10%
προηγούμενα τεύχη | σύνδεσμοι | οδηγός πόλης | INFO in english  
  περιεχόμενα τεύχους    
 
 

Coming οut & Οικογένεια

Η μέρα που έπεσαν από τα σύννεφα

Λύο Καλοβυρνάς & Λουκία Ρίτσαρντς

Στην Ελλάδα, πίσω από το δάχτυλό μας υπάρχει τουλάχιστον ένα γήπεδο, όπου χωράμε να κρυβόμαστε ολόκληρες οικογένειες χωρίς να στριμοκωλιαζόμαστε καθόλου. Τι συμβαίνει, όμως, αν κάποιος πει τη φοβερή φράση: «Μαμά, είμαι γκέι;»

Σε απευθείας ανταπόκριση από τα χαρακώματα των οικογενειακών σχέσεων, σας μεταδίδουμε το κλασικό ελληνικό μελόδραμα: «Ο γιος μου είναι πούστης!»

Στο νεκροταφείο της Κηφισιάς, οι συγγενείς μαυροντυμένοι αλλά χωρίς κλάματα, γιατί ο παππούς είχε πατημένα τα 92. Εγώ έλπιζα να δω τον ξάδερφό μου, τον Γιώργο, που είχαμε χαθεί. Ήταν κοινό μυστικό της οικογένειας ότι ήταν ομοφυλόφιλος, αλλά ποτέ κανείς δεν έλεγε κουβέντα. Ούτε και ο ίδιος έδινε δικαιώματα.

Στα μεγάλα τραπέζια του καφενείου κάθισα απέναντι από τον αδερφό του μακαρίτη που είχε ήδη φτάσει στα 95 αλλά κρατιόταν καλά, παρά τα δύο εγκεφαλικά που τον είχαν πειράξει ελαφρώς και έλεγε διάφορα κάθε τόσο. Ξάφνου ο παππούς φωνάζει:

«Ώπα, να τος και ο Γιώργος ο ντιγκιντάγκας,». Στο τραπέζι παγώσαμε όλοι – εκτός από μένα που πνίγηκα με το φριχτό κονιάκ. Είχε ξεστομίσει τα λόγια που όλοι σκέφτονταν αλλά κανείς δεν έλεγε. Το φοβερό δεν είναι ότι ο παππούς το είπε, αλλά ότι την επόμενη ακριβώς στιγμή σύσσωμη η οικογένεια, αδέρφια, θειάδες, ξάδερφοι έφεραν όλοι το δάχτυλο στο στόμα και είπαν στον παππού «σουτ!» Η συνομωσία της σιωπής.

Πόση, αλήθεια, είναι η απόσταση από τα σύννεφα στη γη; Τελικά οι συγγενείς πέφτουν από σύννεφα ή το πολύ από ένα μικρό… σκαμπό; Επειδή μια από τις μεγαλύτερες ανησυχίες μας ως γκέι ή λεσβίες είναι τι θα πάθουν οι δικοί μας άνθρωποι, αν αποκαλυφθεί ο σεξουαλικός προσανατολισμός μας, ρωτήσαμε τους ίδιους πώς το πήραν.

Η μαύρη τρύπα

Η Μαρία (67) δε λέει «σουτ»· ακολουθεί την τακτική της μαύρης τρύπας. Όλες οι αποδείξεις ότι ο γιος της είναι ομοφυλόφιλος χάνονται αυτοστιγμεί σε μια τεράστια μαύρη τρύπα. Τι κι αν συζεί με το σύντροφό του τα τελευταία 8 χρόνια, τι κι αν όταν ο γιος της κι ο σύντροφός του πού και πού μεθάνε και τους ξεφεύγουν κάτι «ζουζούνι» και «αγορίνα» - προσφωνήσεις που, όπως όλες οι μανάδες ξέρουν, είναι άκρως κοινές μεταξύ δύο ενήλικων, στρέιτ αντρών που είναι «απλώς φίλοι».

Εννοείται ότι τη Μαρία δεν τη ρωτήσαμε, γιατί η ερώτησή μας θα έπεφτε στην ίδια μαύρη τρύπα. Ο γαμπρός της, ο Πέτρος (30) μας εξηγεί:

«Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα, αφού ποτέ δε μας λέει τίποτα. Παραείναι διακριτική για να μας φέρει σε δύσκολη θέση, ή σωστότερα, για να μην έρθει η ίδια σε δύσκολη θέση. Κάνουμε όλοι ότι δε συμβαίνει τίποτα, παρότι στο εξοχικό εγώ κι ο γιος της κοιμόμαστε πάντα στο διπλό κρεβάτι κι αυτή μέσα. Ο φίλος μου έχει σκεφτεί να της το πει, αλλά στην πράξη τι θα άλλαζε, αφού ούτε και τώρα κρυβόμαστε;»

Βουβός κινηματογράφος

Η αποδοχή ή, έστω, η ανοχή μέσα στην οικογένεια, εξαρτάται από το γονιό. Όσοι ποτέ δεν είχαν καλές σχέσεις με τους δικούς τους, είναι μάλλον απίθανο να τις βελτιώσουν μέσα από μια τέτοια αποκάλυψη. Αντίθετα, οι γονείς που ανέκαθεν ήταν κοντά στα παιδιά τους, μπορεί στην αρχή να πάθουν σοκ και ν’ ανησυχήσουν, αλλά στη συνέχεια παύουν να το κάνουν θέμα.

Λόγου χάρη, η Βασιλική (64) και ο Κώστας (76). Όταν τους το είπε ο Πέτρος, πέρασαν από τα κλασικά στάδια «απειλές, φωνές, μούτρα», αλλά τώρα δεν έχουν κανένα πρόβλημα να πηγαίνουν όλοι μαζί διακοπές με το γιο τους και το σύντροφό του, ενώ τους αρέσει πολύ όταν τα παιδιά τους καλούν σπίτι τους για φαγητό. Η Βασιλική γκρινιάζει στο «γαμπρό» της που ο γιος της δεν ξεκουράζεται αρκετά («δε μ’ ακούει αυτό το παιδί, εσένα που σ’ ακούει, πες του να κοιμάται νωρίς!»). Αλλά ως ένα όριο: δε θέλουν να μιλάνε γι’ αυτό. Η αποδοχή ως βουβός κινηματογράφος.

Στην ίδια κατηγορία της σιωπηρής αποδοχής εμπίπτει και η μητέρα του Μήτσου. Η Ελένη, 67, σίγουρα ξέρει για το γιο της – ο Μήτσος μπορεί ποτέ να μην της μίλησε για την ομοφυλοφιλία του, αλλά ούτε και το έκρυψε ποτέ. Η Ελένη δεν επεμβαίνει στη ζωή του γιου της, δε ρωτάει, δεν γκρινιάζει. Υπάρχουν, όμως, στιγμές που ο Μήτσος θέλει να μοιραστεί το ότι είναι ευτυχισμένος με το σύντροφό του, αλλά δεν μπορεί. Στη δική τους οικογένεια, τα πολλά λόγια είναι φτώχια και το μελόδραμα μόνο για τη σκηνή του θεάτρου.

Σ’ άλλη γη, σ’ άλλα μέρη

Η Βάνα, κοντά στα 40, εργάζεται στις Βρυξέλλες. Πριν 15 χρόνια τόλμησε να αρθρώσει την περιβόητη φράση «Μαμά, είμαι λεσβία.» Ακολούθησε τρίπρακτο δράμα για γερά νεύρα.

«Όταν της το είπα την έπιασε κρίση υστερίας. Έτρεξε στο μπαλκόνι και απειλούσε ότι θα πέσει. Ούρλιαζε: "Πουτάνα, λεσβία!" Μας άκουσε όλη η γειτονιά. Ήρθε ασθενοφόρο και της έκαναν ηρεμιστική ένεση. Έκανε ένα μήνα να μου μιλήσει. Εννοείται ότι τώρα το ’χει "αποδεχθεί".»

Για να αποδείξουμε του λόγου το αληθές, η Βάνα μας καλεί σπίτι των γονιών της, όπου μένει όσο βρίσκεται Ελλάδα, για καφέ αλλά και για να καταγράψουμε τη μαρτυρία της μητέρας της. Μας έχει προειδοποιήσει να μη ρωτήσουμε τίποτα αν «δεν το φέρει η κουβέντα». Η κουβέντα δε φέρνει τίποτα. Καθόμαστε και συζητάμε περί ανέμων και υδάτων. Η επίσκεψή μας είναι άκαρπη. Νιώθουμε ότι θα βεβηλώσουμε τη φιλοξενία της Νίτσας (69), αν την ρωτήσουμε πώς αντέδρασε όταν έμαθε ότι η κόρη της είναι λεσβία. Αλλά και η Βάνα είναι σφιγμένη. Σιωπή. Ύστερα από λίγο η Βάνα σηκώνεται: «Μανούλα, μη με περιμένετε σήμερα το βράδυ.» Μητέρα: «Πού θα πας;» Βάνα: «Θα δω κάτι φίλες μου κι ίσως αργήσω.» Σιωπή.

Ψηλαφούμε στην ατμόσφαιρα το θυμό της μητέρας. Θα έκανε μπαμ αν δεν ήμασταν παρόντες. Σηκώνεται απ’ το τραπέζι. Βγαίνουμε έξω με τη Βάνα κι ανάβουμε τσιγάρο. Εκείνη μιλά σαν πυροβόλο: «Είναι πάντα η ίδια ιστορία. Ας κάνω ό,τι κάνω στις Βρυξέλλες, αλλά όχι στο σπίτι της.» Τελικά η αποδοχή της μαμάς είναι γεωγραφικώς περιορισμένη – μακριά, σ’ άλλη γη, σ’ άλλα μέρη.

Όταν τα λόγια είναι χρυσός

Αν για τη Βάνα το να βγει το παιδί της ομοφυλόφιλο ήταν αφορμή για δράμα και οργή, για τη μητέρα του Νίκου ήταν ένας παραπάνω λόγος για να το αγκαλιάσει. Η Ελένη (58) μας διηγείται τη δική της ιστορία:

«Η αλήθεια χωρίς να την ωραιοποιήσω; Ούτε ανόητη είμαι, ούτε πουριτανή, αλλά όταν μου το ’πε ο Νίκος, στα 21 του, μου κακοφάνηκε. Σίγουρα δεν πέταξα απ’ τη χαρά μου. Αντιθέτως, στενοχωρήθηκα, έκλαψα. Έκλαψα, γιατί τότε πίστευα ότι εάν ένας γκέι δε γίνει διάσημος ή πλούσιος, δηλαδή να έχει κάποια εξουσία ή δύναμη είναι καταδικασμένος στο περιθώριο. Δεν ήθελα το παιδί μου να γίνει δυστυχισμένο. Αν και από μικρή είχα μια σχεδόν ορμέφυτη συμπάθεια στα άτομα που δήλωναν του τρίτου φύλου, πίστευα ότι είναι δυστυχισμένοι, παρότι γκέι σημαίνει το αντίθετο.»

»Τον παρέπεμψα στον πατέρα του, ο οποίος είπε ότι δεν τον ενδιαφέρει τι κάνει μόνος του σ’ ένα χώρο, αλλά να είναι έντιμος και εργατικός. ‘ Το να είσαι αξιόλογος δεν κρίνεται από το με ποιον κάνεις σεξ,’ του είπε. Κι εμένα με ενδιέφερε να μη βάλουμε ταμπέλα. Αυτό που ζητούσα από το Νίκο ήταν να ζει τη ζωή του, αξιοσέβαστα, χωρίς να είναι κάτι κραυγαλέο. Μετά έκανα τη δική μου αυτοκριτική και είπα ότι όπως δεχόμουν τις κοπέλες του άλλου μου γιου στο σπίτι, θα δεχόμουν και τους φίλους του Νίκου σπίτι μου. Αγκαλιάζω τους φίλους, τους δέχομαι, αλλά συνεχίζω να κρίνω, γιατί δε σημαίνει ότι αν είσαι γκέι είσαι αυτόματα καλός. Όπως θα έλεγα στον άλλο μου γιο ότι δεν εγκρίνω μια φιλενάδα του επειδή του πέφτει λίγη ή είναι τσιγκούνα, έτσι θα έκρινα και τους φίλους του Νίκου.»

Η Ελένη συμπληρώνει:

«Όσο πιο εναντίον πήγαινε το παιδί μου στα κοινωνικά πιστεύω, τόσο περισσότερο θα το αγκάλιαζα. Μια μάνα κλωσάει το παιδί που είναι πιο αδύναμο. Κι εγώ στην αρχή θεωρούσα αυτό σαν αδυναμία. Άλλωστε, όταν έχασα τον άλλο μου γιο σ’ ένα τροχαίο, συνειδητοποίησα πόσο λίγη σημασία έχουν κάτι τέτοια πράγματα.»

Αντιδρούν όλοι οι γονείς έτσι ψύχραιμα και ονειρεμένα; Ακούμε την περίπτωση της Λίλης, 78:

«Τον έβλεπα να με τριγυρίζει μέρες κι ένιωθα ότι κάτι σοβαρό ήθελε να μου πει. Ο πατέρας του έλειπε ταξίδι στο εξωτερικό. Ο Δαμιανός ήταν τότε 24 ετών και σπούδαζε στο Παρίσι. Δεν ανησυχούσα καθόλου για αυτόν, το παιδί θα ’βρισκε το δρόμο του, αν και για να ακριβολογήσω 24 ετών γαϊδούρι δεν ήταν πια παιδί. Ήρθε και μου είπε: «Μαμά, θέλω να σου πω ότι είμαι γκέι». Τον κοίταξα και απόρησα λίγο που μου το έλεγε τώρα, στα 24. Εγώ στη θέση του θα το είχα καταλάβει νωρίτερα. Τον ρώτησα: "Δε μου λες, με τον Μίλτο τα ’χεις;" Αυτός μου απάντησε: "Όχι, είμαστε απλώς φίλοι." "Κακώς," του αποκρίθηκα, "που κάνεις παρέα με ένα τόσο ελεεινό υποκείμενο. Θα το καταλάβαινα μόνον αν ήταν γκόμενός σου."

Δυστυχώς, ο πατέρας του Δαμιανού δε ζει πια για να μας τα διηγηθεί ο ίδιος, οπότε το λόγο παίρνει ο γιος του:

«Μη φανταστείτε κανένα "μάτσο" πατέρα. Γύρισε λοιπόν από το ταξίδι, αλλά δε μου είπε τίποτα. Καθόμουνα λίγο σε αναμμένα κάρβουνα, επειδή δεν ήξερα πώς θα αντιδρούσε. Δύο μέρες πριν φύγω για το Παρίσι χτύπησε το τηλέφωνο. Το σήκωσε ο μπαμπάς και αμέσως μετά φώναξε: "Δαμιανέ, έλα να μιλήσεις στον γκόμενό σου!"»

Γκρίνια προ και μετά του φαγητού

Αν για το Νίκο και το Δαμιανό, ακόμα και για τη Βάνα σε μεγάλο βαθμό, η αποκάλυψη είχε αίσιο τέλος, πολλοί γκέι και λεσβίες έχουν σκυλομετανιώσει την ώρα και τη στιγμή που βγήκαν από το στόμα τους οι λέξεις «Μαμά, μπαμπά είμαι ομοφυλόφιλος/η». Συχνά ακολουθούν ξεσπάσματα οργής, απειλές για επικείμενες (γονικές) αυτοκτονίες ή σιωπηρή, δυσβάστακτη θλίψη. Καθώς και η ανεπανάληπτη, θανατερή πατέντα των γονέων: τα μούτρα. Γι’ αυτό πολλοί επιλέγουν να κάνουν την πάπια.

Την πάπια κάνουν επίσης πολλοί γονείς. Όπως οι γονείς του Αντώνη. Στάθηκε αδύνατο να μιλήσουμε στους ίδιους ή στον αδελφό του. Για την ακρίβεια, ο ίδιος ο Αντώνης θεώρησε ότι δε θα μας μιλήσουν, επειδή δεν αποδέχονται ότι είναι γκέι. Αν και ο Αντώνης δεν έχει εμφανιστεί ποτέ του με γυναίκα, κι ας έχει πατήσει τα 40, η μητέρα του επιμένει να του κάνει γελοία συνοικέσια με «γλυκές, καλές κοπέλες».

Αντώνης: «Ένα απόγευμα συνέβη το εξής σουρεαλιστικό. Μάνα, πατέρας καρφωμένοι στην τηλεόραση παρακολουθούσαν το σήριάλ τους. Χτυπά το κινητό μου και είναι ένα τεκνό με το οποίο τραβιόμουνα. Πες μου τώρα πώς τα πιάνουν αυτά αφού δεν "ξέρουν"; Ενώ εγώ μιλάω, η μάνα μου αρχίζει το γνωστό τροπάριο και προσθέτει και μερικά "ο Θεός θα μας κάψει". Μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι. Πλήρης παραβίαση του τελευταίου καταφύγιου της προσωπικής μου ζωής! Θέλω να τους φωνάξω "είμαι πούστης ρε κι άντε στο διάολο!". Αλλά από το στόμα μου δε βγήκε ούτε κιχ. Μούγκα. Ανοίγω την πόρτα και φεύγω. Εκείνο το βράδυ κοιμήθηκα σ’ ένα φίλο. Με έψαξε η μάνα μου, είχε τρομάξει μην έπαθα κάτι. Γύρισα. Δεν είπαμε τίποτα. Είχε μαγειρέψει κάτι καλό. Ο δικός της τρόπος να τα βρούμε. Γι’ αυτό σας λέω, δεν πρόκειται να σας μιλήσει. Την αγαπώ, αλλά περνάω χάλια».

Ενώ ο Αντώνης μιλά, μια σκέψη μας περνά από το μυαλό. «Θα ήθελες να διαβάσει η μητέρα σου αυτό το άρθρο;». Μας κοιτάζει, και στα μάτια του διαβάζουμε τη σκέψη: «Καλή ιδέα!». Μετά αλλάζει ύφος και μας λέει τρομαγμένα: «Είστε τρελοί; Το 10% το διαβάζω και μετά το πετάω». [σ.σ. Μην το πετάτε! Αφήνετέ το στο μετρό, στο λεωφορείο, σε κάποιο μαγαζί για να το βρει κάποιος άλλος.]

Υπάρχουν, δυστυχώς, και περιπτώσεις που φτάνουν στα άκρα. Πρόσφατα μάθαμε για τη 17χρονη Χριστίνα, η οποία κινδυνεύει να πεταχτεί στο δρόμο από τη μητέρα της επειδή είναι "ανώμαλη". Εδώ δε χωράει καθόλου χιούμορ. Το δράμα δεν είναι μόνο η φριχτή συμπεριφορά της μάνας, αλλά ότι δεν υπάρχουν φορείς για να στηρίξουν νέους ανθρώπους όπως η Χριστίνα, η οποία υφίσταται φοβερή ψυχολογική βία χωρίς να έχει έξοδο διαφυγής.

Σοκ & δέος

Για αρκετούς γονείς δεν είναι πρόβλημα η ομοφυλοφιλία αυτή καθαυτή από ηθική άποψη, αλλά ότι εξαιτίας αυτής της ιδιαιτερότητας το παιδί τους θα δυστυχήσει. Επικρατεί η παγιωμένη προκατάληψη ότι το να ζεις ως γκέι ή λεσβία είναι συνώνυμο του να μείνεις δακτυλοδεικτούμενο μπακούρι, ένα κοινωνικό απόβλητο χωρίς πραγματικούς φίλους, κάποιον να σου δώσει ένα ποτήρι νερό (μπορεί να έχει και ουίσκι μέσα, παρακαλώ;). Άλλωστε, οτιδήποτε διαφορετικό θεωρείται σχεδόν πάντα πιθανή πηγή κακού και δυστυχίας. Ας μην ξεχνάμε επίσης το φόβο τι θα πει ο κόσμος. Άλλοι γονείς προβάλουν ως επιχείρημα της αρνητικής τους στάσης το ότι δεν θα ευτυχίσουν «να δουν εγγονάκια» από το γκέι παιδί τους, κάτι που κατά τη γνώμη τους δικαιολογεί απολύτως την απαίτησή τους το παιδί να ζει δυστυχισμένο ως «στρέιτ». Εξάλλου, ίσως αυτοί οι ίδιοι οι γονείς να ειρωνεύονταν και κακολογούσαν άλλους γκέι μέχρι τώρα, αφού «όλοι έτσι κάνουν», και τώρα να βλέπουν την «κόλαση» στην οποία έχουν συντελέσει να ανοίγει και για το δικό τους το παιδί.

Τελικά, αρκετοί γονείς χαλαρώνουν μόνο όταν δουν ότι το παιδί τους ζει καλά και ευτυχισμένα κι ας είναι γκέι. Εκείνοι οι οποίοι δε χαλαρώνουν σχεδόν ποτέ είναι όσοι έχουν τυλίξει τις ομοφοβικές τους αντιλήψεις σε ένα μανδύα θρησκευτικότητας. Επειδή το βιβλίο της μυθολογίας των Εβραίων πριν από 4.000 χρόνια αναφέρεται αρνητικά στην ομοφυλοφιλία, θεωρούν απολύτως λογικό το παιδί τους σήμερα στην Ελλάδα να πρέπει να ζήσει αδιαμαρτύρητα με έναν σταυρό στην πλάτη. Στο όνομα του Θεού της Αγάπης, εννοείται.

«Πολλοί γονείς το θεωρούν κουσούρι, κατά κάποιο τρόπο,» λέει ο Δημήτρης, που το έχει πει μόνο στον αδερφό του. «Σου συγχωρούνται λιγότερα λάθη αν είσαι ομοφυλόφιλος. Σαν να περιμένουν ότι θα τα σκατώσεις.»

Ρωτάμε τον αδερφό του Δημήτρη, το Χρήστο για το πώς αντέδρασε όταν ο Δημήτρης του είπε ότι είναι ομοφυλόφιλος. Τώρα είναι η σειρά μας να πέσουμε από τα σύννεφα.

«Α, δε μου το ’πε αυτός. Εγώ τον ρώτησα. Ήμουν 16 χρονών, ο Δημήτρης 7 χρόνια μεγαλύτερος. Μου έκανε εντύπωση που ποτέ δεν είχε παρουσιάσει μια κοπέλα. Έκανα υποθέσεις και μια μέρα τον ρώτησα ανοιχτά αν είναι γκέι. Μου είπε ναι, δεν προσπάθησε να κρυφτεί. Θετικά το πήρα. Μέχρι τότε ήταν ένας διαφορετικός κόσμος, που νόμιζα ότι δε με αφορούσε. Σιγά σιγά, κατάλαβα ότι υπάρχει αυτός ο κόσμος και έχει κάθε δικαίωμα να υποστηρίζει την ύπαρξή του.»

Τον ρωτάμε πώς νιώθει που έχει γκέι αδερφό. «Φυσιολογικά νιώθω,» λέει και γελάει, σαν να τον ρωτήσαμε κάτι εντελώς ανόητο. Κι ο περίγυρος; «Υπάρχει ύποπτη σιωπή από την πλευρά της οικογένειας και των φίλων. Αν και ο Δημήτρης δεν κρύβει κάτι, κανείς δεν το συζητά. Κανείς δεν έκανε την ερώτηση που έκανα εγώ. Ο ίδιος ποτέ δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να ομολογήσει ή να απολογηθεί για κάτι. Περήφανη θα τη χαρακτήριζα τη στάση του.»

Πάμε να τον ευχαριστήσουμε, αλλά παίρνει το λόγο και συμπληρώνει: «Αυτό για το οποίο είμαι βέβαιος πια είναι ότι το θέμα του σεξουαλικού προσδιορισμού είναι προσωπικό θέμα και αν κάποιος θέλει να το υποστηρίξει, οφείλει ο ίδιος να το καταθέσει, δεν μπορεί να το αρνείται. Ο αυτοπροσδιορισμός είναι ευθύνη κάθε ανθρώπου ξεχωριστά.»

Δεν κρατιέμαι να μην τον ρωτήσω: «Αν κάποιος υποψιάζεται ότι έχει γκέι συγγενή, τι θα συμβούλευες;» Γελάει πάλι. «Ο κόσμος δεν αλλάζει! Η γη θα συνεχίσει να περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της.»


Το 10% αναρωτιέται: Βουβή ταινία, ρομαντική κομεντί, μελόδραμα ή θρίλερ είναι η δική σας εμπειρία; Αναμένουμε με ενδιαφέρον τις ιστορίες σας: ftou@10percent.gr