Τον παίρνω αλλά δεν είμαι γκέι

Αφιέρωμα: Γκέι Τουρισμός

του Λύο Καλοβυρνά

Σε αγαπημένη ατάκα έχει αναχθεί το «δεν μου αρέσουν οι ταμπέλες». Υπάρχει όμως σεξ χωρίς ταμπέλες; Ή μήπως απλώς τις καμουφλάρουμε με σεμεδάκια;

Ο ευρωπαϊκός νότος και οι εξωτικές χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής εδώ και τουλάχιστον δύο αιώνες έχουν ταυτιστεί στη βορειοευρωπαϊκή λαϊκή συνείδηση με τη σεξουαλική «ελευθερία», την ερωτική «αθωότητα», την απουσία αυστηρών κανόνων. Οι βόρειοι Ευρωπαίοι θεωρούσαν ότι στον Νότο οι άνθρωποι έκαναν σεξ έτσι απλά, χωρίς κολλήματα, χωρίς κόμπλεξ, χωρίς ταμπέλες.

Η αντίληψη αυτή έχει γίνει πια κοινός τόπος - το πιστεύουμε όλοι σαν να είναι κάτι αυταπόδεικτο και ολότελα φυσικό. Το 20^ο αιώνα υπήρξαν ως και επιστημονικές θεωρίες που πρέσβευαν ότι αν η δυτική κοινωνία υιοθετούσε την πιο χαλαρή στάση απέναντι στη σεξουαλικότητα που παρατηρείται στις «πρωτόγονες», «ακομπλεξάριστες» κοινωνίες, όπως η Σαμόα, θα εξαλείφονταν οι σεξουαλικές νευρώσεις, ως ακόμη και η ίδια η ομοφυλοφιλία!

Η καινοτόμος ανθρωπολόγος Μάργκαρετ Μηντ πίστευε, στα 1928, ότι η μόνιμη ομοφυλοφιλία ήταν αυτή καθαυτή προϊόν των δυτικών κόμπλεξ απέναντι στην περιστασιακή ομοφυλοφιλική συμπεριφορά, λες και το να είσαι γκέι ήταν απλώς ένα ψυχοπαθολογικό σύνδρομο που προκαλούσε η εχθρότητα του πολιτισμού στις ομοφυλοφιλικές πράξεις. Ο Ντ. Τζ. Γουέστ με το βιβλίο του Ομοφυλοφιλία θεώρησε ότι οι σύγχρονες κοινωνίες θα έπρεπε να υιοθετήσουν την ανέμελη στάση για το σεξ που παρατηρούμε σε τόπους της Ανατολής, διότι έτσι η ομοφυλοφιλία ίσως να μειωνόταν σημαντικά, ίσως και να εξαλειφόταν εντελώς. Στη Βρετανία και την Αμερική τη δεκαετία του 1950 και 1960 υπήρχε η ελπίδα ότι η σεξουαλική απελευθέρωση, η εξαγνιστική πλημμύρα πιο περιστασιακών και παροδικών σεξουαλικών πράξεων, θα οδηγούσε τους ομοφυλόφιλους στην εξαφάνιση.

Ο νότος μέσα από τα μάτια των βόρειων

Τον 20^ο αιώνα προτάθηκε και κυριάρχησε σχεδόν απόλυτα η θεωρία ότι η σεξουαλικότητα δεν είναι κάτι που υπάρχει στη φύση αλλά κάτι που φτιάχνεται κοινωνικά. Διανοητές όπως ο Μισέλ Φουκώ, ο Κέννεθ Ντόουβερ, ο Χάλπεριν, ισχυρίστηκαν ότι πριν από τη επινόηση της ομοφυλοφιλίας από τον Ρίχαρντ Κραφτ Έμπινγκ στο βιβλίο του Psychopathia Sexualis το 1872, δεν υπήρχε ομοφυλοφιλία, με την έννοια συγκεκριμένου τύπου ανθρώπου - του ομοφυλόφιλου. Υπήρχαν μόνο γενετήσιες πράξεις, απλό, σκέτο σεξ, χωρίς ταμπελίτσες. Μετά ήρθε η λέξη και δημιούργησε μια νέα σεξουαλική και κοινωνική πραγματικότητα. Eκ του μηδενός.

Ο δε ευρωπαϊκός νότος και οι χώρες της Ανατολής βρίσκονταν ακόμη σε ένα πρωθύστερο, ανεπίγνωστο στάδιο, όπου οι άντρες έκαναν σεξ με άντρες χωρίς να βάζουν ταμπέλες. Έκαναν μόνο «σεξουαλικές πράξεις», δεν δημιουργούσαν, πόσο μάλλον υιοθετούσαν «σεξουαλικές ταυτότητες».

Η Μεσόγειος δεν ήταν σεξουαλική παιδική χαρά αλλά αυστηρά δομημένη θεατρική παράσταση.

Οι βορειοευρωπαίοι ταξίδευαν στις μεσογειακές χώρες ξέροντας ότι «τα παλικάρια της Ρώμης κάνουν τα πάντα σε αντάλλαγμα για φαγητό». Όπως γράφει ο ιστορικός Τζέιμς Ντέιβιντσον: «Τέτοιες περιπέτειες οδήγησαν κάποιους να πιστέψουν ότι στη Μεσόγειο δεν υπήρχε ούτε κατά διάνοια η βόρεια σεξουαλικότητά μας, μέχρι που ήρθε η πανίσχυρη λέξη που ξεκινά από ο και τελειώνει σε -μοφυλοφιλία και τα χάλασε όλα: "Η γενιά μετά το 1968, φέρνοντας λέξεις όμως ομοφυλοφιλία σε μέχρι τότε ανίδεα αυτιά, αναστέλλει την πάλαι ποτέ αθώα επίδειξη σεξουαλικών ευνοιών: μέχρι τότε δεν ήξεραν τι σήμαινε η λέξη". Ίσως αυτή η ίδια πεποίθηση να εξηγεί την παράξενη δήλωση που έκανε ... ένας συνάδελφος στο πανεπιστήμιο: «...Στην Ισπανία δεν έχει ομοφυλόφιλους».

Κι έτσι σιγά σιγά γεννήθηκε και εμπεδώθηκε η ευρέως αποδεκτή πεποίθηση για τον εγγενώς αισθησιακό Νότο, τους φλογερούς εραστές της Μεσογείου, που περισσότερο πήγαζε από ευσεβείς πόθους και αδυναμία κατανόησης της σεξουαλικής δομής των νότιων κοινωνιών παρά από την απτή πραγματικότητα.

«Η ιδέα ότι οι άντρες της Μεσογείου είναι εξαιρετικά ευεπίφοροι στις ομοφυλοφιλικές γενετήσιες πράξεις έχει μακρά ιστορία», γράφει ο Ντέιβιντσον. «Εντοπίζεται στις καταγγελίες των βόρειων προτεσταντών εναντίον της αναγεννησιακής Ιταλίας και Ισπανίας για τις σοδομιτικές τάσεις τους. Έπειτα αποδόθηκε στους μουσουλμάνους, ύστερα στην επιρροή του κλίματος. Κάποιοι βόρειοι θεωρούσαν αυτή την ευεπίφορη στάση λίγο πολύ σαν χαλαρή, ανεπίσημη στάση απέναντι στο σεξ, η οποία πήγαζε από την απλότητα, την «αθωότητα» ή την εγγενή αισθησιακότητα του Νότου».

Στον νότο δεν έχουμε ετεροφυλόφιλους και ομοφυλόφιλους· έχουμε άντρες και πούστηδες.

Ακόμη και σήμερα, και εμείς εδώ στον Νότο, πιστεύουμε ακράδαντα ότι εμείς οι Νότιοι έχουμε λιγότερα κόμπλεξ, περισσότερο αισθησιασμό, λιγότερες ταμπέλες στο σεξ που κάνουμε. Ότι οι σεξουαλικές ταυτότητες (γκέι, στρέιτ, αμφί) είναι ξενόφερτα κόμπλεξ από τη Δύση.

Φυσικά όλα αυτά είναι αστεία, αλλά απόλυτα εξηγήσιμα, ιστορικά και ανθρωπολογικά. Διότι πώς είναι δυνατό αυτή η χαλαρή σεξουαλική ηθική, η χωρίς ταμπέλες, να εντοπίζεται πάντα στις λιγότερο φιλελεύθερες χώρες, στις καθολικές, τις ορθόδοξες, τις μουσουλμανικές; Μήπως επειδή στη λεκάνη της Μεσογείου δεν έχει σημασία το να πράττεις το σωστό αλλά να δείχνεις πάση θυσία ότι πράττεις το σωστό; Τα «προσχήματα» είναι η ύψιστη μέριμνα, περισσότερο από τη διασφάλιση της ηθικής. Πιο απλά, δεν πειράζει αν χάσεις την παρθενιά σου πριν το γάμο ή αν πηδηχτείς με άλλον άντρα. Αυτό που πειράζει (και ενίοτε σκοτώνει) είναι να μαθευτεί. «Ύψιστη σημασία έχει το άλλοθι - "απλά περνούσα και..."». «Λίγο σεξ κάναμε»... «Ένα ξεκαύλωμα»...

Οι Βόρειοι μπορεί να θεωρούσαν τη Μεσόγειο σεξουαλική παιδική χαρά αλλά περισσότερο ήταν μια πολύ αυστηρά δομημένη θεατρική παράσταση. Η σοδομία ήταν τόσο κοινωνικά τερατώδης και καταδικαστέα που όποτε συνέβαινε ήταν σαν να μην είχε συμβεί. Είναι η κλασική ελληνική νοοτροπία: τον παίρνω αλλά δεν είμαι γκέι.

Αυτή η φαινομενικά αστεία δήλωση είναι, τελικά, πολύ σοβαρή. Όπως αναλύει ο ανθρωπολόγος Κώστας Γιαννακόπουλος, στις μεσογειακές κοινωνίες, η σεξουαλικότητα δεν δομείται με βάση το φύλο του ερωτικού συντρόφου (αν είναι άντρας ή γυναίκα) αλλά με βάση την ερωτική πράξη (αν πηδάς ή πηδιέσαι). Η σεξουαλική συμπεριφορά δεν συγκροτεί σεξουαλική ταυτότητα αλλά έμφυλη ταυτότητα. Κάθε σεξουαλική σχέση, ετερόφυλη ή ομόφυλη, στην Ελλάδα παραδοσιακά γίνεται αντιληπτή ως ιεραρχική μεταξύ δύο εταίρων των οποίων οι σεξουαλικοί ρόλοι είναι αυστηρά διαχωρισμένοι στον «αντρικό» (τον ενεργητικό) και τον «γυναικείο» (τον παθητικό). Συνεπώς στις νότιες χώρες δεν έχουμε ετεροφυλόφιλους και ομοφυλόφιλους· έχουμε άντρες και πούστηδες. Αυτός ήταν ο παραδοσιακός διαχωρισμός, που οι βόρειοι ευρωπαίοι δεν κατανοούσαν πλήρως. Παρόμοια εννοιολόγηση της έμφυλης ταυτότητας με βάση το αν τον παίρνεις ή τον δίνεις και όχι το φύλο του ερωτικού συντρόφου υπάρχει και στις χώρες της Νότιας Αμερικής.

Είναι πέρα για πέρα αδιανόητο να πιστεύουμε ότι οι επιπτώσεις της σεξουαλικής ηθικής του χριστιανισμού και του Ισλάμ στους ομοφυλόφιλους -το να σε εντοιχίζουν, να σε λιθοβολούν, να σε ευνουχίζουν, να σε καίνε στην πυρά, τα βασανιστήρια, οι καταστραμμένες υπολήψεις, ο φόβος της δημόσιας στηλίτευσης, η Κόλαση, η πλύση εγκεφάλου ότι είσαι δαίμονας, τα κηρύγματα μίσους, οι φυλακίσεις και οι εκτελέσεις που οι εν λόγω θρησκείες εξαπέλυσαν εναντίον του ομόφυλου σεξ στη λεκάνη της Μεσογείου από τον 4^ο αιώνα μ.Χ. μέχρι τις μέρες μας- δεν είχαν καμία απτή συνέπεια στην έννοια ή το βίωμα της επιθυμίας και του σεξ ανάμεσα σε άντρες για πάνω από πενήντα γενιές, ενώ απεναντίας απλά και μόνο η εμφάνιση της λέξης «ομοφυλόφιλος» μπόρεσε και άλλαξε δραματικά τον σεξουαλικό κόσμο μέσα σε μια-δυο δεκαετίες.

Πηγές

• James Davidson The Greeks And Greek Love A Radical Reappraisal Of Homosexuality In Ancient Greece, Weidenfeld & Nicolson 2007 London.
• Κώστας Γιαννακόπουλος, Ανδρική ταυτότητα, σώμα και ομόφυλες σχέσεις. Μια προσέγγιση του φύλου και της σεξουαλικότητας, στο Ανθρωπολογία των φύλων (επιμ. Σωτήρης Δημητρίου), Σαββάλας 2001, Αθήνα.