Λεσβιακό πορνό: Η γυναικεία επιθυμία είναι ακραία ανατρεπτική

Αφιέρωμα: Πορνογραφία

Η πορνογραφία ξευτιλίζει τις γυναίκες; Η απαγόρευσή της θα προάγει την ισότητα; Και πού χωράει ο λεσβιακός έρωτας και σεξουαλική αυτοέκφραση στην πορνογραφία;

της Kelly McDowell

μετάφραση/απόδοση: Λύο Καλοβυρνάς

«Ένας φαλλοκεντρικός πολιτισμός είναι πιθανότερο να επιβάλει λογοκρισία ξεκινώντας από βιβλία για την αυτοεξέταση του κόλπου ή από βιβλία που περιέχουν λυρικούς παιάνες στο λεσβιασμό παρά από έργα όπου οι γυναίκες κατακρεουργούνται και σκοτώνονται από άντρες.»

Robin Morgan, Προς υπεράσπιση της πορνογραφίας: Ελευθερία του λόγου, σεξ και ο αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών, σ. 203

lesbian-porn-01Hard Love

Η θέση υπέρ της λογοκρισίας που υιοθετούν ορισμένες φεμινίστριες στη συζήτηση για την πορνογραφία οδηγεί το φεμινιστικό κίνημα σε μια μετακίνηση από τους συγκεκριμένους στόχους του σε έναν επικίνδυνα γενικευμένο ζήτημα προσβολής των ηθών. Βλέπουμε κατά συνέπεια να δημιουργούνται τρομακτικά αποτελεσματικές, ανίερες συμμαχίες ανάμεσα σε φεμινίστριες και σε πολιτικούς και θρησκευτικούς συντηρητικούς, οι οποίοι όχι μόνο επιθυμούν την απαγόρευση της πορνογραφίας αλλά και αντιτίθενται ένθερμα στα δικαιώματα των γυναικών και τους σκοπούς του φεμινιστικού κινήματος. Όπως σημειώνει η φεμινίστρια ανθρωπολόγος Κάρολ Βανς: «Κάθε δεξιός συμφωνεί ότι η πορνογραφία προκαλεί ανισότητα των γυναικών – μια ανισότητα που ωστόσο δεν τον ενοχλεί καθόλου σε άλλους τομείς» (Strossen σ. 13).

Αντί να αντιμάχεται τον σεξισμό αποτελεσματικά, η φεμινιστική κριτική που ευαγγελίζεται τη λογοκρισία εξυπηρετεί μια ευρύτερη επίκριση των «αποκλινουσών» ηθικών συμπεριφορών, την οποία η δεξιά εκμεταλλεύεται για να βάλει όχι μόνο κατά της πορνογραφίας αλλά και κατά των γκέι, λεσβιών και ανεξάρτητων καλλιτεχνών. Οι υπερβολικά ευρείς ορισμοί στα αντιπορνογραφικά νομοθετήματα που θεσπίστηκαν από την Άντρεα Ντουόρκιν και την Κάθριν Μακκίννον οδήγησαν σε επιθέσεις κατά ατόμων που κάθε άλλο παρά συντάσσονται με τη σεξιστική mainstream πορνοβιομηχανία. Οι αντιπορνογραφικές φεμινίστριες, από την πλευρά τους, τονίζουν ότι η νομοθεσία πρέπει απαραίτητα να είναι ευρεία διότι αφού η πορνογραφία είναι τόσο ευρέως διαδεδομένη, το ίδιο ευρεία πρέπει να είναι και η έκταση της λογοκρισίας.

Η λογοκρισία δημιουργεί ένα γενικότερο κλίμα άρνησης του σεξ, μέσα στο οποίο αυτόματα το σεξ υποβιβάζεται στη σφαίρα της βίας και της χυδαιότητας, αγνοώντας τις θετικές πτυχές του.

Ωστόσο αυτή η εκτεταμένη λογοκρισία δεν επηρεάζει μόνο τους mainstream ανδροκεντρικούς πορνογράφους αλλά και τις γυναίκες και άλλες περιθωριοποιημένες ταυτότητες. Ένα ειρωνικό παράδειγμα αυτής της κατάστασης είναι ότι ένα από τα μυθιστορήματα της ίδιας της Ντουόρκιν έπεσε θύμα λογοκρισίας στο Τορόντο εξαιτίας της λογοκριτικής νομοθεσίας που θεσπίστηκε στον Καναδά με βάσει το μοντέλο Dworkin-MacKinnon (Juffer, σ. 10). Το συμβάν αυτό καταδεικνύει τι επιπτώσεις έχει η λογοκρισία σε ένα πατριαρχικό καθεστώς. Η εκτεταμένη λογοκρισία είναι πιθανότερο να παραβιάσει τα δικαιώματα των γυναικών και άλλων μειονοτήτων παρά να επηρεάσει τις μεγάλες εταιρείες παραγωγής mainstream πορνογραφίας. Η λογοκρισία συντελεί στη στέρηση της φωνής των περιθωριοποιημένων ταυτοτήτων και εμποδίζει τις γυναίκες να εμπλακούν πολιτικά.

lesbian-porn-02How to Fuck in High Heels

Ορισμένες φεμινίστριες έχουν εξοστρακιστεί από το κίνημα επειδή αντιτίθενται στη λογοκρισία και αρνούνται να φιμώσουν τη γυναικεία σεξουαλική έκφραση. Η φωτογράφος Ντέλα Γκρέις, της οποίας το έργο έχει επικριθεί από φεμινίστριες λόγω της γλαφυρής απεικόνισης γυναικών σε ερωτικές στάσεις, ανησυχεί για «τις γυναίκες που νιώθουν αποκλεισμένες από το γυναικείο κίνημα». Εξηγεί: «μας λένε ότι δεν είμαστε φεμινίστριες, ότι συντασσόμαστε με τον εχθρό, αλλά αυτό δεν ισχύει για όλες μας. Θέλω να δουν τις φωτογραφίες μου και να καταλάβουν ότι το σεξ δεν είναι σώνει και καλά ένα βρώμικο μυστικό για το οποίο πρέπει να ντρεπόμαστε» (Segal/McIntosh, σ. 278). Η παρατήρησή της αντηχεί τα λόγια του Μισέλ Φουκώ στο Η ιστορία της σεξουαλικότητας, όπου ο Φουκώ περιγράφει την εξέλιξη του σεξ ως αλληλεπίδραση και πραγματεύεται τον τρόπο που η απαγόρευση προκαλεί υπερ-ερωτικοποίηση. Περιορίζοντας το σεξ στη σφαίρα του βίαιου, του ανήθικου και του χυδαίου, αντί να θεωρεί το σεξ κάτι το φυσικό και υγιές, η σύγχρονη κοινωνία συμβάλλει στην εντατικοποίηση του σεξ. Το να απαρνιόμαστε το σεξ μέσα από απαγορευτικές πρακτικές και νόρμες, του επιτρέπουμε να κυριαρχήσει και να διαποτίσει την «καθημερινή ηδονή». «Η απάρνηση, η παρεμπόδιση ή η ακύρωση» του σεξ οδηγεί στην «ελκυστικότητα και την εντατικοποίησή του» (Foucault, History of Sexuality, σ. 11). Τα αποτελέσματα αυτά τα βλέπουμε στο πώς ο αγώνας κατά της πορνογραφίας το μόνο που κατορθώνει είναι να εντείνει την εμμονή της κοινωνίας με το σεξ. Ο σεξουαλικός πανικός που προκαλεί η λογοκρισία μας κάνει μανιακούς με το σεξ. Όπως εξηγεί η Λίντα Ουίλιαμς, έχουμε γίνει μια κοινωνία που εντάσσει το σεξ σε ένα δυαδικό σύστημα: ή φυσιολογικό ή διεστραμμένο· όποια σεξουαλική έκφραση δεν εντάσσεται στις πουριτανικές και ετεροσεξιστικές νόρμες θεωρείται διεστραμμένη και αυτόματα γίνεται «άλλη».

Η φεμινίστρια φωτογράφος και εκπαιδευτικός Μαίριλυν Ζίμμερμαν πιστεύει ότι μια κοινωνία που έχει αρνητική στάση για το σεξ, παρουσιάζοντάς το ως αφύσικο και επονείδιστο, προκαλεί αρνητικές κοινωνικές συνέπειες. Η Ζίμμερμαν αντιμάχεται το κυνήγι μαγισσών που εξαπολύεται εναντίον καλλιτεχνών των οποίων το έργο διαγράφεται ως πορνογραφικό με βάση έναν κατασκευασμένο ορισμό της «χυδαιότητας». Πιστεύει ότι τα μέτρα αυτά απλώς διαιωνίζουν τις πεποιθήσεις μια κοινωνίας «γεμάτης ντροπή», η οποία αδυνατεί να δει τη γυναικεία μορφή ως κάτι άλλο εκτός από απαραίτητα αντικείμενο του φαλλοκεντρικού βλέμματος. Αυτή η άποψη αγνοεί την πιθανότητα να υπάρχει ερωτική έκφραση που να είναι υγιής, φυσική και ενδυναμωτική για τις γυναίκες.

Οι λεσβίες αξίζουν να έχουν στη διάθεσή τους ποιοτική ερωτική ψυχαγωγία. Αυτά τα έργα αντανακλούν το φεμινιστικό δικαίωμα να έχουμε τον έλεγχο του σώματός μας και να προωθούμε τη γυναικεία σεξουαλική αυτονομία.

Οι ριζοσπαστικές φεμινίστριες και η θρησκόληπτη δεξιά συνωμοτούν στη χυδαιοποίηση της γύμνιας μέσα από τη αντιπορνογραφική νομοθεσία. Το αξίωμα των φεμινιστριών κατά της πορνογραφίας (η πορνογραφία είναι η θεωρία, ο βιασμός η πράξη) αρνείται την εγγενή ηδονή, χαρά και επιθυμία που υπάρχουν στη σεξουαλικότητα και υιοθετεί μια απλουστευτικά αντανακλαστική αντίδραση όσον αφορά την ανταπόκριση στις εικόνες (Zimmerman, σ. 6-7).

lesbian-porn-03How to Fuck in High Heels

Η ίδια η Ζίμμερμαν αντιμετώπισε έρευνες για πιθανή παιδική πορνογραφία όταν οι καλλιτεχνικά αδαείς αρχές παρερμήνευσαν τις γυμνές φωτογραφίες της κόρης της, αδυνατώντας να αναγνωρίσουν την καλλιτεχνική τους αξία. Μετά τη δοκιμασία που πέρασε, λέει πόσο ειρωνικό είναι η πανεπιστημιακή αστυνομία να κηρύσσει σταυροφορία εναντίον μιας καθηγήτριας που διδάσκει τους φοιτητές της για καλλιτέχνιδες όπως οι Judy Chicago, Carolee Schneeman και Hannah Wilke, οι οποίες χρησιμοποιούν τη γυναικεία μορφή και το ίδιο τους το σώμα για να το επανοικειοποιηθούν και να αυτοεκφραστούν (Zimmerman, σ. 10). Όπως καταδεικνύει η περίπτωση της Ζίμμερμαν, ο σεξουαλικός πανικός που προκαλεί η λογοκρισία δημιουργεί ένα γενικότερο κλίμα άρνησης του σεξ, μέσα στο οποίο αυτόματα το σεξ υποβιβάζεται στη σφαίρα της βίας και της χυδαιότητας, αγνοώντας τις θετικές πτυχές του.

Ιστορικά οι γυναίκες ανέκαθεν έπρεπε να αγωνίζονται για να αποκτήσουν πληροφορίες για το σώμα τους. Η λογοκρισία εντείνει τη διατήρηση της σιωπής όσον αφορά τα γυναικεία σώματα και τη γυναικεία σεξουαλικότητα. Ελάχιστες πληροφορίες για τη γυναικεία σεξουαλικότητα είναι προσιτές στην κοινωνία. Για το λόγο αυτό, όλο και περισσότερες γυναίκες ασχολούνται με την παραγωγή, διανομή και κατανάλωση πορνογραφίας τις τελευταίες δεκαετίες. Πολλές από αυτές αυτοπροσδιορίζονται ως φεμινίστριες και δηλώνουν ότι το έργο τους έχει πολιτικούς στόχους. Επιμένουν ότι η πορνογραφία εξυπηρετεί τα φεμινιστικά ιδεώδη. Η φεμινιστική πορνογραφία δείχνει ότι είναι δυνατό το σεξ να μη συνδέεται αυτόματα με την αναπαραγωγή ή τον οικογενειακό βίο, ούτε με ιδέες που ανέκαθεν χρησιμοποιούνταν από την πατριαρχία για την καταπίεση των γυναικών. Η πορνογραφία, μέσω της παράβασης ορίων και της σεξουαλικής υπερβολής, καταστρατηγεί αυτές τις συντηρητικές ιδέες, βοηθώντας μας να αναγνωρίσουμε ότι μπορούμε να κάνουμε σεξ και για άλλους λόγους εκτός από αναπαραγωγή. Όπως εξηγούν οι φεμινίστριες κατά της λογοκρισίας Lisa Duggan, Nan Hunter και Carole Vance: «Η πορνογραφία βοηθά να αμφισβητήσουμε τις συμβατικές σεξουαλικές νόρμες, να γελοιοποιήσουμε τη σεξουαλική υποκρισία και να τονίσουμε τη σημασία των σεξουαλικών αναγκών μας. Η πορνογραφία μπορεί να έχει και άλλα μηνύματα εκτός από την υποτίμηση της γυναίκας: προωθεί τη σεξουαλική περιπέτεια, το σεξ εκτός γάμου, το σεξ απλά και μόνο για την απόλαυση του σεξ, το περιστασιακό σεξ, το ανώνυμο σεξ, το ομαδικό σεξ, το ηδονοβλεπτικό σεξ, το παράνομο σεξ, το δημόσιο σεξ. Ορισμένες από αυτές τις ιδέες αρέσουν στις γυναίκες που διαβάζουν ή βλέπουν πορνό, οι οποίες ενίοτε αντιμετωπίζουν κάποιες από αυτές τις πρακτικές θετικά, καθώς νιώθουν ότι νομιμοποιούν τις δικές τους σεξουαλικές ανάγκες ή την επιθυμία τους να είναι σεξουαλικά επιθετικές. Η γυναικεία εμπειρία της πορνογραφίας δεν είναι τόσο απόλυτα θυματοποιημένη όσο υποστηρίζει η αντιπορνογραφική νομοθεσία (Strossen, σ. 175-6).

Η πορνογραφία μας βοηθά να αναγνωρίσουμε τις γυναίκες ως σεξουαλικά υποκείμενα αντί ως σεξουαλικά αντικείμενα. Ανοίγει το σεξ στη δημόσια συζήτηση και εξερεύνηση. Το να βλέπουμε την πορνογραφία υπό αυτό το πρίσμα δεν απέχει τόσο ακραία από τις φεμινιστικές αξίες όσο υποστηρίζουν κάποιες φεμινίστριες που ασπάζονται τη λογοκρισία. Αντιθέτως μπορεί να θεωρηθεί γνήσια φεμινιστική πρακτική. Την άποψη αυτή ασπάζονται οι ιδρύτριες της λεσβιακής εταιρείας πορνό Fatale Video, Ναν Κίννυ και Ντέμπι Σάνταλ. Στην αρχή της ταινίας της Σάνταλ Νταλίκες των προαστίων (Suburban Dykes 1990), οι φεμινιστικοί στόχοι αναφέρονται γραπτώς: «Ως γυναίκες και ομοφυλόφιλες, οι λεσβίες αξίζουν να έχουν στη διάθεσή τους ποιοτική ερωτική ψυχαγωγία. Αυτά τα έργα αντανακλούν το φεμινιστικό δικαίωμα να έχουμε τον έλεγχο του σώματός μας και να προωθούμε τη γυναικεία σεξουαλική αυτονομία» (Williams, σ. 254). Η πορνογραφία μπορεί να συμβάλει στην αποκρυστάλλωση της γυναικείας ταυτότητας. Το να δούμε τη γυναίκα ως σεξουαλικό υποκείμενο μειώνει την αντικειμενοποίησή της.

Η ανάδειξη της μπουτς σεξουαλικότητας αποσταθεροποιεί τις νόρμες και εντός της ίδιας της λεσβιακής κοινότητας.

Το στρατόπεδο υπέρ της λογοκρισίας θεωρεί τις γυναίκες που κάνουν πορνό αντιφεμινίστριες και αρνείται να αναγνωρίσει την πολιτική τους στάση, θεωρώντας ότι συντάσσονται με τη σεξιστική πατριαρχία. Οι απόψεις τους θεωρούνται υποδεέστερες ή άτοπες. Ωστόσο υπάρχει μεγάλη ανάγκη να νομιμοποιήσουμε στο φεμινιστικό κίνημα τις γυναίκες που ασχολούνται με την πορνογραφία. Χωρίς νέες εικόνες και νέες λέξεις με τις οποίες να εκφράσουμε τη σεξουαλικότητά μας, δε θα καταφέρουμε να δημιουργήσουμε ένα νέο κόσμο για τις γυναίκες (Drucilla Cornell, σ. 553-64).

lesbian-porn-04Sugar High in Glitter City

Ως φεμινίστριες πρέπει πάντα να είμαστε επιφυλακτικές όσον αφορά την πολιτική ελέγχου. Είναι πολιτικά ζωτικής σημασίας να επιτρέπουμε στις γυναίκες τρόπους έκφρασης που μέχρι τώρα ήταν ελεύθεροι μόνο στους άντρες. Η ισότητα δε θα επιτευχθεί λέγοντας «όχι» στην πορνογραφία, αλλά επιτρέποντας στις γυναίκες να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτή ως τρόπο σεξουαλικής έκφρασης. Πρέπει να προωθήσουμε τη δυνατότητα των γυναικών και των άλλων μειονοτήτων να λειτουργούν ως ενεργά υποκείμενα αντί ως παθητικά αντικείμενα και στον τομέα της σεξουαλικής αναπαράστασης. Εναλλακτική λύση στη λογοκρισία είναι ο πολλαπλασιασμός των οπτικών αναπαραστάσεων της γυναικείας σεξουαλικότητας, όχι ο περιορισμός τους. Αυτό είναι το θέμα αυτού του άρθρου. Προτείνω μια απελευθέρωση και απόσυρση των νόμων κατά της πορνογραφίας. Εξετάζω την πολιτική βαρύτητα που έχει η πορνογραφία και τις δυνητικές στρατηγικές χρήσεις της. Εξετάζω τις προσπάθειες πολιτικοποιημένων λεσβιών πορνογράφων όπως η Σαρ Ρέντνουρ και η Τζάκι Στράνο, οι οποίες θεωρούν ζωτικής σημασίας να διεκδικηθεί η παρουσία της γυναικείας σεξουαλικότητας μέσα από την πορνογραφία. Με τις ταινίες τους ελπίζουν να προσφέρουν σεξουαλικές εικόνες που ενδυναμώνουν τις γυναίκες και νομιμοποιούν σεξουαλικές ταυτότητες που θεωρούνται περιθωριακές στη mainstream πορνογραφία. Βλέπω τις προσπάθειές τους ως μια μορφή αντίστασης, η οποία δεν ακολουθεί την αντιδραστική τακτική της λογοκρισίας αλλά αγωνίζεται κατά του σεξισμού με παραγωγικό και δημιουργικό τρόπο. Στον επίλογο πραγματεύομαι την ιδέα ότι ο δρόμος προς την έμφυλη και σεξουαλική ισότητα περνά από τον πολλαπλασιασμό των εικόνων της γυναικείας σεξουαλικότητας, δημιουργώντας μεγαλύτερη ποικιλία ταυτοτήτων για τις γυναίκες και συσκοτίζοντας τα όρια των ταυτοτήτων. Όπως λέει η φεμινίστρια Τζήνι Φορτ, «Η γυναικεία επιθυμία είναι ακραία ανατρεπτική». Γι' αυτό ας την εκμεταλλευτούμε.

Λεσβιακή πορνογραφία: Ας εξαπολύσουμε τη γυναικεία επιθυμία

Πώς θα επηρεαζόταν το πρόβλημα της γυναικείας ανισότητας και θυματοποίησης στην πορνογραφία αν αντί να περιορίζουμε τις οπτικές αναπαραστάσεις της σεξουαλικότητας των γυναικών, επικεντρωνόμασταν στη διεκδίκηση της σεξουαλικής παρουσίας τους και τη νομιμοποίηση της γυναικείας επιθυμίας; Αυτό είναι ένα θέμα που απασχολεί τις φεμινίστριες που υιοθετούν μια στάση υπέρ του σεξ. Οι εν λόγω φεμινίστριες επιλέγουν να καταπολεμήσουν τον σεξισμό στη mainstream, ανδροκεντρική πορνογραφία ανταπαντώντας με ένα πολλαπλασιασμό εικόνων που δείχνουν τις γυναίκες ως σεξουαλικά κυρίαρχες. Προσοχή: δεν προσφέρουν πορνογραφία εστιασμένη στις γυναίκες, καθότι και η mainstream πορνογραφία εστιάζεται στις γυναίκες, αλλά με τρόπο που τις αντικειμενοποιεί. Αντιθέτως, υπερβαίνουν τις mainstream σεξουαλικές αναπαραστάσεις προσφέροντας εικόνες γυναικών που λειτουργούν ως δρώντα υποκείμενα και διεκδικούν τη σεξουαλικότητά τους ενεργητικά παρά παθητικά.

Τέτοια έργα παράγει η εταιρεία Fatale Video, η οποία ιδρύθηκε τη δεκαετία του '80, μια πρωτοποριακή πρωτοβουλία στο χώρο της λεσβιακής πορνογραφίας. Όντας η πρώτη στο είδος της, προσπάθησε να δημιουργήσει ένα χώρο για το έργο της, αλλά αντιμετώπισε σθεναρές αντιδράσεις ένθεν και ένθεν του πολιτικού φάσματος. Η ιδρύτρια Ντέμπι Σάνταλ εξηγεί ότι η εταιρεία απορρίφθηκε από το φεμινιστικό περιοδικό Ms. Magazine επειδή θεωρήθηκε υπερβολικά σεξουαλική και άρα όχι αρκούντως φεμινιστική. Όμως και οι mainstream διανομείς πορνογραφίας την απέρριψαν, επειδή «το προϊόν ήταν αποκλειστικά γυναικείο» (Juffer, σ. 174). Έχοντας εισπράξει απόρριψη και από τις φεμινίστριες και από την πορνοβιομηχανία, η Fatale αναγκάστηκε να αγωνιστεί με τα δικά της μέσα. «Το να παράγουμε το δικό μας πορνό δε θεωρείται ο νούμερο ένα σημαντικός αγώνας για τις λεσβίες». Εξαιτίας οικονομικών δυσχερειών, η εταιρεία κυκλοφόρησε την τελευταία της παραγωγή Safe is Desire το 1993, αφήνοντας ένα μεγάλο κενό σε μια ήδη λειψή αγορά. Το κενό αυτό πληρώθηκε πρόσφατα από τις λεσβίες πορνογράφους Shar Rednour και Jackie Strano, που ίδρυσαν την εταιρεία παραγωγής S.I.R. (Sex, Indulgence, and Rock 'n' Roll – Σεξ, Καλοπέραση και Ροκ-εν-ρολ). Η Ρέντνουρ, που προερχόταν από την εταιρεία Fatale, συνασπίστηκε με τη Στράνο στην προσπάθεια να πλάσουν ένα πολιτισμικό χώρο για λεσβιακό πορνό. Οι συγκεκριμένες γυναίκες χαίρουν μεγάλου σεβασμό στον τομέα της σεξουαλικής ενημέρωσης στο Σαν Φρανσίσκο, η δε εταιρεία τους φημίζεται για την εστίαση στο σεξ που αναδεικνύει τη γυναικεία κυριαρχία.

{youtube}HhT_iTr1R8k{/youtube}

Απόσπασμα με τη Shar Rednour από μια σειρά παραστάσεων για τα διαφυλικά βιώματα

Οι παραγωγές της εταιρείας S.I.R. έχουν προβληθεί σε διεθνή γκέι και λεσβιακά κινηματογραφικά φεστιβάλ και έχουν δεχτεί πανηγυρικές κριτικές από τον τύπο. Πιστεύουν ότι η αναγνώριση αυτή επιτέλους αντανακλά την αναγνώριση των γυναικών ως καταναλωτριών πορνογραφίας. Όπως γράφει η Τρίσταν Ταορμίνο: «Γενικά οι γυναίκες παραμένουν αόρατες ως καταναλώτριες πορνογραφίας και άλλων ερωτικών προϊόντων, σε αντίθεση με τους άντρες. Γενικά οι γυναίκες δε θεωρούνται επιθετικές σεξουαλικά ή ότι θέλουν το σεξ απλά και μόνο για το σεξ...» Το πορνό από και για λεσβίες είναι εξαιρετικά σπάνιο, και η αναγνώριση αυτή αποτελεί κέρδος για τις περιθωριοποιημένες ταυτότητες που κατά παράδοση αποκλείονται από τη mainstream πορνογραφία.

Οι ταινίες της S.I.R.: Πολυποίκιλος ρεαλισμός

Η S.I.R. προσφέρει αναπαραστάσεις της λεσβιακής σεξουαλικότητας που μέχρι τώρα αποσιωπούνται εντελώς και δεν χαίρουν καμίας αξίας στη mainstream πορνογραφία. Ο λεσβιασμός είναι μεν πανταχού παρών στη mainstream πορνογραφία, αλλά πάντοτε παρουσιάζεται με τρόπο που να αναδεικνύει τον φαλλό και να πριμοδοτεί τον αρσενικό θεατή. Η Λίντα Ουίλιαμς παρατηρεί ότι οι λεσβιακές σκηνές είναι σχεδόν κανόνας στη μαζική πορνογραφία από τη δεκαετία του '70 και μετά, αλλά οι εν λόγω σκηνές στοχεύουν αποκλειστικά και μόνο στην απόλαυση των αντρών. Η λεσβιακή σεξουαλικότητα υπάρχει για χάρη των αντρών, για δική τους κατανάλωση και μέσα σε αυστηρώς αντρικά, ετεροφυλοφιλικά πλαίσια. Η Ρέντνουρ και η Στράνο προσπαθούν να καλύψουν το κενό που δημιουργεί αυτή η ανακριβής και ψευδής αναπαράσταση της λεσβιακής σεξουαλικότητας. Στις ταινίες τους εμποδίζουν και χειραγωγούν το αντρικό βλέμμα, καταργώντας τις καθιερωμένες ετεροσεξιστικές νόρμες. Η πορνογραφία τους είναι από γυναίκες για γυναίκες. Οι λεσβιακές σεξουαλικές επαφές γίνονται αποκλειστικά και μόνο για την απόλαυση των ίδιων των συμμετεχουσών, παρά για την ηδονοβλεπτική απόλαυση των αντρών.

Η S.I.R. προσπαθεί να εμπεδώσει τη γυναικεία σεξουαλική υποκειμενικότητα υπηρετώντας το ρεαλισμό, ο οποίος αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της πορνογραφίας που παράγεται από γυναίκες. Μία από τις καίριες διαφορές ανάμεσα στη μαζική πορνογραφία και την πορνογραφία που παράγεται από γυναίκες είναι το ενδιαφέρον της δεύτερης για ρεαλιστικές απεικονίσεις της γυναικείας σεξουαλικότητας. Π.χ. η Κάντιντα Ρουαγιάλ και η εταιρεία της Femme productions «παρουσιάζει ηθοποιούς που δεν συμμορφώνονται με το πρότυπο της κούκλας Μπάρμπι· χρησιμοποιεί γυναίκες με αληθινά κορμιά, που δεν είναι όλες κάτω των τριάντα». Η πορνογραφία που παράγεται από γυναίκες κατά κανόνα περιέχει ποικίλες αναπαραστάσεις γυναικών, με πολυποίκιλες φωνές και σώματα, γυναίκες που δεν συμμορφώνονται με τις σεξιστικές νόρμες ομορφιάς. Αυτές οι αναπαραστάσεις προωθούν την αποδοχή των γυναικείων κορμιών, κάτι που γίνεται εξαιρετικά σπάνια αλλού στην κοινωνία και σίγουρα όχι σε διαφημίσεις μόδας, οι οποίες διαιωνίζουν την κοινωνικά αποδεκτή γυναικεία καταπίεση. Προσφέροντας πολυποίκιλες εικόνες γυναικών, η πορνογραφία που παράγεται από γυναίκες υποστηρίζει την ταυτότητα πολλών γυναικών που έχουν φιμωθεί επειδή δε χωράνε στους στενούς ορισμούς ομορφιάς της mainstream κοινωνίας.

Επειδή οι ταινίες αυτές δεν εστιάζονται στην αντρική επιθυμία ή απόλαυση, ο φαλλός λειτουργεί εντελώς διαφορετικά.

Η Ρέντνουρ και η Στράνο απομακρύνονται από τα στερεοτυπικά κλισέ της σεξιστικής πορνογραφίας, παρουσιάζοντας «αληθινές» λεσβίες, με φυσικά σώματα. Πολλές από τις ηθοποιούς τους είναι ερασιτέχνες, με «αληθινά» επαγγέλματα, όπως ελαιοχρωματίστριες, μπαργούμεν, κοινωνικές λειτουργοί. Τα ερωτικά βοηθήματα που χρησιμοποιούν είναι αυτά που χρησιμοποιούν πραγματικές λεσβίες όταν κάνουν σεξ. Έτσι, οι ταινίες αυτές μπορούν να θεωρηθούν οδηγοί για το αυθεντικό λεσβιακό σεξ – πράγμα αδύνατο με τις ανακριβείς αναπαραστάσεις της mainstream πορνογραφίας.

Επίσης στις ταινίες αυτές το σεξ προκύπτει μέσα από αληθοφανείς και πιστευτές ερωτικές συναντήσεις. Οι ταινίες αυτές προωθούν ένα ρεαλισμό που αναδεικνύει τις σεξουαλικές σχέσεις των λεσβιών, αναμειγνύοντας το σεξ με δραματική πλοκή. Οι χαρακτήρες έχουν σχέσεις· καψουρεύονται, χωρίζουν, έλκονται παθιασμένα, τσακώνονται, χωρίζουν δυσλειτουργικά. Οι ταινίες εξερευνούν τη σχέση ανάμεσα στο σεξ και άλλες πτυχές μιας σχέσης. Οι σκηνοθέτριες θεωρούν σημαντικό να τιμούμε όλες τις πτυχές των λεσβιακών σχέσεων αν θέλουμε να παράσχουμε στη λεσβιακή κοινότητα ποιοτική ερωτική ψυχαγωγία.

Παρουσιάζοντας το σεξ μπουτς/φεμ

Ένας από τους εμφανείς και καίριους τρόπους που οι ταινίες της S.I.R. διαφέρουν από τη μαζική πορνογραφία είναι ότι δίνουν έμφαση στη σεξουαλική σχέση μεταξύ μπουτς και φεμ λεσβιών. Η παρουσία μπουτς λεσβιών, πράγμα σχεδόν ανήκουστο στη mainstream πορνογραφία, έχει ως αποτέλεσμα να αποσταθεροποιεί τις νόρμες για το τι είναι θηλυκότητα, όπως αυτή παρουσιάζεται στερεοτυπικά μέσα από τις εικόνες γυναικών στη μαζική πορνογραφία.

lesbian-porn-05Sugar High in Glitter City

Ακόμα σημαντικότερο, ωστόσο, είναι ότι η ανάδειξη της μπουτς σεξουαλικότητας αποσταθεροποιεί τις νόρμες και εντός της ίδιας της λεσβιακής κοινότητας. Σε ένα άρθρο της η Μισέλ Τη εξηγεί: «Οι μπουτς θεωρείται ότι είναι σιωπηλές, καθόλου γκλάμορους, σε αντίθεση με τις φεμ συντρόφους τους, που τραβούν όλη την ερωτική προσοχή» (Tea 27). Ο Φουκώ εξετάζει την κανονικοποίηση που συντελείται στις ταυτοτικές κατηγορίες. Η εν λόγω κανονικοποίηση συντελείται ακόμα και σε περιθωριοποιημένες ταυτοτικές κατηγορίες και προκαλεί την εγκαθίδρυση νορμών και «ρόλων». Η σχέση μπουτς-φεμ υποφέρει από την κανονικοποίηση με την έννοια ότι εγκαθιδρύονται «ρόλοι» για το τι κάνει η μία και τι η άλλη. Οι μεν (πρέπει να) συμπεριφέρονται έτσι, οι δε αλλιώς. Όταν μια κοινότητα αναπτύσσει καθορισμένους ρόλους, αμέσως η ατομική έκφραση περιορίζεται. Η άποψη ότι οι μπουτς λεσβίες είναι σιωπηλές και δεν τραβάνε την προσοχή όπως οι φεμ επηρεάζει τη μπουτς σεξουαλική ταυτότητα και αναστέλλει τη σεξουαλική έκφραση. Οι εν λόγω ταινίες σπάνε τις καθιερωμένες νόρμες για το πώς είναι η μπουτς ταυτότητα. Δίνουν εξίσου μεγάλη έμφαση στη μπουτς σεξουαλικότητα και αναδεικνύουν τις διάφορες ερωτικές πτυχές της μπουτς ταυτότητας. Όπως λέει η Τη, η ερωτικοποίηση των μπουτς γυναικών είναι εξαιρετικά σημαντική, επειδή αυτό που είναι ουσιαστικά καυλιάρικο στις μπουτς ‒και κάτι που παραδόξως συχνά ξεχνάμε, ακόμα και οι λεσβίες‒ είναι ότι είναι γυναίκες, γυναίκες που φοράνε την αρρενωπότητα καλύτερα από τους άντρες (27).

Η Τη επισημαίνει λοιπόν κάτι που η παραγόμενη από γυναίκες πορνογραφία αναγνωρίζει: το φύλο και η σεξουαλικότητα είναι κατασκευές, τις οποίες μπορούμε να φορέσουμε και να επιτελέσουμε, σαν ρόλους. Για την ακρίβεια, εξαρτώνται από την επιτέλεσή τους. Δεν υπάρχει κάποια ουσία ή αλήθεια στο φύλο· είναι μια κατασκευή, που λαμβάνει σάρκα και οστά μέσα από την επιτέλεσή της, όπως γράφει η Τζούντιθ Μπάτλερ, βασιζόμενη στη φουκωϊκή και αλθουσεριανή θεωρία. Είναι κάτι που η Ρέντνουρ και η Στράνο χρησιμοποιούν στην ερωτικοποίηση των μπουτς γυναικών. Επιτρέποντας στις μπουτς λεσβίες την ελευθερία να παίζουν με το φύλο και τη σεξουαλικότητα τις ενδυναμώνει, διότι συσκοτίζει τις καθιερωμένες έννοιες για το τι είναι η μπουτς ταυτότητα και αποσταθεροποιεί τις νόρμες τόσο της ευρύτερης κοινωνίας όσο και της ίδιας της λεσβιακής κοινότητας.

Επειδή οι ταινίες αυτές δεν εστιάζονται στην αντρική επιθυμία ή απόλαυση, ο φαλλός λειτουργεί εντελώς διαφορετικά. Στη mainstream πορνογραφία ο φαλλός συχνά χρησιμοποιείται ως απόδειξη και σηματοδότηση της επιθυμίας (Williams, σ. 253), αλλά σε αυτές τις ταινίες παιχνιδιών ρόλων μεταξύ μπουτς-φεμ ο φαλλός διαδραματίζει εντελώς διαφορετικό ρόλο. Όπως το φύλο και η σεξουαλικότητα, ο φαλλός είναι μια κατασκευή που μπορείς, κυριολεκτικά, να φορέσεις. Τον φοράς ή τον βγάζεις· είναι μία από τις επιλογές στο σεξουαλικό παιχνίδι, όχι αναγκαιότητα. Δε λειτουργεί ως απόδειξη του σεξ, ούτε ως πρότυπο ή μέτρο αξιολόγησης της επιθυμίας. Όπως λέει η Λίντα Ουίλιαμς, ο φαλλός που φοράμε στο λεσβιακό σεξ δε λειτουργεί ως υποκατάστατο του αληθινού πράγματος αλλά ως απόδειξη ότι δεν υπάρχει αληθινό πράγμα που να ορίζεται από τη βιολογία. Ο φαλλός αποσυνδέεται από το βιολογικό φύλο του· είναι κάτι που μπορείς να φορέσεις ή να βγάλεις. Η εξουσία εναλλάσσεται ανάμεσα στους χαρακτήρες που ενδύονται τον φορητό φαλλό, καταδεικνύοντας ξεκάθαρα ότι είναι μια κατασκευή.

Μια θεωρία με σάρκα και οστά

Η φράση «μια θεωρία με σάρκα και οστά» προέρχεται από το Η γέφυρα που λέγεται πλάτη μου της Τσέρρι Μοράγκα (de Lauretis, σ. 26). Η φράση περιγράφει γλαφυρά τη διασταύρωση του φεμινισμού και της πορνογραφίας. Η πορνογραφία επιτρέπει τη δυνατότητα να ξεπηδήσει μια θεωρία από κυριολεκτικά από τη σάρκα. Επίσης μας εφιστά την προσοχή στην ανάγκη να γεφυρωθεί η θεωρία με την πράξη (ν' αποκτήσει σάρκα και οστά). Η πολιτική θέση της εταιρείας S.I.R. δείχνει πόσο αναγκαίο είναι να προχωρήσουμε πέρα από τους ακαδημαϊκούς κύκλους όταν μελετάμε την πορνογραφία. Και ο λαϊκός πολιτισμός μπορεί να γεννήσει θεωρητικούς, οι οποίοι αξίζουν νομιμοποίηση εντός του φεμινιστικού κινήματος. Οι γυναίκες που εργάζονται στην πορνογραφία ή η δουλειά τους διασταυρώνεται με αυτή έχουν πάρα πολλά να μας πουν για τις επιπτώσεις της. Το να τις αποκηρύξουμε ως αντιφεμινίστριες ή τις απόψεις τους ως άτοπες στερεί τη φωνή τους ως των ειδικών. Ακούγοντάς τες βλέπουμε ότι είναι πιθανό να μην είναι όλη η πορνογραφία ταπεινωτική για τις γυναίκες.

lesbian-porn-06Sugar High in Glitter City

Η λεσβιακή πορνογραφία λειτουργεί εντός των κυρίαρχων δομών εξουσίας της mainstream πορνογραφίας καταστρατηγώντας τις καθιερωμένες νόρμες της. Οικειοποιείται τους μηχανισμούς που παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν για να επιβληθεί εξουσία πάνω στις γυναίκες και τις ανασημασιοδοτεί με βάση τη γυναικεία υποκειμενικότητα. Αυτό καταδεικνύει το μη σταθερό της εξουσίας και τη δυνατότητα που έχουμε να την επανοικειοποιηθούμε. Η ανατροπή της εξουσίας σύμφωνα με τον Φουκώ γίνεται μέσω των δυνατοτήτων που δημιουργούνται όταν η εξουσία γεννά απρόσμενες μεταλλάξεις της, εκδοχές της που αντιμάχονται ή αντικρούουν τους σκοπούς της. Όπως εξηγεί η Τζούντιθ Μπάτλερ: «Η στρατηγική ερώτηση για τον Φουκώ είναι λοιπόν πώς μπορούμε να χειριστούμε τις σχέσεις εξουσίας με τις οποίες μας χειρίζονται και προς ποια κατεύθυνση» (Η ψυχική ζωή της εξουσίας, σ. 100). Η δυνατότητα αναδιαχείρισης της εξουσίας ήταν ανέκαθεν ζωτικής σημασίας και για τον φεμινισμό και για την κουήαρ θεωρία. Καταδεικνύεται δε στο πώς η λεσβιακή πορνογραφία επανοικειοποιείται και ανασημασιοδοτεί τους μηχανισμούς της κυρίαρχης εξουσίας της mainstream πορνογραφίας.

Είναι λοιπόν σημαντικό να υπάρξει αντίσταση στις κυρίαρχες αναπαραστάσεις της ηδονής. Αν θέλουμε να αντισταθούμε στην κυρίαρχη ετεροφυλοφιλική ανδροκεντρική πορνογραφική φαντασία, χρειάζεται να πολλαπλασιαστούν διαφορετικές πορνογραφίες. Το να αποκτήσουν οι γυναίκες πρόσβαση στην πορνογραφία μπορεί να έχει στρατηγικές πολιτικές χρησιμότητες, ενθαρρύνοντας την εξερεύνηση της γυναικείας σεξουαλικότητας πέρα από τον τρόπο που την εννοεί και την ποδηγετεί η ανδροκεντρική ετεροσεξιστική πορνογραφία. Η Ηλέιν Μαρκς προτείνει «την εξαγωγή του γυναικείου σώματος από τα στενά πλαίσια του οικογενειακού βίου, πράγμα που μπορεί να γίνει μόνο μέσω της αναπαράστασής του σε υπερβολή, ως υπερβολή – με προκλητικές αντιθετικές εικόνες που να είναι αρκούντως εξωφρενικές, παθιασμένες, λεκτικά βίαιες και τυπικά πολυσύνθετες, ώστε να καταστρέψουν την ανδρική εννοιοδότηση του έρωτα» (27). Αυτές οι αντιθετικές εικόνες θα περιπλέξουν και θα καταργήσουν τις πατριαρχικές νόρμες της γυναικείας σεξουαλικότητας.

Η εξερεύνηση και ο πολλαπλασιασμός της γυναικείας σεξουαλικής ταυτότητας είναι περίπλοκο και παρακινδυνευμένο εγχείρημα. Αλλά ίσως αυτός ακριβώς είναι ο στόχος. Ίσως η εξουσία έγκειται στο να διατηρούμε τη γυναικεία σεξουαλικότητα ρευστή, κινητή και συνεχώς μεταλλασσόμενη. Ίσως ο τρόπος να ενδυναμώσουμε τις γυναίκες είναι να αρνηθούμε ότι υπάρχει μόνο ένας ορισμός της γυναικείας σεξουαλικότητας και αντ' αυτού να διατηρούμε τους όρους ρευστούς, άπιαστους, μη επιδεκτικούς σταθεροποίησης ή ονοματοδότησης. Για να φτάσουμε στη σεξουαλική ισότητα πρέπει να πειραματιστούμε με εγχειρήματα που συσκοτίζουν τους όρους με τους οποίους καθορίζονται οι γυναίκες. Η εξουσία έγκειται στη δημιουργία ενός πιο χαοτικού σύμπαντος, γεμάτου ποικίλες εικόνες γυναικείας σεξουαλικότητας.


Για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και περιεκτική ανάλυση της πορνογραφίας και των απόψεων διάφορων σημαντικών φεμινιστριών και μεταφεμινιστριών για αυτή, καθώς και για έναν αντίλογο στις απόψεις που εκφράζονται στο παραπάνω άρθρο, διαβάστε την πραγματεία της Marilyn Corsianos «Mainstream Pornography and ''Women'': Questioning Sexual Agency».

Ένα συνοπτικό άρθρο που εξετάζει ιστορία τους «Πολέμους του σεξ» (το αίτημα απαγόρευσης της πορνογραφίας), τον αντιπορνογραφικό φεμινισμό, τον φεμινισμό υπέρ του σεξ είναι το The Sex Wars, του Andrew McBride.

Βιβλιογραφία

  • Butler, Judith. "The Force of Fantasy: Feminism, Mapplethorpe, and Discursive Excess." Feminism and Pornography. Ed. Drucilla Cornell. Oxford Readings in Feminism, 8. New York and Oxford: Oxford University Press, 2000.
  • Butler, Judith.  "Performative Acts and Gender Constitution: An Essay in Phenomenology and Feminist Theory." Performing Feminism: Feminist Critical Theory and Theatre. Ed. Sue-Ellen Case. Baltimore and London: John Hopkins University Press, 1990.
  • Butler, Judith. The Psychic Life of Power: Theories in Subjection. Stanford, CA: Stanford University Press, 1997.
  • Cornell, Drucilla. "Pornography's Temptation." Feminism and Pornography. Ed. Drucilla Cornell. Oxford Readings in Feminism, 8. New York and Oxford: Oxford University Press, 2000.
  • de Lauretis, Teresa. "Sexual Indifference and Lesbian Representation." Performing Feminism: Feminist Critical Theory and Theatre. Ed. Sue-Ellen Case. Baltimore and London: John Hopkins University Press, 1990.
  • Forte, Jeanie. "Women's Performance Art: Feminism and Postmodernism." Performing Feminisms: Feminist Critical Theory and Theatre. Ed. Sue-Ellen Case. Baltimore and London: John Hopkins University Press, 1990.
  • Foucault, Michel. The History of Sexuality: Volume 1, An Introduction. Trans. Robert Hurley. New York: Vintage Books, 1977.
  • Juffer, Jane. At Home with Pornography: Women, Sex, and Everyday Life. New York and London: New York University Press, 1998.
  • Segal, Lynne and Mary McIntosh, eds. Sex Exposed: Sexuality and the Pornography Debate. London: Virago Press, 1992.
  • S.I.R. Video. 23 March 2001.
  • Strossen, Nadine. Defending Pornography: Free Speech, Sex, and the Fight for Women's Rights. New York: Scribner, 1995.
  • Tea, Michelle. "Boogie Dykes: How Sanfrancisco Underground Dyke Porn ate Hollywood." San Francisco Bay Guardian 31 Jan. 2001: 26-27.
  • Williams, Linda. "Pornographies On/scene, or Diff'rent Strokes for Diff'rent Folks." Sex Exposed: Sexuality and the Pornography Debate. Eds. Lynne Segal and Mary McIntosh. London: Virago Press, 1992.
  • Zimmerman, Marilyn. "Mother May I? The Politics of Privacy." Detroit Focus Quarterly. Vol. II, no. 4. (winter 1994): 6-11.
  • Althusser, Louis. "Ideology and Ideological State Apparatuses." Mapping Ideology. Ed. Slavoj Zizek. London: Verso, 1994.
  • Assiter, Alison. Pornography, Feminism and the Individual. Winchester, Mass. and London: Pluto Press, 1989.
  • Atwood, Margaret. The Handmaid's Tale. New York: Anchor Books, 1998.
  • Barker, Elizabeth V. "Editing Pornography." Feminism and Pornography. Ed. Drucilla Cornell. Oxford Readings in Feminism, 8. New York and Oxford: Oxford University Press, 2000
  • Butler, Judith. Bodies that Matter: On the Discursive Limits of "Sex." New York and London: Routledge, 1993.
  • Butler, Judith and Joan W. Scott. Feminists Theorize the Political. New York and London: Routledge, 1992.
  • Butler, Judith. Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. New York: Routledge, 1992.
  • Butler, Judith. "Sexual Subversions." Feminist Interpretations of Foucault. Ed. Susan Heckman. University Park, PA: Pennsylvania State University Press, 1996.
  • Cornell, Drucilla, comp. and ed. Feminism and Pornography. Oxford Readings in Feminism, 8. New York and Oxford: Oxford University Press, 2000.
  • Dolan, Jill. "Lesbian Subjectivity in Realism: Dragging at the Margins of Structure and Ideology." Performing Feminisms: Feminists Critical Theory and Theatre. Baltimore: John Hopkins University Press, 1990.
  • Fiske, John. "The Culture of Everyday Life." Cultural Studies. Eds. Lawrence Grossberg, Lawrence, Cary Nelson, and Paula Treichler. New York, Routledge, 1992. 154-65.
  • Foucault, Michel. Aesthetics, Method, and Epistemology: Essential Works of Foucault, 1954- 1984, Vol. 2. Ed. James D. Faubion. Series Ed. Paul Rabinow. Trans. Robert Hurley. New York: The New Press, 1998.
  • Kappeler, Susanne. The Pornography of Representation. Cambridge: Polity Press, 1986.
  • Lapovsky Kennedy, Elizabeth and Madeline Davis. "The Reproduction of Butch-Fem Roles." Same Sex: Debating Ethics, Science, and Culture of Homosexuality. Ed. John Corvino. Lanham, MD: Roman and Littlefield, Inc., 1999.
  • Mulvey, Laura. "Visual Pleasure and Narrative Cinema." Literary Theory: An Anthology. Eds. Julie Rivkin and Michael Ryan. Malden, Mass. and Oxford: Blackwell Publishers, 1998.
  • Storey, John. "Television." Cultural Studies & the Study of Popular Culture. Athens, GA: University of Georgia Press, 1996. 9-28.
  • Williams, Linda. Hardcore: Power, Pleasure and the 'Frenzy of the Visible.' Berkley, CA: University of California Press, 1999.

Το άρθρο βασίστηκε στην πραγματεία της Kelly McDowell «Πολιτικές πτυχές της λεσβιακής πορνογραφίας: προς έναν χαοτικό πολλαπλασιασμό της γυναικεία σεξουαλικής εικονοποιίας»

Το περιεχόμενο αυτής της σελίδας του 10% χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές.
Άδεια Creative Commons

web+programming makebelieve

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 409 guests και κανένα μέλος