Είσαι γκέι και φαίνεσαι!

Η χρησιμότητα της ομοφυλοφιλίας

Όπως αποκαλύπτει το γλωσσικό ολίσθημα του Bocklandt, ο τομέας βρίθει από υπόρρητες προκαταλήψεις. Αληθεύει πως η ομοφυλοφιλία δεν βγάζει πολύ νόημα από βιολογική άποψη. Δεν έχει προφανή σκοπό. Αυτός είναι ο λόγος που οι ακαδημαϊκοί της εξελικτικής θεωρίας την αποκαλούν «δυσπροσαρμοστικότητα» και κάποιοι τη χαρακτηρίζουν «βιολογικό σφάλμα».

Εν αντιθέσει, η καθηγήτρια βιολογίας του Stanford Joan Roughgarden τονίζει στο βιβλίο της Το Ουράνιο τόξο της εξέλιξης ότι η ομοφυλοφιλική δραστηριότητα στο ζωικό βασίλειο εξυπηρετεί έναν θεμελιώδη κοινωνικό σκοπό. Για παράδειγμα οι ιαπωνικοί μακάκοι ζουν σε αποκλειστικά θηλυκές κοινωνίες, δομημένες με αυστηρή ιεραρχία. Οι σχέσεις εξουσίας και η συνοχή της κοινότητας δημιουργούνται μέσα από λεσβιακά ζευγαρώματα, τα οποία κρατούν μέχρι και τέσσερις μέρες και μοιάζουν να δρουν προληπτικά κατά της βίας και της επιθετικότητας. Σε πολλά είδη μάλιστα η ομοφυλοφιλία φαίνεται πως λειτουργεί εξομαλυντικά στις πολυσύνθετες κοινωνίες. Ένα είδος πτηνού έχει αρσενικά, θηλυκά, και «μεσάζοντες γάμου», ένα τρίτο φύλο, σκοπός του οποίου είναι να διαφυλάσσει τη διαιώνιση του είδους. Τα αρσενικά ρινοδέλφινα στην εφηβεία τους κάνουν στοματικό ερώτα το ένα στο άλλο ή κάνουν τρίο και παρτούζες, στα πλαίσια τελετών που δημιουργούν μακροχρόνιες φίλιες και σχέσεις άμυνας ενάντια σε καρχαρίες και άλλους θηρευτές.

Ωστόσο στα περισσότερα είδη του ζωικού βασιλείου το ζευγάρωμα μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου είναι εφήμερο ή περιστασιακό. Ακόμα και ο Σάιλο και ο Ρόυ, οι οποίοι για έξι χρόνια είχαν γίνει οι διασημότεροι πιγκουΐνοι παγκοσμίως λόγω της ομοερωτικής σχέσης τους στον ζωολογικό κήπο της Νέας Υόρκης και ανέθρεψαν μια κόρη μαζί, δεν ήταν προορισμένοι για να μείνουν μαζί για πάντα. Ο Σάιλο το έσκασε μ' ένα θηλυκό πιγκουΐνο ονόματι Σκράππυ το 2005, λέει ο διευθυντής του ζωολογικού κήπου Dan Wharton, προσθέτοντας ότι δεν πρέπει να ανησυχούμε για τα πληγωμένα αισθήματα του Ρόυ. «Οι πιγκουΐνοι τα παίρνουν ελαφρά τέτοια θέματα».

Όλα αυτά όμως εξακολουθούν να αφήνουν εκατομμύρια ερωτήσεις αναπάντητες για τα γκέι κριάρια και τους γκέι ανθρώπους σαν εμένα που ανήκουμε στο άκρο της κλίμακας σεξουαλικού προσανατολισμού του Alfred Kinsey, δηλαδή είμαστε αποκλειστικά γκέι. Σ' έναν κόσμο που όλα πρέπει να χρησιμεύουν σε κάτι ώστε να έχουν αξία, ποιος είναι ο σκοπός της ομοφυλοφιλίας μου;

Ο Dean Hamer βλέπει μια πιθανή απάντηση στις έρευνες που αφορούν τη σειρά γέννησης αδελφών. «Στους πολιτισμούς της Πολυνησίας, όπου υπάρχουν πολύ μεγάλες οικογένειες, ήταν τυπικό τον τελευταίο γιο να τον προορίζουν για mahu, δηλαδή γκέι», λέει. Οι εξερευνητές περιέγραψαν τα νεαρά αγόρια που φρόντιζαν την οικογένεια τους και κάποιες φορές ντύνονταν σαν κορίτσια. «Υποψιάζονταν ότι οι οικογένειες τους τούς έκαναν έτσι. Αλλά δεν μπορείς να πάρεις ένα αγόρι, να το πλύνεις και να το κάνεις γκέι με το έτσι θέλω. Πρέπει να το έχει κι αυτός μέσα του. Ίσως αυτός να είναι ο βιολογικός σκοπός του mahu: να φροντίζει τη μαμά».

Το λέει αυτό μισοαστεία, νομίζω, αλλά κάποια άλλα στοιχεία υποστηρίζουν αυτήν τη θεωρία, λόγου χάρη η ύπαρξη διαφυλικών νεώτερων γιων στους ινδιάνους της  Αμερικής (τα αποκαλούμενα διπλά-πνεύματα) και σε προβιομηχανικές γωνιές της Ινδίας, της Σαμόας και της Ινδονησίας. Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε φέτος πρότεινε ότι οι διαφυλικοί φα'αφαφίν στη Σαμόα είναι πιο τρυφεροί από τους ετεροφυλόφιλους, δηλαδή είναι πιο πιθανό να φροντίσουν την οικογένεια τους. Μια άλλη έρευνα λέει ότι οι γυναίκες που συγγενεύουν με γκέι άντρες ίσως κάνουν περισσότερα παιδιά· πιθανώς το ίδιο αίτιο που κάνει γκέι τους αδελφούς και τους γιους τους κάνει τις ίδιες πιο γόνιμες - ιδανική κατάσταση αφού υπάρχουν έξτρα νταντάδες. Ό,τι ερμηνεία θέλεις δίνεις σε τέτοιες έρευνες.

Κι οι λεσβίες;

Για τις λεσβίες έχουν γίνει λιγότερες μελέτες, ίσως επειδή το AIDS δεν έδωσε την ίδια ώθηση για τη μελέτη της γυναικείας σεξουαλικότητας. Αλλά η έρευνα που έχει διενεργηθεί έχει εμφανίσει ενδιαφέροντα αποτελέσματα, παρόλο που δεν είναι πολύ ξεκάθαρα. Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, οι λεσβίες είναι πιο πιθανόν να έχουν ομοφυλόφιλους συγγενείς απ' ό,τι οι μη λεσβίες. Επίσης έχουν ιδιαιτέρως μεγαλύτερη ανάπτυξη οστών στα χέρια, τα πόδια και τις παλάμες, που δείχνει ότι είχαν μεγαλύτερη έκθεση σε ανδρογόνα κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης, σύμφωνα με τον James Martin, βιολόγο του Western University of Health Sciences της Καλιφόρνιας. Σε μια μελέτη του 2003 που μέτρησε μια ψυχολογική αντίδραση που λέγεται «προπαλμική αναστολή» (η οποία είναι το μέρος του μηχανισμού αιφνιδιασμού ο οποίος θεωρείται ότι δεν επηρεάζεται από την πρακτική ή την εκπαίδευση, δηλαδή είναι κάτι μόνιμα παγιωμένο) προέκυψε ένα άλλο στοιχείο: Οι άντρες τείνουν να ανοιγοκλείνουν τα βλέφαρα λιγότερο από τις γυναίκες σε τέτοια πειράματα· οι γκέι και οι ετεροφυλόφιλοι άντρες είχαν παρόμοιες αντιδράσεις, αλλά οι λεσβίες φαίνεται πως είχαν αντιδράσεις πιο πολύ σαν τους άντρες.

Εν αντιθέσει σε πολλές άλλες μελέτες οι λεσβίες προέκυψαν λιγότερο ιδιότυπες απ' ό,τι οι γκέι άντρες, οδηγώντας κάποιους να αναρωτηθούν αν ο σεξουαλικός τους προσανατολισμός είναι έμφυτος. Ο Michael Bailey, ετεροφυλόφιλος ερευνητής και άρα μειονότητα σε αυτόν τον τομέα, αμφισβητεί την ύπαρξη του θηλυκού σεξουαλικού προσανατολισμού, αν με τον όρο προσανατολισμό εννοούμε μια θεμελιώδη ορμή που αψηφά τις συνειδητές επιλογές μας. Βασίζει αυτή τη προκλητική θέση σε μια μελέτη σεξουαλικής διέγερσης που διεξήγαγε αυτός και οι φοιτητές του. Όταν έδειχναν πορνογραφικά βίντεο, οι άντρες είχαν μια αδιαμφισβήτητη αντίδραση ή σε γκέι ή σε στρέιτ εικόνες, αλλά όχι και στις δυο, σύμφωνα με τα ευαίσθητα ηλεκτρόδια που ήταν συνδεδεμένα με τα γεννητικά τους όργανα· είναι θέμα απόλυτα δυαδικό. Η γυναικεία σεξουαλική αντίδραση είναι πιο δημοκρατική, πιο αδιαφανής και πιο απρόβλεπτη: η διέγερση είναι δυσκολότερο να ανιχνευθεί στις γυναίκες και υπάρχουν ενδείξεις που αψηφούν την εύκολη κατηγοριοποίηση. «Νομίζω πως πρέπει να παραδεχτώ ότι η γυναικεία σεξουαλικότητα διαφέρει κατά κάποιους τρόπους αρκετά από την αντρική σεξουαλικότητα και δεν υπάρχει ξεκάθαρη αντιστοιχία ανάμεσα στη σεξουαλική διέγερση των γυναικών και αυτή των αντρών. Δεν είμαι σίγουρος ότι οι γυναίκες δεν έχουν σεξουαλικό προσανατολισμό, αλλά είναι σίγουρα αδιευκρίνιστο το ότι έχουν».

Ο Bailey διατείνεται ότι οι γυναίκες έχουν σεξουαλικές προτιμήσεις· ίσως προτιμούν το σεξ με γυναίκες, αλλά κάτι μέσα στο μυαλό τους μπορεί να ανάβει με τη σκέψη ενός άντρα. Πολλοί φεμινιστές ακαδημαϊκοί συμφωνούν με αυτήν την άποψη, θεωρώντας τη σεξουαλικότητα ρευστή και όχι ένα δίλημμα «ή το ένα ή το άλλο». Άλλοι πάλι διαφωνούν: «Πιστεύω ότι οι γυναίκες έχουν σεξουαλικό προσανατολισμό, αλλά δεν περιορίζουν το εύρος των επιθυμιών που μπορούν να βιώσουν ως γυναίκες τόσο όσο οι άντρες», λέει η Lisa Diamond, καθηγήτρια ψυχολογίας στο University of Utah. «Για τις γυναίκες υπάρχει μεγαλύτερο εύρος κινήσεων. Δείτε τον σεξουαλικό προσανατολισμό σαν ένα πεδίο πιθανών αντιδράσεων· για τις γυναίκες είναι πολύ ευρύτερο».

Ο Bailey δεν φτάνει στα άκρα να ισχυριστεί ότι δεν υπάρχει λεσβιασμός (παρόλο που έχει δηλώσει ότι πραγματική αρσενική αμφισεξουαλικότητα δεν υπάρχει και έχει χαρακτηρίσει πολλούς διαφυλικούς ως αλλόκοτους σεξουαλικούς φετιχιστές, προκαλώντας τη μόνιμη έχθρα γκέι και τρανς ομάδων). Πιστεύει ωστόσο ότι ο λεσβιασμός ίσως να μην είναι τόσο παγιωμένος στον εγκέφαλο και μπορεί να έχει διακριτά αίτια και συσχετισμούς που δεν έχουν εξακριβωθεί ακόμα. Για παράδειγμα, σε μελέτες που αφορούν δίδυμα, υπάρχει μικρότερος συσχετισμός μεταξύ θηλυκών αδελφών παρά αρσενικών αδελφών. «Είμαστε σε μια φάση», συμφωνεί η Diamond, «όπου όλοι συμφωνούν πως ό,τι κι αν ισχύει, είναι θεμελιωδώς διαφορετικό για κάθε φύλο».

Γνώθι σ' αυτόν;

Υποθέτω πως το κυριότερο όφελος αυτών των ερευνών, πέρα από τα οποιοδήποτε αντίκτυπο που μπορεί να έχει όσον αφορά την προάσπιση των γκέι δικαιωμάτων, είναι η σιγουριά της αυτογνωσίας. Τα μυστικά που κρύβονται στον υποθάλαμο (στον παράμεσο και στη σπείρα τριχοφυΐας) δεν αφορούν μόνο ποιον επιθυμούμε αλλά αφορούν επίσης και τη θεμελιώδη οργάνωση της προσωπικότητάς μας, ατομικά και συλλογικά. Παρόλ' αυτά κάποιοι απορρίπτουν ως εσφαλμένες όλες αυτές τις πειραματικές έρευνες. Το γκέινταρ αποδεικνύεται όσο και η έκτη αίσθηση, λένε. Όλα όσα έχουμε κατηγοριοποιήσει ως θεμελιώδη γκέι χαρακτηριστικά δεν είναι παρά πολιτισμικά στερεότυπα που ποικίλουν τόσο πολύ από τόπο σε τόπο, ώστε είναι εντελώς άχρηστα ως αποδείξεις κάποιας θεωρίας. Είναι σίγουρα αλήθεια ότι το γκέινταρ έχει και τα τυφλά σημεία του. Όταν πριν από μερικά χρόνια ταξίδεψα στη Νιγηρία, μου ήταν αδύνατο ακόμα και μετά από ένα μήνα να πω με βεβαιότητα ότι είχα συναντήσει κάποιον γκέι άνθρωπο. Μη γνωρίζοντας την οπτική επικοινωνία, δεν μπορούσα να αναγνωρίσω την ομοφυλόφιλη ιδιότητα.

Πού ήταν όλοι τους; Η πρωινή εφημερίδα της πρωτεύουσας έδωσε μια απάντηση. Ένα δικαστήριο μόλις είχε δικάσει έναν νεαρό για σοδομισμό καταδικάζοντάς τον σε θάνατο δια λιθοβολισμού. Δυο άλλες ποινές θανάτου επιβλήθηκαν σε γκέι λίγες μέρες πριν επιβιβαστώ στο αεροπλάνο μου. Επισκέφτηκα μια από τις κορυφαίες οργανώσεις δικαιωμάτων στη χώρα και ρώτησα γιατί δεν διαδήλωσαν για αυτές τις υποθέσεις. Ο διευθυντής με κοίταξε άναυδος: «Επειδή ο σοδομισμός», είπε σαν να μίλαγε σε ένα παιδί, «είναι παράνομος». Για να επιβιώσουν έπρεπε να κρύβονται· οι γκέι της Νιγηρίας είχαν περιορίσει στο ελάχιστο την έκφραση του έμφυλου χάρτη τους.