10%
προηγούμενα τεύχη | σύνδεσμοι | οδηγός πόλης | INFO in english  
  περιεχόμενα τεύχους    
 
 

Ρεπορτάζ

Τον καιρό της «Αμφί»-σβήτησης

του Θοδωρή Αντωνόπουλου

Τολμηρό, μαχητικό και πρωτοπόρο, το «Αμφί» υπήρξε το μακροβιότερο γκέι ελληνικό περιοδικό. Στήριγμα, βήμα και «κρυφό σχολειό» για μια ολόκληρη γενιά, ήταν - με όλα τα προτερήματα και τις αδυναμίες του - από τους προπομπούς της γκέι κουλτούρας στην Ελλάδα.

Άνοιξη του 1978. Η Ελλάδα προσπαθεί ακόμη να ξεμουδιάσει από τον «γύψο» που της φόρεσε η χούντα των συνταγματαρχών. Η Ομόνοια έχει ακόμη σιντριβάνι, το μεγάλο έργο της εποχής είναι η νέα λεωφόρος Συγγρού και η «μεγάλη ιδέα», η πλήρης ένταξη στην ΕΟΚ. Κυβέρνηση είναι η ΝΔ του Κωνσταντίνου Καραμανλή, όμως η κοινωνία είναι καζάνι που βράζει. Η Αριστερά – που ξεκινά από το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ και περιλαμβάνει δεκάδες δυναμικές αριστερίστικες φράξιες – ελέγχει τα πανεπιστήμια, τα συνδικάτα, τη διανόηση, τους δρόμους. Οι απεργίες και οι διαδηλώσεις είναι μέρος της καθημερινότητας, ενώ στον απόηχο του Μάη του ’68 – που ζούμε με δεκαετή καθυστέρηση – εμφανίζονται ομάδες και σχήματα που διεκδικούν αιτήματα άγνωστα μέχρι τότε στο ευρύ κοινό. Οι αντιεξουσιαστές, οι σκληροπυρηνικές φεμινίστριες, οι συνειδητοποιημένοι ομοφυλόφιλοι και λεσβίες σοκάρουν ακόμα και τους οιωνεί «συντρόφους» της Αριστεράς με τον αντικομφορμιστικό τους λόγο.

Ανάμεσα στα δεκάδες πολιτικά έντυπα κάθε λογής που συνωστίζονται στις προθήκες των κεντρικών περιπτέρων ξεχωρίζει ένα που δεν... μοιάζει με κανένα. «Αμφί – για την απελευθέρωση των ομοφυλοφίλων» (αργότερα θα γίνει: για την απελευθέρωση της ομοφυλόφιλης επιθυμίας), αναγράφει το ασπρόμαυρο εξώφυλλο όπου ένας macho Σούπερμαν εν είδει Δημιουργού συνδιαλέγεται με τον Αδάμ της Καπέλα Σιξτίνα. Το 1 ο τεύχος του τριμηνιαίου περιοδικού που εκδίδει το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ) καλεί τους ομοφυλόφιλους «να αλώσουν το δικαίωμα του λόγου», να προκαλέσουν ένα «σκάνδαλο αλήθειας». Περιλαμβάνει την ιδρυτική διακήρυξη του ΑΚΟΕ, κείμενα για τα ερωτικά πρότυπα, τη σεξουαλική απελευθέρωση, την ομοφυλοφιλία στον καπιταλισμό αλλά και στην ΕΣΣΔ καθώς και τον πρώτο χάρτη της «gay Αθήνας» (βλέπε Πλάκα, Ζάππειο, Ομόνοια, Κολωνάκι). Τιμή, δραχμές 30. Στο οπισθόφυλλο ξεχωρίζει η τολμηρή (ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα) “gay friendly” διαφημιστική καταχώρηση του δισκάδικου POP 11 του Τάσου Φαληρέα, που αναγράφει: «Εμείς νομίζουμε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν υποχρέωση να διεκδικούν τα πολιτικά και πολιτιστικά τους δικαιώματα».

Ήταν το ξεκίνημα ενός ιστορικού περιοδικού που, παρά τις σχεδόν μόνιμες οικονομικές και άλλες αντιξοότητες, θα συνεχίσει να εκδίδεται επί δώδεκα ολόκληρα χρόνια (1978-1990). Εκατοντάδες άνθρωποι, πολλοί από τους οποίους είναι σήμερα επώνυμοι – ανάμεσά τους οι Νίκος Μουρατίδης, Μάρκελλος Νύκτας, Δημήτρης Ξανθούλης κ.ά. - πέρασαν τα χρόνια εκείνα από το ιστορικό υπόγειο της Ζαλόγγου 6 α στα Εξάρχεια όπου στεγαζόταν το ΑΚΟΕ-Αμφί ανταλλάζοντας επιθυμίες, ιδέες και οράματα και ξορκίζοντας ανασφάλειες, φόβους κι ενοχές. Υπήρξαν βεβαίως και τα ανέκδοτα, οι εντάσεις, οι σκηνές ροκ – αλλά έτσι δεν συμβαίνει σε κάθε ζωντανό χώρο;

Το πρώιμο «Αμφί» διευθύνεται από συντακτική επιτροπή. Ξεχωρίζουν ο συγγραφέας-μεταφραστής Λουκάς Θεοδωρακόπουλος, εκδότης, ο σκηνοθέτης Ανδρέας Βελισσαρόπουλος και ο ποιητής Ανδρέας Αγγελάκης (οι δύο τελευταίοι χάθηκαν πρόωρα από AIDS). Αλλά ήταν και ο Αντώνης, ο Σπύρος, ο Δημήτρης, ο Γιάννης... Τον Νοέμβριο του 1980, το περιοδικό δίνει και κερδίζει μια μεγάλη μάχη: Αθωώνεται πανηγυρικά από την κατηγορία περί ασέμνων, βάσει της οποίας η αστυνομία είχε προβεί σε κατάσχεση του τεύχους Β2 (καλοκαίρι 1979). Τα «άσεμνα» αφορούσαν ένα ερωτικό ποίημα του Νίκου Σπάνια και τον... Ερμή του Πραξιτέλη που το εικονογραφούσε. Η υπόθεση διεθνοποιήθηκε προκαλώντας ένα πρωτοφανές κύμα αλληλεγγύης: Γκέι διαδηλώσεις έξω από πολλές ελληνικές πρεσβείες, διαμαρτυρίες εγχώριων και ξένων προσωπικοτήτων και κομμάτων, ένορκη κατάθεση τεσσάρων Γάλλων καθηγητών φιλοσοφίας και του ψυχαναλυτή Φελίξ Γκουαταρί, καθώς και πάνω από 2000 υπογραφές συμπαράστασης (ανάμεσά τους οι Βιργινία Τσουδερού, Χάρις Αλεξίου, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Γιώργος Βέλτσος, Θάνος Μικρούτσικος, Νίκος Νικολαΐδης, Κώστας Τσαρούχας, Λιάνα Κανέλλη, Μαρία Φαραντούρη, Μανούσος Μανουσάκης). Συνήγοροι του περιοδικού ήταν οι Κατερίνα Ιατροπούλου, Τάσος Παππάς και Θεόδωρος Πάγκαλος.

Η «Αλλαγή» του ’81 βρίσκει το «Αμφί» να εκφράζει έναν ριζοσπαστικό ερωτικό και πολιτικό λόγο, με φανερές επιρροές από τα κινήματα της αμφισβήτησης, τις «πολιτικές της επιθυμίας» και τις ιδέες της αντιψυχιατρικής. Φιλοξενεί μεταξύ άλλων κείμενα για τους Ντε Σαντ, Προυστ, Φουκό, Σαρτρ, Φασμπίντερ, Παζολίνι, Ζενέ, Γκίνσμπεργκ, Κίνσεϊ, Μπάουι, Καβάφη, Γ. Ιωάννου, Μπέττυ, Πάολα, συνεντεύξεις των Ταχτσή, Ντελέζ, Γκουαταρί, αφιερώματα στο ναζιστικό Ολοκαύτωμα, την αντιομοφυλόφιλη βία, το ψωνιστήρι, την παιδεραστία, τον τραβεστισμό, τα κοινωνικά κινήματα, ξεκαρδιστικές στήλες σαν του «Ουράνιου Λιβάδειου» και του «κ. Ντίνου»... Από τις πλέον αξιοσημείωτες πρωτοβουλίες του, η διοργάνωση τον Νοέμβριο του ’82 του Συνεδρίου «Σεξουαλικότητες και Πολιτική» (στο Γαλλικό Ινστιτούτο) με εισηγητές τους Φ. Γκουαταρί, Ρ. Κεμπφ, Κ. Τσουκαλά, Α.Ι. Μεταξά, Γ. Βέλτσο, Δ. Αγραφιώτη κ.ά. Επίσης, η συνδιοργάνωση με το περιοδικό «Κράξιμο» μιας ιστορικής συναυλίας «για την απελευθέρωση της ομοφυλόφιλης επιθυμίας» με τους Παύλο Σιδηρόπουλο, Λουκιανό Κηλαϊδόνη, Αφροδίτη Μάνου, Αρλέτα, Φατμέ, Δήμο Μούτση, Γιάννη Ζουγανέλη, Νικόλα Άσιμο κ.ά. στο κλειστό του Σπόρτινγκ την επόμενη χρονιά.

Με μόνα εφόδια κάποιες απρόσμενες συνδρομές και κυρίως την αγάπη ενός πιστού αλλά περιορισμένου σχετικά κοινού – γκέι και όχι μόνο –, το περιοδικό συνεχίζει να δίνει δυναμικά το παρών τα επόμενα χρόνια. Ο δημοσιογράφος-ραδιοφωνικός παραγωγός Γιάννης Νένες (υπεύθυνος ύλης 1984-86) και ο Γρηγόρης Βαλλιανάτος, που αναλαμβάνει τα ηνία αρχές του ’87 εγκαινιάζοντας τη γ΄ εκδοτική περίοδο επιχειρούν να το ανανεώσουν συνδυάζοντας κοινωνικό προβληματισμό και lifestyle. Όταν αυτοί τραβούν άλλους δρόμους, διάδοχη κατάσταση δεν υπάρχει. Ταυτόχρονα, διαλύεται το τότε ΑΚΟΕ.

Το καλοκαίρι του ’88 το «Αμφί», που πλέον εκδίδει η Ειρήνη Πετροπούλου με την ευθύνη της Ελληνικής Ομοφυλόφιλης Κοινότητας (ΕΟΚ) μπαίνει στη δ΄ και τελευταία του περίοδο. Την προσπάθεια θα διακόψει άδοξα η μήνυση που γίνεται στο τεύχος Δ4 (Άνοιξη ’90) από ιδιώτη για δύο σχόλια: το ένα, χιουμοριστικό, ήθελε την Αθήνα... διεκδικήτρια των Gay Games μετά την απώλεια των Ολυμπιακών του 1996 και θεωρήθηκε «διασυρμός της χώρας»(!). Το άλλο, που σατίριζε αγγελία γνωριμίας όπου «στρέιτ» αναζητούσε λεσβία, θεωρήθηκε – άντε πάλι - «άσεμνο». Το «Αμφί», με συνήγορο πάλι την Κ. Ιατροπούλου, αθωώνεται ξανά (στο Εφετείο). Όμως οι καιροί έχουν αλλάξει, ο ακτιβισμός δεν συγκινεί, πόροι, νέα πρόσωπα και προθυμία εκλείπουν, οπότε η έκδοση παύει οριστικά. Έκλεινε άλλωστε ο κύκλος της – η δεκαετία που ακολουθεί, αυτή του ’90, θα έχει πολύ διαφορετικές συνιστώσες και αναφορές. Και ο γκέι λόγος (αλλά και εικόνα) έχει ήδη αρχίσει να γίνεται από περιθώριο, μόδα.

Το «Αμφί» κατηγορήθηκε κάποτε για διανοουμενισμό, ελιτισμό και έλλειψη επαφής με τον μέσο Έλληνα γκέι. Κατηγορήθηκε επίσης ότι σνόμπαρε τη συνεργασία γνωστών συγγραφέων, ζωγράφων και άλλων καλλιτεχνών (γνωστή είναι π.χ. η κόντρα με τον Κώστα Ταχτσή, αλλά υπάρχει ο αντίλογος ότι ελάχιστοι δέχονταν τότε να εκτεθούν επώνυμα). Κανείς ωστόσο δεν αμφισβητεί τη συμβολή του στη διαμόρφωση μιας σύγχρονης γκέι κουλτούρας στη χώρα μας. Και, βεβαίως, την ξεχωριστή θέση που κατέχει στο πάνθεον του ελληνικού εναλλακτικού Τύπου.