Αν υποψιαστώ

Δεν είναι γκέι, δεν είναι στρέιτ, είναι φα’αφαφίν

του Νίκου Μελά

Σε μια τεράστια γεωγραφική έκταση, από τη Νέα Ζηλανδία μέχρι τη Χαβάη, κυκλοφορούν με παρεό κι ένα λουλούδι ιβίσκου στο αυτί. Έχουν σεξουαλικές σχέσεις με άντρες και γίνονται δασκάλες, κατηχήτριες, ακόμα και προξενήτρες. Είναι οργανωμένες σε σωματεία, διοργανώνουν πρωτάθλημα μπητς βόλεϊ, εκρηκτικά καλλιστεία. Δεν είναι, όμως ζουν "σαν γυναίκες".

«Οι πιο όμορφες γυναίκες είναι...άντρες» λέγεται συχνά στη Σαμόα, δύο νησάκια στη μέση του Ειρηνικού. Είναι μια δήλωση γνωστή, κοινά αποδεκτή, που δεν προκαλεί ταραχή ή έστω αντίλογο. Σε μια τεράστια γεωγραφική έκταση από τη Νέα Ζηλανδία μέχρι τη Χαβάη και τη Γαλλική Πολυνησία, o πολυνησιακός πολιτισμός έχει γεννήσει μια από τις πιο ενδιαφέρουσες παραλλαγές σε αυτό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «κοινωνικό φύλο». Τις φα’αφαφίν στη Σαμόα, τις φακαλέιτι στα νησιά Τόνγκα, τις μαχού ή ραέ ραέ στη Γαλλική Πολυνησία.

Αγόρια που κατά την εφηβεία τους (ή και νωρίτερα) νοιώθουν πιο άνετα με τη γυναικεία πλευρά της προσωπικότητάς τους ή αισθάνονται σεξουαλική έλξη για άντρες, έχουν την ελευθερία να επιλέξουν να μεγαλώσουν και να ζήσουν ως γυναίκες. Παρότι θεωρητικά σε κάθε πολιτισμό ορισμένοι άντρες παίρνουν την ίδια απόφαση, στην Πολυνησία αυτό όχι μόνο δεν περιθωριοποιεί το αγόρι, αλλά αντίθετα του δίνει μια ξεχωριστή θέση στη κοινωνία: αυτή της φα’ αφαφίν (επί λέξει: «σαν γυναίκα»).

Αιτία φρίκης για τους ιεραπόστολους, έκπληξης για τους εξερευνητές και περιέργειας για τους τουρίστες, οι φα’ αφαφίν, πλήρως ενσωματωμένες στη κοινωνία, θεωρούνται ιδιαίτερα προικισμένες και επιδέξιες. «Αν θέλεις να γίνει η δουλειά σου, βρες μια φα’ αφαφίν να σου την κάνει» λένε στη Σαμόα και το εξηγούν με πολύ απλά λόγια: η φα’ αφαφίν συνδυάζει τις γνώσεις, τις ιδέες και το γούστο μιας γυναίκας με τη σωματική δύναμη ενός άντρα.

Αντιμετωπίζονται σαν βιολογικές γυναίκες και παίζουν τους ίδιους ρόλους με αυτές στην κοινωνία: φροντίζουν τα μέλη της οικογένειας, τους ηλικιωμένους του χωριού, γίνονται δασκάλες, ακόμη και κατηχήτριες. Γίνονται επίσης και προξενήτρες και, ακόμη πιο γαργαλιστικό, δασκάλες του σεξ!

Στην άκρως συντηρητική κοινωνία της Σαμόα, στραγγαλισμένη από τους αμερικάνους προτεστάντες ιεραπόστολους, οι προγαμιαίες σχέσεις ανδρών-γυναικών απαγορεύονται ή δεν είναι ό,τι πιο εύκολο. Οι φα’ αφαφίν δίνουν τη λύση στο πρόβλημα, «ξεπετώντας» τα αγόρια του χωριού, όταν αυτά αρχίσουν να έχουν... ανησυχίες. Έτσι οι περισσότεροι Σαμοανοί, από τους «σούπερ μάτσο» τύπους που επιδεικνύουν τους μύες τους στα μπαρ της Άπια, τους παίκτες του ράγκμπι και τους αθλητές της κωπηλασίας μέχρι τους αγρότες που έχουν το σώμα τους γεμάτο από τατουάζ, έχουν τις πρώτες τους σεξουαλικές εμπειρίες με άλλους άντρες, τους οποίους όμως θεωρούν γυναίκες!

Με την άνεση που έχουν οι φα’ αφαφίν να κινούνται στους κόσμους των ανδρών αλλά και των γυναικών, είναι μεταξύ των άλλων, ιδανικές προξενήτρες. Κορίτσια που διστάζουν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους στον άντρα των ονείρων τους ή που έχουν φτάσει σε ηλικία γάμου αλλά δεν έχουν βρει κανέναν υποψήφιο γαμπρό, ζητούν τη βοήθεια μιας φα’ αφαφίν. Και αργότερα, αν στην έγγαμη ζωή τους καταλάβουν ότι ο σύζυγος «δεν τραβάει», τον στέλνουν πακέτο σε μια φα’ αφαφίν για σεξουαλική επιμόρφωση!

Δεδομένου ότι οι φα’ αφαφίν θεωρούνται γυναίκες, το να κάνει ένας άντρας έρωτα μαζί τους δεν ισοδυναμεί καθόλου μα καθόλου με ομοφυλοφιλία –η οποία, παρεμπιπτόντως απαγορεύεται και καταδικάζεται από το νόμο (θείο και ανθρώπινο, και οι Σαμοανοί έχουν τρομερή προσκόλληση στη θρησκεία). Και από την άλλη επειδή δεν είναι κανονικές γυναίκες, αλλά είναι «σαν γυναίκες» το να κάνει έρωτα μαζί τους ένας παντρεμένος δεν θεωρείται μοιχεία, που κι αυτή καταδικάζεται. Όλα μέλι – γάλα.

Το γεγονός ότι αυτές οι «γυναίκες» κυκλοφορούν με παρεό και ένα λουλούδι ιβίσκου στο αυτί, με βαμμένα χείλια και μεικάπ, ότι έχουν σεξουαλικές σχέσεις με άντρες και κάνουν γυναικείες δουλειές, δεν παύει να σημαίνει ότι χάρη στην αντρική τους πλευρά έχουν ένα προβάδισμα σε σχέση με τις βιολογικές γυναίκες στην εκπαίδευση και στις πιθανότητες να βρουν μια αξιοπρεπή έως αξιοζήλευτη δουλειά.

Αν ο παραδοσιακός κόσμος των γυναικών είναι το σπίτι του χωριού και η κύρια ενασχόλησή τους τα παιδιά και το νοικοκυριό, αρκετές φα’ αφαφίν φτάνουν μέχρι το πανεπιστήμιο, εργάζονται στην πόλη, διευθύνουν επιχειρήσεις μέχρι και εκπαιδευτικά ιδρύματα (παρότι σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να ντύνονται σαν άντρες στη δουλειά). Είναι οργανωμένες σε σωματεία, διοργανώνουν πρωτάθλημα μπητς βόλεϊ, εκρηκτικά καλλιστεία (το γεγονός της χρονιάς) και μαζεύουν χρήματα για φιλανθρωπικούς σκοπούς.

«Τίποτε δεν είναι τέλειο» παραπονιούνται οι ίδιες. Μην μπορώντας να τεκνοποιήσουν, κάποια στιγμή, μοιραία, οι φα’ αφαφίν χάνουν τους εραστές τους, που τελικά παντρεύονται μια "κανονική" γυναίκα. Αλλά με τόσους άντρες να περιμένουν ουρά, μάλλον δεν θα έχουν πολύ χρόνο να θρηνήσουν την απώλεια.