Συνέντευξη

Βλαδίμηρος Κυριακίδης και Έφη Μουρίκη

«Η ομοφυλοφιλία δεν είναι της μόδας»

συνέντευξη στον Λύο Καλοβυρνά

Χριστέ μου, ο γιος μου είναι στρέιτ! Με τι μούτρα θα βγούμε στη γειτονιά, ανώμαλε!

Λόγια γνωστά, αλλά απ’ την ανάποδη. Όπως ανάποδη είναι η ταινία Straight Story. Μια κοινωνία ευπρεπώς ομοφυλόφιλη, στην οποία όποιος τολμήσει να είναι διαφορετικός σεξουαλικά αντιμετωπίζει τη χλεύη, τον αποκλεισμό, τη βία. Σας θυμίζει κάτι;

Ο Βλαδίμηρος Κυριακίδης και η Έφη Μουρίκη, ζευγάρι στη ζωή, έγραψαν και σκηνοθέτησαν το Straight Story, μια ιστορία απ’ την άλλη μεριά του καθρέφτη. Από αυτή την μεριά, ανώμαλοι είμαστε εμείς οι γκέι κι οι λεσβίες. Μόλις διαβείς το σελουλόιντ, ανώμαλοι γίνονται οι στρέιτ.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα του Straight Story;

Βλαδίμηρος Η ιδέα μας ήρθε βλέποντας στο δρόμο να κράζουν έναν γκέι. Πιάσαμε αυτή την εικόνα και είπαμε «γιατί δεν το αντιστρέφουμε; Κι αν όλη η κοινωνία ήταν γκέι και περνούσε ο στρέιτ και τον σχολιάζανε;» Ξεκίνησε ως χιούμορ, αλλά επειδή μας αρέσει να ψάχνουμε σε βάθος, δημιουργήσαμε και μια άλλη διάσταση πέρα από το χιούμορ.

Έφη Η ταινία βασίζεται στη σκέψη ότι η διαφορετικότητα και η προσωπική επιλογή δεν αφορά μόνο τους γκέι αλλά πάρα πολλές πλευρές της κοινωνίας μας. Αφορά την ελευθερία που έχει κάποιος να επιλέγει κάτι διαφορετικό από την πλειοψηφία είτε στη θρησκεία είτε στον έρωτα είτε σε οτιδήποτε. Οτιδήποτε είναι διαφορετικό από το κατεστημένο είναι δαχτυλοδειχτούμενο. Εξαρτάται από την κάθε εποχή το τι βλέπει μη φυσιολογικό.

Βλαδίμηρος Αποφασίσαμε να κάνουμε αυτή την ταινία όχι τόσο σαν διαμαρτυρία ή διαδήλωση, αλλά να διηγηθούμε μια ιστορία και να παρακολουθήσουμε την τραγωδία ενός στρέιτ μέσα σε μια γκέι κοινωνία – δηλαδή το ανάποδο από αυτό που συμβαίνει. Δεν είναι στρατευμένη ταινία γιατί δεν πιστεύουμε στην στρατευμένη τέχνη. Πιστεύουμε ότι η τέχνη σαφέστατα και πρέπει να παίρνει θέση, αλλά δεν χρειάζεται να είναι στρατευμένη.

Η τέχνη παίρνει θέση ακόμα και όταν δεν θέλει να πάρει θέση…

Βλαδίμηρος Ακριβώς. Η τέχνη είναι και πρέπει να είναι πολιτική πράξη. Αλλά δεν σηκώνουμε παντιέρα μ’ αυτή την ταινία.

Έφη Δεν κάνουμε μάθημα. Εμείς διηγιόμαστε μια ιστορία και ελπίζουμε ο θεατής όχι μόνο να γελάσει αλλά και να σκεφτεί. Η σκέψη στην τέχνη είναι απαραίτητη. Είμαστε κατά της στράτευσης αλλά υπέρ της σκέψης. Θέλουμε να συγκινηθεί αλλά συγχρόνως και να σκεφτεί, διότι αν υπάρχει ένας φασισμός στις μέρες μας, είναι ο φασισμός της μη σκέψης.

Στο τρέιλερ υπάρχουν ερωτικές σκηνές μεταξύ του ετερό ζευγαριού. Δείχνετε γκέι ή λεσβίες να φιλιούνται;

Βλαδίμηρος Οι δύο άντρες γονείς έχουν μια συμβατική σχέση χρόνων. Οι δυο κοπέλες είναι χρόνια μαζί και η σχέση τους υπό διάλυση. Ερωτικές σκηνές έχουμε ανάμεσα στο αγόρι και το κορίτσι, γιατί αυτός είναι ο κεντρικός άξονας της ταινίας: ένα μοντέρνο λαβ στόρυ, με τις αντιξοότητες από μια κοινωνία που δεν τους επιτρέπει να είναι μαζί.

Στο τρέιλερ δεν βλέπουμε τις συνηθισμένες καρικατούρες των γκέι.

Βλαδίμηρος Δεν θέλαμε να βγάλουμε το Κλουβί με τις τρελές, να δείξουμε ότι οι γκέι έχουν άλλη ψυχοσύνθεση ή άλλες συμπεριφορές από τους στρέιτ. Γι’ αυτό θα δεις ότι παίζουμε το γκέι ζευγάρι σαν το πιο φυσιολογικό πράγμα στον κόσμο. Δεν μένεις στο ότι είναι γκέι αυτοί οι άνθρωποι, βλέπεις μια συζυγική σχέση με τις δυσκολίες των ετών. Είναι μια δραματική ταινία, όχι μια κωμωδία φαρσικού χαρακτήρα.

Έφη Δεν πιστεύουμε ότι οι γκέι είναι οι παρωχημένες συμπεριφορές που βλέπουμε στην τηλεόραση, το κλουβί με τις τρελές. Το σύστημα το βολεύει να δείχνει τέτοιες πλαστές εικόνες. Λόγου χάρη, η τηλεόραση δείχνει τη νεολαία με συγκεκριμένο τρόπο: τις κοπέλες πάντα με τα μίνι, τα αγόρια πάντα με συγκεκριμένο τρόπο, λες και δεν υπάρχει άλλη νεολαία. Αλλά αν πάμε στους κινηματογράφους ή στα πανεπιστήμια, θα δεις τελείως άλλα παιδιά. Εκείνοι όμως θέλουν να δείχνουν μόνο στυλ μανεκέν. Όλες οι ομάδες των ανθρώπων τυποποιούνται έτσι πλαστά. Δείχνουν κραγμένους όχι μόνο τους γκέι, αλλά και τους στρέιτ.

Βλαδίμηρος Κάποιοι σκέφτηκαν ότι ίσως είναι λίγο επικίνδυνο αυτό που κάνουμε στην ταινία. Η ανταπάντησή μας είναι, έχετε δει στις μεσημεριανές εκπομπές τι γίνεται, ποιοι αποτελούν τα πάνελ και μιλούνε; Αν δεν ντρέπεστε να βλέπετε αυτά που βλέπετε και ντρέπεστε να δείτε μια φυσιολογική κατάσταση, αυτό που πιστεύουμε ότι είναι οι γκέι σήμερα…

Ποια είναι η γνώμη σας για όλους τους βουλευτές και βουλευτίνες, τους καλλιτέχνες και δημόσια πρόσωπα που είναι γκέι αλλά το κρύβουν;

Βλαδίμηρος Μιλάμε για ένα κατεστημένο που υπάρχει επί σειρά ετών. Σε ένα μικρό κοινωνικό σύνολο όπως είναι η Βουλή, ένα θέατρο, ένα σπίτι, σαφώς σιγά-σιγά γίνεται αποδεκτό. Αλλά έχουμε γαλουχηθεί βάσει κάποιας ηθικής νόρμας και έτσι αυτοί οι άνθρωποι φοβούνται να το τροφοδοτήσουν προς τα έξω, επειδή φοβούνται να χάσουν ψήφους.

Έφη Όλοι ζούμε μέσα σ’ ένα σύστημα. Το θέμα είναι τι στάση κρατάς μέσα σ’ αυτό το σύστημα και πόσο μπορείς να αρνηθείς κάποια πράγματα σε καθημερινή βάση. Χρειάζεται ισορροπία για να είσαι έντιμος σε καθημερινή βάση. Αν όλοι εμείς είμαστε μέσα σ’ ένα σύστημα, τότε οι πολιτικοί είναι ακόμα πιο μέσα. Για τους καλλιτέχνες είναι πιο εύκολο να βγουν να πουν «είμαι γκέι».

Στους καλλιτέχνες, λοιπόν, όπου κατά τεκμήριο είναι πιο ανεκτικά τα πράγματα, δεν είναι υποκρισία που το κρύβουν; Ειδικά οι φτασμένοι καλλιτέχνες;

Βλαδίμηρος Το ταμπού δεν βγαίνει τόσο εύκολα. Ζούμε τον φασισμό της σκέψης. Ο φτασμένος καλλιτέχνης είναι εμποδισμένος κι από τις δύο μεριές. Αφενός από τον ίδιο του τον εαυτό, αφετέρου από την εικόνα που παρουσιάζει προς τα έξω. Έχει μάθει τον κόσμο να τον βλέπει με συγκεκριμένο τρόπο. Πώς θα βγει να διαδηλώσει την κρυπτομοφυλοφιλία του; Πρέπει να ασχοληθεί ένα κράτος ολόκληρο, γιατί είναι θέμα εκπαίδευσης. Δεν μπορούμε να μιλάμε με ταμπού επί σειρά ετών και ξαφνικά στα 25 μου να δω ότι έχω κενά στην ψυχοσύνθεσή μου. Έχω ήδη καταστραφεί. Ενώ αν το παιδί ενημερωθεί από μικρή ηλικία, τότε θα κάνει συνειδητή επιλογή νωρίτερα. Αλλεπάλληλες φορές όταν ήμουν έφηβος, ήρθαν σε επαφή μαζί μου φίλοι και συμφοιτητές που ήταν γκέι. Ο τρόπος που με πλησίασαν ήταν με φόβο, όπως φόβο είχα κι εγώ να με πλησιάσουν. Ο ένας φοβόταν τον άλλον. Αυτή η φοβία, όμως, είναι κάτι που καλλιεργεί το ίδιο το κράτος.

Έφη Γι’ αυτό μιλάω για έναν κίνδυνο: όταν το παιδί το μόνο που ακούει είναι τα μπουζούκια και το κουτσομπολιό, σαφέστατα δεν έχει μάθει να σκέφτεται. Και το πρόβλημα δεν είναι μόνο να μη μάθει να είναι ανοιχτό το μυαλό στο θέμα της ομοφυλοφιλίας, αλλά σε πολλά άλλα ζητήματα σήμερα.

Βλαδίμηρος Όταν πρωτομπήκα στη δραματική σχολή πληροφορήθηκα από έναν γνωστό μου γκέι ότι οι άντρες είχαν τις εταίρες για περνάνε την ώρα τους, τις γυναίκες για να τεκνοποιούν και τους άντρες για να ερωτεύονται και να κάνουν έρωτα. Διαβάζοντας αντιλήφθηκα ότι στην αρχαία Ελλάδα είχες δικαίωμα επιλογής.

Έφη Βέβαια, η αρχαία Ελλάδα ήταν ανοιχτή σε αυτό το ζήτημα αλλά δεν ήταν ανοιχτή απέναντι στις γυναίκες ή τους δούλους. Η κάθε κοινωνία έχει τα ταμπού της και τα στερεότυπα της. Οι άνθρωποι που έχουν πάρει τα ηνία της εξουσίας, σαφέστατα καταπιέζουν τις μειοψηφίες. Γι’ αυτό όταν η μειοψηφία αντιδρά σε κάτι δεν έχει την ευθύνη. Την ευθύνη την έχει η πλειοψηφία, που έχει θέσει τους όρους.

Τελικά τι νομίζετε, είναι ώριμη η ελληνική κοινωνία σε αυτό το ζήτημα ή είμαστε συντηρητικοί;

Βλαδίμηρος Όλοι, αριστεροί και δεξιοί, είμαστε συντηρητικοί. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι η διανόηση έχει ταμπουρωθεί στο σπίτι της – η πραγματική διανόηση. Και είναι ο μοναδικός αντίποδας που μπορεί να χτυπήσει το χρηματιστήριο. Ο μοναδικός αντίποδας που μπορεί να προτείνει ότι δεν χρειάζεσαι κεφάλαιο, δεν χρειάζεσαι λεφτά για να ζήσεις όμορφα.

Έφη Ακόμα και στην τέχνη, στον κινηματογράφο. Ο διαφημιστής καθορίζει τη δημιουργία του καλλιτέχνη. Έχει χαθεί το ανεξάρτητο και αυτό είναι επικίνδυνο για την τέχνη, γιατί η τέχνη πρέπει να είναι πάντα πιο μπροστά από την εποχή της.

Για να προχωράει και την κοινωνία παρακάτω;

Έφη Ακριβώς. Κι ο καλλιτέχνης να μην εγκλωβίζεται από πριν στο τι θα δημιουργήσει. Το ανεξάρτητο δυστυχώς δεν έχει τη δύναμη να διαφημιστεί και μας γίνεται μια πλύση εγκεφάλου.

Υπάρχει ρατσισμός εναντίον των γκέι και λεσβιών στην Ελλάδα;

Έφη Βεβαίως! Οι Έλληνες έχουμε μια ευκολία να λέμε ότι είμαστε προοδευτικοί και αντιρατσιστές. Με συγχωρείς, αλλά δεν ισχύει. Κατηγορούσαμε τους άλλους, τους Αμερικάνους, που ήταν ρατσιστές, αλλά τώρα τα κάνουμε κι εμείς. Όταν τα πράγματα γίνονται έξω από το σπίτι σου, είναι πολύ εύκολο να κρίνεις. Όταν όμως έρχoνται σ’ εσένα, τότε έχει σημασία τι στάση κρατάς. Μ’ ενοχλεί αυτή η ευκολία που έχει μπει στη ζωή μας: να γελάμε, να είμαστε ευτυχισμένοι, να μη σκεφτόμαστε… Λένε ότι υπάρχει ελευθερία λόγου, υπάρχουν τόσα κανάλια, αλλά σιγά-σιγά βλέπουμε τη δικτατορία του φτηνού και του κουτσομπολιού. Και η τηλεόραση έχει γίνει μια δικτατορία εναντίον του σκεπτόμενου ανθρώπου.

Είναι της μόδας το «γκέι», όπως λένε και ξαναλένε;

Έφη Η τέχνη πρέπει να είναι πέρα από τη μόδα. Την αξία για τα πάντα, από τις σχέσεις των ανθρώπων μέχρι το θέατρο, τη δίνει ο χρόνος. Αυτό είναι το κριτήριο. Η ουσία δεν είναι να ερωτευτείς έναν άνθρωπο, αλλά πόσο θα αντέξεις με αυτόν τον άνθρωπο, πόσο θα προχωρήσεις μαζί του.

Ακούμε πολύ συχνά ότι οι γκέι έχουμε γίνει της μόδας…

Βλαδίμηρος Όπως είπε κι η Έφη, αυτό το ξεστομίζουν χωρίς σκέψη. Αν είχαμε μελετήσει την ομοφυλοφιλία από παιδιά, θα ξέραμε ότι δεν είναι της μόδας.

Έφη Καταλαβαίνω πού το πας. Κατηγορούν τους γκέι ότι έχουν πιάσει τα πόστα. Μα όλες οι μειοψηφίες, όχι μόνο οι γκέι, πρέπει πάντα να συσπειρωθούν για να μπορέσουν να επιβιώσουν και να κερδίσουν κάποια πράγματα. Και το κίνημα των γυναικών συσπειρώθηκε κάποτε.

Όπως και οι έλληνες μετανάστες στο εξωτερικό συσπειρώθηκαν για να αντιπαρέλθουν στις αντιξοότητες.

Έφη Ακριβώς. Πάντα για να επιβιώσεις πρέπει να συσπειρωθείς. Είναι φυσιολογικό και λογικό και δεν αφορά μόνο τους γκέι. Και οι δούλοι όταν έκαναν την επανάστασή τους, χρειάστηκε να συσπειρωθούν. Και οι αριστεροί κάποτε. Δεν μπορείς να πολεμήσεις το κατεστημένο αν δεν συσπειρωθείς.