Ρεπορτάζ

«Ο κόσμος ξέρει περισσότερα για τα κόκερ σπάνιελ παρά για τις λεσβίες»

του Λύο Καλοβυρνά

Δεν θυμάμαι ποια είπε το παραπάνω. Θυμάμαι όμως ότι με ταρακούνησε, επειδή ήταν αλήθεια. Τι ξέρω εγώ; Κι ας είμαι αδερφή. Πόσα στερεότυπα έχω; Πολλά.

Δεν είναι τυχαίο που ξέρω περισσότερα ακόμα και για τα Πάντα στην Κίνα παρά για τις λεσβίες. Μπορεί ως αδερφή στην Ελλάδα του 2003 τα ΜΜΕ να με παρουσιάζουν από γραφικό ώς γελοίο, ξεκούρδιστο, τσιριχτό κακέκτυπο των γυναικών, αλλά τουλάχιστον εμείς οι γκέι έχουμε εδώ και αρκετά χρόνια μια δημόσια εικόνα - υπάρχουμε, φαινόμαστε, έστω και αρνητικά. Οι λεσβίες δεν υπάρχουν πουθενά. Μια ομάδα χωρίς φωνή, χωρίς εικόνα, που εισπράττει εις διπλούν καταπίεση: μισογυνισμό συν ομοφοβία. Η Ιωάννα, η Ελένη και η Αδριανή ανήκουν στη Λεσβιακή Ομάδα Αθήνας, μια ομάδα που μετρά ήδη τρία χρόνια ζωής σε πείσμα των καιρών και των δήθεν απελευθερωμένων ομο- και ετεροφυλόφιλων που ισχυρίζονται ότι «αμάν πια, ποια καταπίεση, μια χαρά είμαστε, ας πάψει η γκετοποίηση». Είναι γυναίκες που έχουν το θάρρος και τη δέσμευση να βρίσκονται και να μιλάνε γι' αυτά που τις πονάνε, γι' αυτά που τις ενώνουν, γι' αυτά που τις κάνουν «άλλες». Την Αδριανή, την Ελένη και την Ιωάννα τις γνώρισα πρόπερσι στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ και δεν μπόρεσα να μη ζηλέψω το περίπτερό τους, τις σχέσεις αλληλεγγύης που τις έδεναν σαν αόρατο σχοινί. Είχα μεγάλο ενδιαφέρον να μάθω πώς τα καταφέρνει αυτή η ομάδα και προχωρά ακμαιότατη σε μια χώρα όπου όταν μαζευτούν 10 άνθρωποι οι 11 θέλουν να γίνουν πρόεδροι. Η Ιωάννα εξιστορεί το πώς γεννήθηκε.

«Στα τέλη του 2000, η Ελληνική Ομοφυλοφιλική Κοινότητα σε συνεργασία με τον Πωλ Σοφιανό οργάνωσαν το Athens Pride. Στην ημερίδα των γυναικών βρεθήκαμε κάμποσες γυναίκες, με μια κοινή, ανομολόγητη ανάγκη για συνεύρεση εκτός μπαρ. Ένα πολύ οργανωτικό άτομο, η Ειρήνη Πετροπούλου, μάζεψε τα τηλέφωνά μας και περίπου ένα μήνα μετά κάναμε την πρώτη μας συνάντηση στο φεμινιστικό κέντρο, χάρη στις υπάρχουσες συμμαχίες με τις φεμινίστριες ετεροφυλόφιλες.»

«Μέσα από αυτή τη συνάντηση και αυτές που ακολούθησαν πάψαμε να είμαστε ξέμπαρκες και σκόρπιες. Υπήρχαν - και υπάρχουν - μεγάλες διαφορές, ταξικές, ηλικιακές, ιδεολογικές, ωστόσο καταφέραμε να κρατάμε ένα νήμα, τρία χρόνια τώρα. Και δεν το έχουμε χάσει, χάρη στον τρόπο που λειτουργούμε σαν ομάδα.» Η Ελένη, η μικρότερη της παρέας, συμπληρώνει: «Δεν υπάρχει ιεραρχία, η ομάδα είναι ανοιχτή. Επαφίεται στην αυτοσυνείδηση της καθεμίας κατά πόσο μπορεί να διαχειριστεί από μέσα της την επιθυμία για επιβολή. Δίνεται χώρος και χρόνος σε κάθε γυναίκα, πέφτει πάνω της για λίγο το φως, ανεξάρτητα από το θέμα της κάθε συνάντησης. Αυτός ο κύκλος βάζει μια τάξη, π.χ. σ' εμένα που είμαι πολυλογού να κάνω κράτει, ενώ σε μια άλλη που σωπαίνει, τη στηρίζει να μιλήσει.»

Πώς είναι να εμφανιστείς σε μια συνάντηση της Ομάδας, έχω την περιέργεια. Για σένα πώς ήταν η πρώτη φορά; ρωτώ την Αδριανή. Χαμογελά με τη θύμηση και διαβάζω μια τρυφερότητα στην έκφρασή της.

«Άνοιξα μια πόρτα, ένα σωρό κεφάλια γύρισαν και με κοίταξαν, δυσκολεύτηκα, κάθισα στην πιο κοντινή καρέκλα. Περίμενα να δω τι γίνεται, να δω ποιος μπορεί να είναι ο δικός μου χώρος εκεί μέσα. Μετά πήγαμε για σουβλάκια. Τελικά έμεινα. Έκτοτε έχω λείψει μόνο τρεις φορές, τρία χρόνια τώρα.» Για να πηγαίνεις τόσο συχνά, κάτι σημαντικό θα σου προσφέρει, της λέω. Η απάντησή της έρχεται αμέσως. έχει επίγνωση τι αντλεί από την ομάδα.

«Νιώθω ασφαλής, γαλήνια, ήρεμη, δεν κινδυνεύω στην ψυχή μου από τίποτα. Όλοι μιλάνε με τη δική μου γλώσσα. Καταλαβαίνουν αυτά που λέω. Κι όταν νιώθω άσχημα είναι σαν μια χνουδωτή αγκαλιά.» Σταματά, σαν να σκέφτεται κάτι άλλο, διαφορετικό. «Μου προσφέρει κάτι παραπάνω από ασφάλεια. Τη δυνατότητα να διεκδικώ και σ' ένα άλλο επίπεδο πέρα από το καθαρά προσωπικό. Νιώθω τη χαρά του να κάνω πράγματα, τη χαρά του να βάλω ένα τούβλο σ' έναν τοίχο που θα χτίσουμε όλοι μαζί. Μου έδωσε ένα νόημα, ένα νόημα επιπλέον.» Η Ιωάννα προσθέτει: «Σαν λεσβίες είναι κομμένα τα νήματα μεταξύ μας. Ακούγεται συχνά από τις λεσβίες ότι τα μπαρ και η νυχτερινή έξοδος δεν είναι ο τρόπος που μας αρέσει να βρισκόμαστε με τις όμοιές μας. Η ομάδα καλύπτει αυτή την ανάγκη.»

Η Ελένη μιλά για τη δική της εμπειρία: «Εγώ είχα σχέση με μια κοπέλα, είχα τον ετεροφυλόφιλο κύκλο μου, δεν νομίζω ότι με ενδιέφερε μια λεσβιακή κοινότητα, ένιωθα ότι καλύπτομαι ήδη. Και κάποια στιγμή, μετά από εκείνη την πρώτη επαφή στο Athens Pride, έγινε ένα κλικ, κάτι που μ' έκανε να θέλω να μάθω τι είναι τελικά αυτό το κομμάτι της ταυτότητάς μου που κάνει μια επιλογή, που ζει μια λεσβιακή σχέση. Ήθελα να δω πώς βιώνουν άλλες γυναίκες την ίδια εμπειρία. Τότε δεν με θεωρούσα λεσβία, δεν ήξερα πώς να φορέσω τη λέξη.»

«Μέσα στην ομάδα αναδύθηκε μια λεσβιακή ταυτότητα, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Τώρα πια δεν νιώθω αυτή τη λέξη σαν φυλακή, τόσο καταπιεστική,» εξηγεί πώς βιώνει την ομάδα η Ιωάννα. «Μέσα σε αυτή τη ομάδα έγινα λεσβία, σε αυτή την ομάδα μπορώ να πω αυτή τη λέξη και να είναι σαν ζυμάρι να την πλάθω όπως θέλω εγώ.»

Ταυτότητες και λέξεις... Ξέρω πόσο δυσκολοφόρετες είναι από τη δική μου εμπειρία ως γκέι;/αδερφή;/ πούστης; Η Ιωάννα ανοίγει το θέμα. «Υπάρχουν γυναίκες που τους έχει φορεθεί η ταυτότητα της λεσβίας από πολύ μικρή ηλικία και άλλες που τη συνειδητοποίησαν πιο μετά, ύστερα από ένα γάμο, φερ' ειπείν. Κυριαρχεί το κλισέ ότι αυτές που το ήξεραν από πολύ νωρίς θεωρούνται πιο γνήσιες από αυτές που το καταλαβαίνουν πιο μετά στη ζωή. Υπάρχουν στερεότυπα και μεταξύ των ίδιων των λεσβιών. Μέσα όμως σ' αυτή την ομάδα τα σπάμε. Η μεταξύ μας αποδοχή έχει τεράστια σημασία.»

Μιλήσατε πριν για ανάγκη και επιθυμία. Ανάγκη και επιθυμία για; Η Ελένη απαντά αμέσως: «Τελεία στο για. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές επιθυμίες και ανάγκες.» Η Ιωάννα απαντά για τον εαυτό της: «Η ανάγκη να υπάρχω. Μια γυναίκα είπε: εδώ μέσα είναι κοινωνία.»

«Δύο ρήματα μου έρχονται στο μυαλό,» προσθέτει η Ελένη. «Ένα ‘θέλω' και ένα ‘χρειάζομαι'. Υπάρχουν τόσα θέλω και χρειάζομαι όσα και οι γυναίκες που είναι κάθε φορά εκεί. Το δικό μου θέλω και χρειάζομαι είναι να μιλήσω για το λεσβιακό μου κομμάτι και να το θέσω σε μια ευρύτερη προοπτική.»

«Η λέξη κλειδί είναι η ορατότητα, η περιβόητη visibility. Στην ομάδα εκφράζεται συχνά ο καημός για τη μη ορατότητα. Το να κάνουμε κάτι προς τα έξω είναι μια συνεχής επωδός και μας τραυματίζει, γιατί κάθε φορά που λέμε να το κάνουμε έρχεται το κόστος, οι πιθανοί και απίθανοι κίνδυνοι, φανταστικοί και μη. Έχει τεράστια σημασία το ότι κοιτάζουμε η μία την άλλη, αναγνωρίζουμε η μία την άλλη. Αυτό ακυρώνει τη μοναξιά που νιώθουμε μες στη σιωπή, την αποσιώπηση, το ψέμα. Η κατακλείδα έρχεται από την Ελένη και την Αδριανή: «Η ομάδα είναι σαν μια οντότητα. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά, τα πρόσωπα και τις συναισθηματικές καταστάσεις που δοκιμάζει ένας άνθρωπος. Είναι σαν να έχουμε σχέση πολυμελή.»

Πέρα από τις εβδομαδιαίες συναντήσεις, η Λεσβιακή Ομάδα Αθήνας οργανώνει πάρτυ και κινηματογραφικές προβολές. Η Ομάδα κρατά εθελοντικά μία φορά το μήνα το μπαρ του στεκιού των μεταναστών, ενώ επίσης συμμετέχει στο ετήσιο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ.

Για περισσότερες πληροφορίες για το πότε συναντιέται η ομάδα, επικοινωνήστε με το lesbiangroup@hotmail.com.