10%
προηγούμενα τεύχη | σύνδεσμοι | οδηγός πόλης | INFO in english  
  περιεχόμενα τεύχους    
 
 

Ρεπορτάζ

6ο Πανόραμα Ομοφυλοφιλικών Ταινιών

του Λύο Καλοβυρνά

Τα φώτα σβήνουν, οι φωνές χαμηλώνουν. Η οθόνη φωτίζεται και οι εικόνες ταξιδεύουν σε τόπους μακρινούς και τοπία εσωτερικά, απαγορευμένα και οικεία. Το να δω μια ταινία για την ομοφυλοφιλία είναι σαν να αποκτώ έναν καθρέφτη σε μια χώρα όπου μ’ έχουν μάθει πως το είδωλό μου είναι άσχημο, ανώμαλο, άρρωστο· όπου μου επιτρέπεται να το δείχνω μόνο στα σκοτεινά και με ντροπή. Μια γκέι ταινία μου το φανερώνει φωτεινό και περήφανο και ξάφνου με βλέπω αλλιώς. Η ουσία είναι ότι με βλέπω…

Το Πανόραμα Ομοφυλοφιλικών Ταινιών είναι ένας πολυπρισματικός μαγικός καθρέφτης. Μας δείχνει τις εικόνες μας – εικόνες ωραίες, τσαλακωμένες, χαρούμενες, αστείες, θλιμμένες, τραγικές. Για έκτη χρονιά, καταφέρνει το ακατόρθωτο στην Ελλάδα: να φέρει την ομοφυλοφιλία πρώτο τραπέζι πίστα στην πόλη, στο κεντρικότερο σημείο της Θεσσαλονίκης, το Ολύμπιον.

Δύο άνθρωποι, ο Γιώργος Τσιτιρίδης και ο Νίκος Χατζητρύφων, έχτισαν με κόπο και μεράκι, οργή και ενθουσιασμό το Πανόραμα Ομοφυλοφιλικών Ταινιών, ένα θεσμό που μας κάνει ορατούς και μας δίνει τη χαρά να υπάρχουμε χωρίς ντροπή. Το Πανόραμα είναι μια δράση της οργάνωσης Σύμπραξη κατά της Ομοφυλοφοβίας, το 1997. Ο Γιώργος Τσιτιρίδης και ο Νίκος Χατζητρύφων μας διηγούνται τα γεννητούρια του:

Γιώργος: Η γέννα του Πανοράματος ήταν πολύ καλή. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και το Υπουργείο Πολιτισμού αποδέχτηκαν πλήρως την πρότασή μας και σε όλα αυτά τα 6 χρόνια δε μας έβαλαν κανένα περιορισμό, ούτε για τις ταινίες, ούτε για τις παράλληλες εκδηλώσεις. Από το 1ο Πανόραμα προωθήσαμε τους έλληνες καλλιτέχνες και τις ελληνικές ταινίες και κάναμε αφιερώματα σε έλληνες σκηνοθέτες μέχρι να εξαντλήσουμε την ελληνική παραγωγή, δηλαδή μέχρι το 3ο Πανόραμα.

Ήταν όλα τόσο θετικά;

Στο 2ο αντιμετωπίσαμε προβλήματα. Είχαμε καλέσει έλληνες σκηνοθέτες, τον Χρήστο Δήμα, τον Κωνσταντίνο Γιάνναρη και τον Πάνο Κούτρα και είχαμε συνεργασία με διάφορα ινστιτούτα. Το Ολύμπιον μας ενέταξε στο πρόγραμμα εκδηλώσεων της χρονιάς, μόνο που προγραμμάτισε το Πανόραμα να συμπέσει με τη Μεγάλη Εβδομάδα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα δύο ακροδεξιές και δύο θρησκευτικές οργανώσεις της Θεσσαλονίκης να αντιδράσουν έντονα, όπως και ο κ. Ψωμιάδης. Έκαναν πορείες έξω από το Ολύμπιο, μοιράζοντας φυλλάδια εναντίον του Πανοράματος. Δεχθήκαμε εκβιασμούς, ήρθε η Αστυνομία, μαζεύτηκαν πολλά κανάλια που περίμεναν να γίνει κάποιο επεισόδιο, αλλά απογοητεύτηκαν. Εμείς ήρθαμε σε επαφή με κάποιες από τις ομάδες και τις καλέσαμε να δουν τις ταινίες, για να τους φύγει η περιέργεια. Ως αποτέλεσμα, το 2ο πανόραμα αναφέρθηκε σε 63 μέσα μαζικής ενημέρωσης και έγινε θέμα σε δέκα κανάλια μέσα σε 3 μέρες. Νομίζω ότι αυτό που τους ενόχλησε ήταν ότι συνέπεσε μες στη Μεγάλη Βδομάδα.


Νίκος Χατζητρύφων

Νίκος: Για μένα το 2ο ήταν μια από τις καλύτερες στιγμές μας. Ξεπεράσαμε τις σημαντικές αντιδράσεις από την άκρα δεξιά και την παραδοσιακή αριστερά. Δεν κάμφθηκαν οι συνεργαζόμενοι φορείς και αυτό είναι ένας μεγάλος σταθμός. Σταθμός είναι επίσης το φετινό Πανόραμα, επειδή διευρύναμε τις συνεργασίες μας με το γερμανικό και το γαλλικό ινστιτούτο και με το περιοδικό Antivirus. Όλα τούτα μας δίνουν θάρρος να συνεχίσουμε.

Το Πανόραμα είναι μόνο ταινίες;

Από το 3ο μέχρι το 5ο κάναμε πολλές παράλληλες εκδηλώσεις, όπως εκθέσεις φωτογραφίας, ένα πολύ ενδιαφέρον μουσικό θεατρικό σόου για την πορεία της ομοφυλοφιλίας μέσα από το ελληνικό τραγούδι, από τα πιο κρυφά και ένοχα τραγούδια, όπως το Είναι κάτι παιδιά που δε γίνονται άντρες ή Ένα αγόρι έχει την αγάπη για ντροπή, μέχρι τα πιο εύθυμα και απελευθερωμένα τραγούδια.

Τι εξυπηρετεί το Πανόραμα;

Γιώργος: Στόχος του Πανοράματος ήταν να γίνεται σ’ έναν κεντρικό χώρο της πόλης, όπως το Ολύμπιον, όπου καθημερινά περνά πολύς κόσμος, ώστε να φέρει τους ομοφυλόφιλους πιο κοντά στην πόλη. Δηλαδή να αποτελέσει ένα βήμα προς μια καλύτερη ζωή για τους ομοφυλόφιλους. Στόχος μας είναι να γίνουμε ορατοί. Η τέχνη μπορεί να βοηθήσει σε αυτό.

Νίκος: Για πολύ κόσμο που δεν έχει δηλώσει την ομοφυλοφιλία του στο περιβάλλον του είναι σημαντικό βήμα να πατήσει το κατώφλι του Ολύμπιον όταν γίνεται αυτή η εκδήλωση. Αυτό μας δίνει θάρρος, ελπίδα και δύναμη για το μέλλον.

Το Πανόραμα είναι ένα μέσο. Ο στόχος του;

Νίκος: Στόχος είναι από τη μια μεριά εξοικείωση με την ομοφυλοφιλία και την αμφισεξουαλικότητα και από την άλλη να προσφέρει ποιότητα θεάματος και ιδεολογίας. Οι ταινίες είναι επιλεγμένες ώστε να περνάνε ιδέες, απόψεις, γνώση και να δημιουργούν συνδέσεις. Π.χ. φέτος το Φελίξ συνδέει την ομοφυλοφιλία με άλλα προβλήματα βίας της κοινωνίας μας και με το ρατσισμό. Ο Αϊνστάιν του σεξ κάνει σύνδεση με την πολιτική και τις ολοκληρωτικές ιδεολογίες. Στο παρελθόν είχαμε θέματα ανάπτυξης της ψυχολογίας του ανθρώπου, (Αγόρι στα ροζ). Μπαίνουνε ζητήματα κοινωνικής αλληλεγγύης, π.χ. το φετινό Μόνος μεταξύ ξένων πραγματεύεται το πώς το αντιμετωπίζουν οι γονείς.

Πώς έχει επηρεάσει το Πανόραμα τη δική σας ζωή;


Γιώργος Τσιτιρίδης

Γιώργος: Με κάνει καλύτερο άνθρωπο. Γίνομαι ανεκτικός προς όλους, και αυτούς που το αποδέχονται και αυτούς που ακόμα το κρύβουν. Χαίρομαι που βοηθάω άλλους ομοφυλόφιλους που προβληματίζονται με την ομοφυλοφιλία τους.

Νίκος: Για μένα το Πανόραμα δεν ήταν ορόσημο στο να γίνω ορατός. Σίγουρα υπάρχει αλλαγή στην προσωπική μου ζωή αφότου άρχισα να ασχολούμαι πιο φανερά με το γκέι κίνημα. Με όλες τις φοβίες και την επιφυλακτικότητα που έχω, νομίζω ότι κέρδισα πολλά. Βρίσκομαι σ’ έναν εργασιακό χώρο όπου μιλάω ανοιχτά. Και δεν κάνω «γκέι επάγγελμα»! Τεχνοκράτης είμαι, τρόπω τινά, τεχνολόγος του κερατά· είμαι πολιτικός μηχανικός. Δηλαδή, ένας γκέι δε χρειάζεται να βγάζει με "γκέι τρόπο" το ψωμί του. Σαφώς υπάρχουν δυσκολίες. Ο πρώτος χώρος εργασίας ήταν το Πανεπιστήμιο της Ξάνθης. Ένας βασικότατος λόγος που αναγκάστηκα να φύγω ήταν η πισώπλατη και άνανδρη καθημερινή επίθεση από τη διοίκηση λόγω της ομοφυλοφιλίας μου. Όταν ήρθα να εργαστώ στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, βρήκα ανθρώπους που ήταν αρνητικοί, αλλά υπάρχουν και άνθρωποι που με στήριξαν. Υπάρχουν δυσκολίες, αλλά πιστεύω ότι κανείς μπορεί να διεκδικήσει, χωρίς να προβοκάρει, χωρίς να κάνει την προσωπική του ζωή καθημερινή σημαία στο χώρο εργασίας, αφού τον άλλον δεν τον ενδιαφέρει· τον ενδιαφέρει να κάνεις καλά τη δουλειά σου.

Όλη η δημοσιότητα πώς σας επηρέασε;

Νίκος: Θετικά, μου δίνει αυτογνωσία. Μου δίνει τη δυνατότητα να έρθω σε επαφή με ανθρώπους αξιολογότατους, που ασχολούνται την ιδεολογία, με την έρευνα, με τα κοινωνικά ζητήματα. Αν εγώ δεν τους ανοιγόμουν, πώς θα γινόταν να έχω ένα διάλογο μαζί τους για αυτά και να κερδίσω, να μάθω πράγματα; Από πάρα πολύ νωρίς το είχα γνωστοποιήσει στην οικογένειά μου, στους φίλους και τους συναδέλφους μου. Δεν είχα τέτοιο πρόβλημα. Καταλαβαίνω, όμως, ότι για πολλούς είναι δύσκολο. Κάποιοι θα ήθελαν να ανοιχτούν, αλλά έχουν πρόβλημα επαγγελματικό, Κατανοώ κάποιον καθηγητή σε σχολείο ή έναν αστυνομικό ας πούμε. Βέβαια, οι νόμοι αλλάζουν σιγά σιγά. Θα ήταν ωραίο να μπορεί κάποιος να μην αναγκάζεται να το κρύβει.

Γιώργος: Κάποιοι με αντιμετωπίζουν διαφορετικά, κάποιοι όχι. Με βλέπουν διαφορετικά, γιατί το θεωρούν προκλητικό. Εγώ δεν κάνω διακρίσεις ανάμεσα σε αρρενωπούς και θηλυπρεπείς. Μας κάνει πάρα πολύ κακό να έχουμε εσωτερικό ρατσισμό εμείς οι ομοφυλόφιλοι. Επιμένω ότι πρέπει να είμαστε ενωμένοι. Αυτοί που δεν έχουν κάνει outing πιστεύουν ότι περνάνε καλά. Δεν κατηγορώ αυτόν που λέει «δε θέλω να το ξέρει κανένας, περνάω καλά όταν βγαίνω στο πάρκο ή στο σινεμά και κάνω σεξ ή έχω κρυφά ένα δεσμό και περνάω καλά, είμαι ικανοποιημένος, δε θέλω τίποτα άλλο». Το δέχομαι αυτό, αλλά θα του πω ότι κατά την άποψή μου νομίζει ότι περνάει καλά. Υπερασπίζομαι τις απόψεις μου και πιστεύω ότι ζω πολύ καλά έτσι, αν και κάποιοι το θεωρούν προκλητικό αυτό. Πρέπει να γίνεις νούμερο, μου λένε; Μια αδερφή πρέπει να το κράζει παντού ότι είναι αδερφή; Πολλοί λένε ότι προκαλώ, αλλά εγώ τους λέω ότι δεν προκαλώ, απλά αναπνέω ελεύθερα. Εσείς μπορεί να αναπνέετε υποστηρικτικά με μηχανήματα. Εγώ αυτό δεν το θέλω.

Έχει τίμημα η ελευθερία;

Γιώργος: Όταν το βλέπω θετικά λέω όχι, άλλες φορές ναι. Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Αναρωτιέμαι, αν δεν το ’λεγα [ότι είμαι ομοφυλόφιλος], μήπως θα ήταν καλύτερα; Αλλά δεν το ξέρω, γιατί το είπα από την αρχή. Όλοι το πήραν θετικά. Νομίζω ότι θα είχα προβλήματα αν τους το ’λεγα ξαφνικά στα 25. Πάρα πολλοί φίλοι μου μού έχουν πει ότι αν δε μας το ’λεγες απ’ την αρχή ότι είσαι γκέι και μας το ’λεγες μετά από ένα χρόνο, μπορεί να μη σε κάναμε παρέα. Γιατί τους ρωτάω; Και μου απαντούν ότι για αυτούς το ότι έδειξα με ειλικρίνεια τη σεξουαλικότητά μου σημαίνει ότι είμαι ειλικρινής σε πολλά επίπεδα.

Νίκος: Εγώ ανδρώθηκα μέσα από τις αντιπαραθέσεις με διάφορους κύκλους, στη θρησκευόμενη συντηρητική παράταξη και στην παραδοσιακή αριστερά. Προσωπικά τα τελευταία 13 χρόνια ήμουν σε μόνιμο δεσμό, με έναν άντρα που ήταν πολύ αποδεκτός από την οικογένειά μου. Είχα μεγάλη στήριξη από τον αδερφό και την αδερφή μου και από τη μητέρα μου. Στην τωρινή μου προσωπική ζωή έχω ένα παράπονο: δυσκολεύομαι να βρω ανθρώπους που ν’ αποδέχονται την ομοφυλοφιλία τους και να είναι συνεπείς με αυτό στην πράξη, όχι μόνο μεγάλα λόγια. Θα ήθελα ο σύντροφός μου να είναι ανοιχτός, να δέχεται την ομοφυλοφιλία του, ώστε να ζω κι εγώ ελεύθερος, αλλά συγχρόνως να μου αρέσει και αισθητικά. Όλα αυτά μαζί είναι δύσκολα. Πάντως, έχω εισπράξει αρνητική στάση από άλλους γκέι. Έχω ένα φίλο αυτή την εποχή, που δε θέλει να κυκλοφορήσει μαζί μου στην Τσιμισκή, μη μας δει κανείς μαζί και τον χαρακτηρίσουν κι αυτόν, επειδή εμένα με ξέρουν. Είναι καταστάσεις αυτές;

Θα αλλάζατε κάτι στις επιλογές σας;

Νίκος: Όχι βέβαια. Έκανα το coming out στις αρχές της δεκαετίας του ’80, σε άγριες εποχές και σε άγρια περιοχή, στην Ξάνθη, αλλά υπήρχαν αξιόλογοι άνθρωποι που με στήριξαν πάρα πολύ. Η ομοφυλοφιλία είναι κομμάτι της προσωπικότητάς μου. Για μένα εξακολουθεί να είναι στόχος μου να μη συμβιβαστώ με τις καταστάσεις, αλλά να βρω τους κατάλληλους συντρόφους σε αυτή τη ζωή. Κάθε μέρα πιο πολύ απελευθερώνομαι, πιο πολύ μαθαίνω πράγματα, πιο πολύ μου έρχονται νέες ιδέες σε σχέση με την κοινωνική κατάσταση. Κι αυτή η γνώση μου δίνει πολλή χαρά, την οποία δε θα ήθελα να αποχωριστώ.

Γιώργος: Θεωρητικά ότι ίσως υπήρχε τίμημα. Υποθέσεις κάνω για τα κατά. Τα υπέρ, πάντως, είναι πάρα πολλά. Έχω επιλέξει τον τρόπο που ζω και ζω πάρα πολύ καλά.