Καλύτεροι στις σχέσεις, χειρότεροι στους χωρισμούς

Αφιέρωμα: γκέι σχέσεις

 

Πώς είναι δυνατό τα γκέι και λεσβιακά ζευγάρια να είναι πιο ευτυχισμένα από τα στρέιτ και όμως να χωρίζουν πιο εύκολα;

του Τζον Κλάουντ

Μετάφραση της Λήδας Λαμπροπούλου

 

Με τον Μάικλ μείναμε μαζί εφτάμισι χρόνια, μέχρι που χωρίσαμε στα τέλη του 2006. Πρωτοσυναντηθήκαμε σ' ένα μπαρ τα Χριστούγεννα του 1998· είχα δει τον Ερωτευμένο Σαίξπηρ με κάτι φίλους κι έψαχνα τον δικό μου Joseph Fiennes. Ο Μάικλ την έπεσε πρώτα σ' έναν από τους φίλους μου, αλλά δεν κολλήσανε κι ο Μάικλ συμβιβάστηκε με την αφεντιά μου.

Αυτή ήταν μια από τις πιο χαριτωμένες ιστορίες που διηγιόμασταν σε φίλους. Πάντα όλοι έβαζαν τα γέλια. Κυρίως εγώ κι ο Μάικλ, που θεωρούσαμε παράλογη την ιδέα και μόνο ότι ίσως να μην είχαμε γίνει ζευγάρι. Ήμασταν τρισευτυχισμένοι κι η αγάπη μας ακλόνητη.

Πήγα στο σπίτι του Μάικλ τη νύχτα που τον γνώρισα και, μεταφορικά μιλώντας, δεν ξανάφυγα για εφτάμισι χρόνια. Ο χωρισμός μας ήταν φριχτός, κυρίως επειδή δεν έφταιγε κανείς. Η σχέση μας είχε αρχίσει να ξεθωριάζει όπως συμβαίνει σε πολλούς γάμους στα εφτά χρόνια (Η φαγούρα των εφτά χρόνων δεν είναι μύθος! Η Στατιστική Υπηρεσία των ΗΠΑ αναφέρει ως μέσο όρο διάρκειας των πρώτων γάμων που καταλήγουν σε διαζύγιο τα 7,9 χρόνια). Με τον Μάικλ αγαπιόμασταν, αλλά σιγά σιγά —σχεδόν χωρίς να το καταλαβαίνουμε— πάψαμε να είμαστε ερωτευμένοι. Ήμασταν πάρα πολύ δεμένοι, αλλά δεν υπήρχε πάθος.

Η σχέση σερνόταν για αρκετό καιρό. Περάσαμε τη φάση της ψυχοθεραπείας ζευγαριών και του shopping therapy σε διακοπές, ρούχα, έπιπλα. Τα είχαμε χαμένα. Τη νύχτα που ο Μάικλ δεν έμεινε ξύπνιος ούτε για να δούμε το τελευταίο επεισόδιο από τα Φιλαράκια, ήξερα ότι είχε έρθει η ώρα να τα μαζεύω. Όντως ήταν κουρασμένος, αλλά αν δεν μπορούσε να μου διαθέσει ούτε μισή ωρίτσα για να δούμε παρέα μια σειρά τότε πραγματικά είχαμε τελειώσει.

Τι έκανα μετά; Εντατική γυμναστική και χάσιμο βάρους· περίοδοι νιρβάνας με ολίγη από ψυχοθεραπεία, πολύ ποτό και λίγα ναρκωτικά· πραγματικά καλό σεξ· μαθήματα Ιταλικών (έμαθα να προφέρω τέλεια το il mio divorzio)· μαραθώνιοι μαγειρέματος. Πάντα ήμουν λάτρης της κουζίνας, αλλά τώρα είχα φτάσει στο σημείο να φτιάχνω ολομόναχος ραβιόλια κολοκύθας από το μηδέν την Πέμπτη και φιλέτο πέρκας α λα παρτσέ την Παρασκευή, ενώ το Σάββατο έψηνα και κέικ με λάδι τρούφας. Το ψυγείο ήταν τίγκα· το ίδιο κι οι εκστασιασμένοι φίλοι μου. Έλα όμως που τα πρωινά, λίγο πριν χαράξει, πεταγόμουν από τον ύπνο έντρομος. Τι είχα κάνει;

Ξεκίνησα να διαβάζω επιστημονικές έρευνες για τις σχέσεις. Υπάρχει πληθώρα ερευνών και οι περισσότερες είναι επιστημονικά άρτιες. Αναρωτήθηκα αν με τον Μάικλ μπορούσαμε να είχαμε κάνει περισσότερα για να σώσουμε τη σχέση μας. Τι αντίκτυπο είχε η ομοφυλοφιλία μας στη διάρκεια, την πορεία και τη διάλυσή της; Τα παρατήσαμε επειδή είμαστε άντρες ή επειδή είμαστε γκέι; Ή για κανένα από τα δύο; Οι φίλοι μάς έλεγαν διάφορα κλισέ: Μερικοί άνθρωποι δεν είναι γραφτό να μείνουν μαζί. Όμως οι στρέιτ φίλοι μας συνήθως παρέμεναν παντρεμένοι. Εμείς γιατί όχι;

 

Παρέλαση πεών

Όταν ήμουν δεκατριών, διάβασα στα κρυφά το βιβλίο των γονιών μου Όλα όσα θέλατε να μάθετε για το σεξ του Dr. David Reuben, που πρωτοεκδόθηκε το 1969. Το διάβαζα αγχωμένα δίπλα στο ράφι, συνεχώς σε επιφυλακή να το βάλω στη θέση του μόλις άκουγα βήματα. Το κεφάλαιο για την ομοφυλοφιλία εξηγούσε: «Ο ομοφυλόφιλος πρέπει να είναι πάντα σε συνεχή αναζήτηση για τον μοναδικό άντρα, το μοναδικό πέος, τη μοναδική εμπειρία, που θα τον ικανοποιήσει. Είναι ο σεξουαλικός Διογένης, ψάχνοντας συνεχώς το πέος που θα του προσφέρει ηδονή. Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να αλλάζει αδιάκοπα εραστές.[Στους γκέι γάμους] οι συμβαλλόμενοι ποτέ δεν σταματούν να αναζητούν σεξουαλικό ταίρι. Μπορεί να έχουν ανοίξει σπιτικό μαζί, αλλά η παρέλαση των πεών συνήθως συνεχίζεται αδιάκοπα... Ευτυχώς και για τους δύο, το προσδόκιμο διάρκειας της σχέσης είναι βραχύτατο». Έγινα κατακόκκινος από ντροπή.

Τώρα ξέρω ότι το βιβλίο ήταν γελοίο και βλακώδες, αλλά νομίζω ότι πολλοί πιστεύουν πως οι γκέι άντρες είναι χειρότεροι στο να διατηρήσουν μια σχέση απ' ότι τα στρέιτ άτομα. Χρειαζόμουν απαντήσεις από τους ειδικούς. Ήθελα επίσης να μάθω αν έπρεπε να έχω αναστατωθεί τόσο από τον χωρισμό μου. Ως κοινωνία, αντιμετωπίζουμε τους εργένηδες πάνω από τα 30 με συγκαταβατικότητα ή οίκτο, αλλά ίσως το πρόβλημα ήταν ότι είχα ριχτεί σε μια σοβαρή σχέση από πολύ μικρός. Στα 20 μου, ήθελα να εντυπωσιάσω την οικογένειά μου και τους ετεροφυλόφιλους φίλους μου με τη σταθερότητά μου. Ίσως έπρεπε να είχα περιμένει.

 

Το φαινόμενο ΝτεΤζένερες

Ο John Gottman, γνωστός θεραπευτής ζευγαριών, ο οποίος βρισκόταν τότε στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, και ο Robert Levenson, καθηγητής ψυχολογίας στο Μπέρκλι του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, ήταν οι επικεφαλής μιας ερευνητικής ομάδας που αξιολόγησε 40 ομόφυλα ζευγάρια και 40 ετερόφυλα παντρεμένα ζευγάρια. Η έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2003, η πρώτη στο είδος της, παρατηρούσε πώς αλληλεπιδρούν οι γκέι και οι λεσβίες με τον/τη σύντροφό τους κατά τη διάρκεια συζητήσεων (με καταγραφή των εκφράσεων του προσώπου, του τόνου της φωνής, των συναισθηματικών εκδηλώσεων και των σωματικών αντιδράσεων, όπως η αλλαγή του καρδιακού παλμού). Οι ψυχολόγοι κατέληξαν ότι οι γκέι και οι λεσβίες είναι πιο ευγενικοί από τους στρέιτ όταν τσακώνονται με το ταίρι τους — είναι σημαντικά λιγότερο επιθετικοί, λιγότερο κυριαρχικοί και λιγότερο απειλητικοί. Οι γκέι και οι λεσβίες επίσης χρησιμοποιούν το χιούμορ συχνότερα όταν τσακώνονται (και οι λεσβίες χρησιμοποιούν ακόμα περισσότερο χιούμορ απ' ό,τι οι γκέι, το οποίο εφεξής θα αποκαλώ «φαινόμενο Ellen DeGeneres»). Οι εισηγητές κατέληξαν ότι «οι ετερόφυλες σχέσεις ίσως έχουν πολλά να μάθουν από τις ομόφυλες σχέσεις».

 

Κακοί μάστορες

Όμως, οι Gottman και Levenson βρήκαν επίσης πως όταν οι γκέι άντρες ξεκινούν μια δύσκολη συζήτηση με το ταίρι τους, τα γκέι ζευγάρια συνήθως είναι χειρότερα από τους στρέιτ και τις λεσβίες στην «επιδιόρθωση» — δηλαδή στο να τα ξαναβρούνε. Ο Gottman και ο Levenson προτείνουν στους θεραπευτές ζευγαριών να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στο να βοηθούν τους γκέι άντρες να μάθουν να επιδιορθώνουν.

Η θεραπεύτρια την οποία βλέπαμε με τον Μάικλ δεν μας ενθάρρυνε να επιδιορθώσουμε τη σχέση μας. Δεν χρειαζόταν. Η σχέση μας είχε καταντήσει τόσο άνοστη και βαρετή που ούτε καβγάδες της προκοπής δεν κάναμε. Κουβαλούσαμε μια αύρα απάθειας και η θεραπεύτρια ήθελε να δει πάθος. Η ερευνητική ομάδα του Gottman και του Levenson ανακάλυψε επίσης ότι οι λεσβίες και οι γκέι που εκδηλώνουν περισσότερη ένταση στις διαφωνίες τους είναι πιο ικανοποιημένοι με τη σχέση τους από εκείνους που παραμένουν απαθείς. Στους στρέιτ, ο υψηλός καρδιακός παλμός σ' ένα καβγαδάκι συνδέεται με χαμηλότερη ικανοποίηση στη σχέση τους. Στους γκέι και τις λεσβίες ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Στους γκέι, είναι η απάθεια που δολοφονεί τις σχέσεις, όχι η ένταση.

 

Οι σχέσεις πεθαίνουν πλήττοντας

Για ποιο λόγο οι γκέι είναι πιο καλοπροαίρετοι στους καβγάδες τους, τα πηγαίνουν χειρότερα όταν χρειάζεται να επιδιορθώσουν τη σχέση μετά από μεγάλους τσακωμούς και αρέσκονται στην ένταση; Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει από καιρό πώς, επειδή οι ρόλοι των φύλων δεν είναι διακριτοί στις ομόφυλες σχέσεις —είναι μύθος ότι στα περισσότερα γκέι ζευγάρια ο ένας κάνει την γυναίκα και ο άλλος τον άντρα— οι σχέσεις των γκέι και των λεσβιών συνήθως είναι πιο ισορροπημένες από τους ετερόφυλους γάμους. Και οι δύο άντρες πλένουν τα πιάτα· και οι δύο γυναίκες ψήνουν τις μπριζόλες. Αντίθετα, τα στρέιτ ζευγάρια τσακώνονται με βάση τα στερεότυπα του φύλου τους: οι άντρες θυμώνουν και γίνονται απόμακροι, οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς στα συναισθηματικά ξεσπάσματα. Οι γκέι και οι λεσβίες μπορούν να είναι λιγότεροι ευερέθιστοι κατά την διάρκεια των καβγάδων, γιατί δεν πιέζονται να χωρέσουν σ' έναν συγκεκριμένο ρόλο.

«Στα ετεροφυλόφιλα ζευγάρια», λέει ο Levenson, «οι άντρες γίνονται υπερευαίσθητοι στη στενοχώρια και τον θυμό των γυναικών τους. Οι περισσότεροι στρέιτ άντρες δηλητηριάζονται και απογοητεύονται από τα συναισθήματα των γυναικών τους. Θέλουν οι γυναίκες τους να τους εξιδανικεύουν και αντιλαμβάνονται πανεύκολα τον θυμό τους. Και δεν τον βρίσκουν καθόλου αστείο. Στα γκέι ζευγάρια υπάρχει μια νοοτροπία τύπου «Είμαστε θυμωμένοι, αλλά δεν έχει πλάκα;»

 

Ζευγαρο-εξαρτημένοι;

Κανείς δεν ξέρει με σιγουριά για ποιο λόγο οι γκέι άντρες δεν είναι τόσο καλοί στο να τα βρίσκουν μετά τους τσακωμούς, αλλά εγώ έχω μια θεωρία: δεν είναι τόσο σημαντικό για τη σεξουαλική τους ζωή. Πιθανότατα επειδή δεν έχουν γυναίκες που να τους περιορίζουν τις εξελικτικά προσδιορισμένες σεξουαλικές τους ορέξεις, οι γκέι άντρες είναι πιο δεκτικοί από τους στρέιτ και τις λεσβίες στη μη-μονογαμία, γεγονός που σημαίνει ότι έχουν λιγότερα να χάσουν εάν δεν τα ξαναβρούν. Σύμφωνα με μια μεγάλη μελέτη από τη Νορβηγία που δημοσιεύτηκε στο «The Journal of Sex Research» το 2006, οι γκέι άντρες είναι οι μεγαλύτεροι καταναλωτές πορνοταινιών από οποιαδήποτε άλλη ομάδα, γεγονός που τους κάνει σεξουαλικά λιγότερο «ζευγαρο-εξαρτημένους».

Τέλος, νομίζω πως τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια μπορεί να προτιμούν περισσότερη ένταση στις διαμάχες τους λόγω των όσων συμβαίνουν στους γκέι και στις λεσβίες όσο είναι παιδιά. Πολλά ομοφυλόφιλα παιδιά εξακολουθούν να μεγαλώνουν πιστεύοντας ότι οι επιθυμίες τους είναι αηδιαστικές. Καταπιέζονται για χρόνια και όταν τελικά κάνουν σχέση, νιώθουν την ανάγκη να τη βιώσουν άκρως δραματικά ώστε να γεμίσουν τoν συναισθηματικό χώρο που έμενε άδειος τόσο καιρό.

Αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι γκέι και οι λεσβίες τερματίζουν τις σχέσεις τους νωρίτερα από τους ετεροφυλόφιλους. Σε μια μελέτη του 2004, ο καθηγητής ψυχολογίας Lawrence Kurdek του Πανεπιστημίου του Wright State στο Οχάιο ανέφερε ότι σε μια περίοδο 12 ετών, το 21% των γκέι και λεσβιακών ζευγαριών χώρισε· το αντίστοιχο ποσοστό στα στρέιτ παντρεμένα ζευγάρια ήταν μόνο 14%. Ο Kurdek διαπίστωσε επίσης πως οι σύντροφοι στα γκέι και λεσβιακά ζευγάρια είναι αρκετά πιο συνειδητοποιημένοι από τους στρέιτ παντρεμένους, «ίσως λόγω του στιγματισμού τους», αναφέρει.

 

Άλλο χωρισμός άλλο διαζύγιο

Η νομιμοποίηση του γάμου ατόμων του ίδιου φύλου πιθανότατα θα βοηθούσε να επιμηκυνθεί η διάρκεια των γκέι σχέσεων, αν μη τι άλλο, εξαιτίας του οικονομικού και νομικού οφέλους που απολαμβάνουν τα παντρεμένα ζευγάρια. Ο Kurdek αναφέρει σε ένα άρθρο που δημοσίευσε το 1998 στο «Journal of Marriage and the Family» πως οι γκέι και οι λεσβιακές σχέσεις μπορεί να διαλύονται συχνότερα από τους γάμους ετεροφυλόφιλων, αλλά δεν φθείρονται γρηγορότερα. Με άλλα λόγια, και στα γκέι και στα στρέιτ ζευγάρια η φθορά της σχέσης και η πορεία προς το διαζύγιο ξεκινούσε λίγο-πολύ μετά από το ίδιο χρονικό διάστημα. Μόνο που τα στρέιτ ζευγάρια βρίσκουν συχνότερα κάποιον τρόπο για να σταματήσουν αυτή την πορεία. Για τους γκέι, ο χωρισμός συνήθως σημαίνει απλά συνεχίζω τη ζωή μου, όχι προσλαμβάνω δικηγόρο.

Σήμερα με τον Μάικλ είμαστε φίλοι. Είμαι σε πολύ καλή φυσική κατάσταση, γεγονός που επιβεβαιώνει το πόρισμα της ψυχολόγου Bella DePaulo (στο συναρπαστικό βιβλίο της για την εργένικη ζωή Singled Out) ότι η περίοδος μετά το διαζύγιο σχετίζεται με καλύτερη υγεία. Οι διαζευγμένοι άντρες είναι επίσης πιο ευτυχισμένοι από τους άντρες που μένουν εγκλωβισμένοι σε έναν κακό γάμο.

Ωστόσο αν με τον Μάικλ είχαμε έναν στρέιτ γάμο, είμαι σχεδόν βέβαιος πως θα ήμασταν ακόμα μαζί. Είχαμε οικονομική εξασφάλιση και συγγενείς που μας στήριζαν. Σίγουρα θα είχαμε κάνει παιδιά. Δεν μετανιώνω — το να καταπολεμήσω την ομοφυλοφιλία μου θα ήταν σαν να τα βάζω με τον αέρα. Οι ερευνητές σίγουρα έχουν δίκιο ότι τα στρέιτ ζευγάρια έχουν αρκετά να μάθουν από τα γκέι ζευγάρια, αλλά εγώ νομίζω πως ισχύει και το αντίστροφο.