10%
προηγούμενα τεύχη | σύνδεσμοι | οδηγός πόλης | INFO in english  
  περιεχόμενα τεύχους    
 
 

Συνέντευξη

Alan Hollinghurst

Η ομορφιά μιας αντρικής ράχης

συνέντευξη στον Παναγιώτη Ευαγγελίδη

«Η Γραμμή της ομορφιάς» σπάει τις διαχωριστικές γραμμές. Το βραβείο Booker, ένα από τα πιο διάσημα και σημαντικότερα λογοτεχνικά βραβεία στον κόσμο, απονεμήθηκε το 2004 στον γκέι βρετανό συγγραφέα Άλαν Χόλλινγχερστ.

Ο Άλαν Χόλλινγχερστ εμφανίστηκε στα γράμματα το 1988, ακριβώς την εποχή που το AIDS είχε αρχίσει να μπαίνει στο λεξιλόγιο της καθημερινής μας ζωής, με τη «Βιβλιοθήκη της πισίνας», το πρώτο ανοιχτά γκέι μυθιστόρημα που ξεπέρασε τα όρια μιας περιορισμένης αποδοχής. «Η βιβλιοθήκη της Πισίνας» χαρακτηρίστηκε από τον Έντμουντ Γουάιτ ως «το καλύτερο βιβλίο για τους γκέι που έχει γραφτεί μέχρι σήμερα στην Αγγλία». Πριν από αυτό, ήταν αδιανόητο ένα βιβλίο που αφορά τους ομοφυλόφιλους, τη ζωή και την κουλτούρα τους να έχει τόση απήχηση σε ευρύ κοινό.

«Η Γραμμή της ομορφιάς» του Χόλλινγχερστ είναι το πρώτο γκέι μυθιστόρημα που κερδίζει το Booker στα 36 χρόνια ύπαρξης του βραβείου. To Booker απονέμεται μία φορά το χρόνο σε ένα μυθιστόρημα γραμμένο στα αγγλικά. Οι υποψηφιότητες περιορίζονται σε συγγραφείς που ανήκουν στην Κοινοπολιτεία και την Ιρλανδία.

Ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής Κρις Σμιθ είπε: «Ήταν μια απίστευτα δύσκολη και οριακή απόφαση. Σπάνια η αναζήτηση της αγάπης, του σεξ και της ομορφιάς έχει αποδοθεί με τέτοια μοναδικότητα.»

Πάντως ο Χόλλινγχερστ, ο οποίος έχει γράψει άλλα τρία μυθιστορήματα, διαφωνεί όσον αφορά το χαρακτηρισμό των βιβλίων του ως γκέι λογοτεχνία: «Εκνευρίζομαι με την ταμπέλα του "γκέι συγγραφέα", όταν σημαίνει ότι είναι το βασικό ή τουλάχιστον το πιο ενδιαφέρον σ' αυτά που γράφω. Είναι κομμάτι των βιβλίων μου, τα οποία πραγματεύονται πολλά άλλα πράγματα – την Ιστορία, τις τάξεις, τον πολιτισμό. Δεν είναι απλά και μόνον κάτι γύρω από το γκέι σεξ, όπως νομίζει κανείς διαβάζοντας τους τίτλους των εφημερίδων.»

Οι ήρωες του Χόλλινγκχερστ είναι φιλήδονοι, εκκεντρικοί, καλλιεργημένοι και με πολύ συγκεκριμένα και ειδικά γούστα, παίρνουν ναρκωτικά, κάνουν σεξ σε σκοτεινά πορνοσινεμά, ερωτεύονται, απατάνε, χωρίς αυτό να αποτελεί κάποιου είδους αντίφαση, είναι κυνικοί, ηδονοβλεψίες, αχόρταγοι, προδίδουν χωρίς πολλή σκέψη, λατρεύουν τους φίλους τους, αναζητάνε το ωραίο και το υψηλό, είναι νάρκισσοι, ανησυχούν, φοβούνται, αλλά συνήθως τους χαρακτηρίζει ένα φλέγμα ως προς όλα.

Η γραμμή της ομορφιάς του τίτλου οφείλεται σε μια φράση του Άγγλου ζωγράφου Χόγκαρθ σχετικά με ένα επαναλαμβανόμενο αρχιτεκτονικό κυματιστό μοτίβο το οποίο είναι κατ' αυτόν η πηγή ηδονής στην τέχνη. Εν προκειμένω, η εν λόγω γραμμή και η ηδονή βρίσκει την πραγμάτωσή της στην κλίση της βάσης της ράχης και την καμπύλη των γλουτών στο κορμί κάθε άντρα.

Φαίνεται πως επικεντρώνεσαι στη δεκαετία του 80. Ήταν μία περίοδος ιδιαίτερα σημαντική στη ζωή σου και γιατί;

Η δεκαετία του ογδόντα ήταν μια αποφασιστική φάση για τη ζωή στην Αγγλία, μια περίοδος δραματικών αλλαγών, ραγδαίας οικονομικής ανόδου αλλά και χρεοκοπίας, ριζοσπαστικής κοινωνικής πολιτικής, η εποχή μιας τρομαχτικής επιδημίας, πράγματα που έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους και μας επηρεάζουν μέχρι σήμερα στον τρόπο που μας κυβερνούν και στον τρόπο που σκεφτόμαστε. Επί τη ευκαιρία, να πω ότι η δική μου δεκαετία του '80 ήταν πολύ παραγωγική. Κατά τη διάρκεια της εποχής που καλύπτει αυτό το τελευταίο μου βιβλίο ήμουν βοηθός επιμελητή στο λογοτεχνικό ένθετο των Times και έγραφα παράλληλα το πρώτο μου βιβλίο (τοποθετημένο στο 1983, δημοσιευμένο το 1988). Δε ζούσα βέβαια κατά καμία έννοια τη ζωή του Νικ Γκεστ. Απορροφούσα όμως τις ισχυρές δονήσεις της εποχής και βρήκα έναν τρόπο, σ' αυτό το νέο μου μυθιστόρημα, να γράψω για αυτές.

Σε χώρες σαν την Ελλάδα, όπου η ομοφυλοφιλία είναι ακόμη ταμπού, βιβλία σαν τα δικά σου, όταν γίνουν επιτυχίες χρησιμεύουν ως ισχυρό μέσο για την καταπολέμηση των προκαταλήψεων, δεδομένου ότι φτάνουν σε ένα πλατύ κοινό που συνήθως δεν έρχεται σε επαφή με τέτοια θέματα. Πιστεύεις ότι η τέχνη μπορεί να εξυπηρετήσει έναν τέτοιο σκοπό; Ήταν αυτό ένας από τους συνειδητούς σου στόχους;

Χαίρομαι γι' αυτό που λες. Τα βιβλία μου βέβαια δεν είναι καθόλου καθώς πρέπει ή πολιτικώς ορθά. «Η Βιβλιοθήκη της Πισίνας» δεν ήταν πράγματι ένα βιβλίο καθεαυτού πολιτικό (οι εκλογές του '83 πέρασαν απαρατήρητες) αλλά νομίζω ότι ως προς τα αποτελέσματά του ίσως ήταν πολιτικό – τουλάχιστον άλλαξε, έστω σε ένα ελάχιστο βαθμό, την αίσθηση των ανθρώπων ως προς το τι μπορεί να ειπωθεί. Ένα από τα πράγματα που ήθελε να δείξει εκείνο το βιβλίο ήταν ότι δεν υπάρχει καμία ανάγκη απολογίας.

Υπάρχει ακόμα βία ενάντια στους γκέι στην Αγγλία;

Είχε υποχωρήσει πολύ, αλλά πρόσφατα συνέβησαν κάποια πολύ τρομακτικά συμβάντα – ήμουν στην Αμερική τους τελευταίους τρεις μήνες, όπου βέβαια το αντιομοφυλοφιλικό αίσθημα στην πραγματικότητα έκρινε τις εκλογές και κατά συνέπεια το μέλλον του κόσμου. Όσο όμως ήμουν εκεί έγινε ένας φρικαλέος φόνος ενός μπάρμαν σε ένα μπαρ του Σόχο, με φανερά ομοφοβικό κίνητρο.

Γνωρίζεις ότι παλιότερα τουλάχιστον υπήρχε στην Ελλάδα ένα στερεότυπο για τους Άγγλους, ότι είναι όλοι αδερφές, ανοιχτά ή κρυφά, ή τουλάχιστον αμφισεξουαλικοί; Έχετε στην Αγγλία κάτι αντίστοιχο για τους Έλληνες;

Η έκφραση Έρως Ελληνικός είναι, καθώς ξέρεις, ένας παλιός ευφημισμός για την ομοφυλοφιλία, ο οποίος εξακολουθεί να ισχύει στην Αγγλία και αναμφίβολα και σε πολλά άλλα μέρη. Ωστόσο δε νομίζω ότι υπάρχει κάποιο στερεότυπο ότι σύγχρονοι Έλληνες είναι γκέι ή το αντίθετο. Οι άνθρωποι πηγαίνουν στη Μύκονο, βέβαια, αλλά όχι αναγκαστικά για να συναντήσουν Έλληνες.

Ξέρω για τους αγαπημένους σου μουσικούς, γιατί πολλά έχουν γραφτεί γι' αυτό. Ποιοι είναι όμως οι αγαπημένοι σου συγγραφείς και σκηνοθέτες;

Πολλοί από τους πιο αγαπημένους μου συγγραφείς είναι ποιητές: Ο Γουόρντσγουερθ, ο Τέννυσον, ο Χόπκινς, ο Γητς, ο Χήνυ... Από μυθιστοριογράφους θαυμάζω ιδιαίτερα τον Τουργκένιεφ και τον Τόλστοϊ, τον Προυστ, τον Χένρυ Τζέημς. Όπως βλέπεις αγαπάω περισσότερο συγγραφείς που έζησαν πριν από έναν αιώνα ή περισσότερο. Όταν ήμουν νεαρός, τότε που το ευρωπαϊκό σινεμά ήταν στα καλύτερά του, είχα τρέλα με τον Φελλίνι, τον Χέρτσογκ, τον Φάσμπιντερ, τον Ταρκόφσκι... Νομίζω πως το σινεμά σημαίνει πολύ λιγότερα πράγματα για μένα σήμερα.

Νομίζεις πως οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει ευχαρίστηση ή να συγκινήσει, έστω και ένα περιορισμένο ειδικό κοινό, μπορεί να αποκαλείται τέχνη;

Δεν νομίζω ότι η ικανότητα να προκαλείς ευχαρίστηση ή να συγκινείς είναι καθεαυτή ένας ορισμός της τέχνης.

Υπήρξαν στιγμές, σε βιβλία ή ταινίες, που σε συγκλόνισαν και σε βοήθησαν με τη σεξουαλικότητά σου;

Η ταινία που μου έκανε την μεγαλύτερη εντύπωση σχετικά μ' αυτό που λες ήταν το «Αγαπημένο μου Πλυντήριο» του Χανίφ Κιουρέισι και του Στήβεν Φρίαρς. Η ανάδειξη της σχέσης ανάμεσα στους δύο βασικούς ήρωες ήταν εκπληκτικά πρωτότυπη και διακατεχόταν από μια πανέμορφη αίσθηση σεξουαλικής αλήθειας.

Το γεγονός ότι το βιβλίο σου κέρδισε ένα τόσο σημαντικό βραβείο στην Αγγλία δείχνει μια αλλαγή στις αντιλήψεις για τα θέματα ομοφυλοφιλίας και την απάλειψη μιας σειράς προκαταλήψεων γύρω από τα βιβλία που μιλάνε ανοιχτά και ευθέως για αυτήν με την έννοια ότι δεν είναι πραγματικά μεγάλη λογοτεχνία αλλά ένα υποείδος;

Δεν μπορώ πραγματικά να πω τι σημαίνει το ότι κέρδισα αυτό το βραβείο, αλλά είναι σίγουρα αλήθεια ότι η στάση έχει αλλάξει τρομερά τα τελευταία 20 χρόνια και ότι η ίδια η ομοφυλοφιλία έχει πάψει να αποτελεί ένα τόσο ασυνήθιστο – και ως εκ τούτου τόσο ενδιαφέρον – θέμα.

Το AIDS είναι ένα διακριτικό αλλά υπαρκτό θέμα σε κάποια κομμάτια από τη λογοτεχνία σου, ένα θέμα στο φόντο, το οποίο οι ήρωές σου πρέπει κάποια στιγμή με τον άλφα ή βήτα τρόπο να αντιμετωπίσουν. Πώς επηρέασε το AIDS τη δική σου ζωή; Και πώς τη δουλειά σου;

Δεν είχα γράψει τίποτε απολύτως άμεσα συνδεδεμένο με το AIDS πριν από τη «Γραμμή της Ομορφιάς» και υποψιάζομαι πως χρειαζόμουν την ιστορική απόσταση που έχουμε σήμερα από την επιδημία για να μπορέσω να γράψω γι' αυτό με έναν ικανοποιητικό για μένα τρόπο: Δεν ήθελα να γράψω κατευθείαν τον καιρό που σοβούσε η κρίση. Δε χτυπήθηκα προσωπικά από το AIDS τόσο όσο πολλοί άλλοι άνθρωποι που γνωρίζω, σίγουρα όχι τόσο όσο οι φίλοι μου στην Αμερική. Ένας πολύ καλός μου φίλος από την εποχή της Οξφόρδης ήταν ένας από τους πρώτους που πέθανε από την αρρώστια στην Αγγλία, το 1984: Αφιέρωσα το πρώτο μου βιβλίο στη μνήμη του. Το δεύτερο μυθιστόρημά μου, το Folding Star, νομίζω πως αντανακλά την αίσθηση της απώλειας που βασίλευε την περίοδο που γράφτηκε, τις αιφνίδιες εξαφανίσεις, αλλά δεν έχει θέμα του το ίδιο το AIDS.

Αντί να πεθαίνουν απ το AIDS οι άνθρωποι σήμερα φαίνεται ότι επιβιώνουν και προσαρμόζονται σε μία ζωή με τον ιό του HIV χάρη στις προόδους της ιατρικής επιστήμης. Αποτελεί αυτό ένα εξίσου δυνατό θέμα για τη λογοτεχνία;

Σχεδόν τα πάντα μπορούν να αποτελέσουν ένα δυνατό θέμα στα χέρια του σωστού συγγραφέα. Το άγχος και οι αστάθμητοι παράγοντες μιας ζωής που περιστρέφεται γύρω από κάποιες θεραπείες δεν είναι τόσο εμφανώς δραματικά στοιχεία όσο τα γεγονότα μιας αναπόδραστα φθίνουσας πορείας και του θανάτου, αλλά μπορούν να γίνουν μέρος κάποιου πολύ δυνατού σχήματος.