Σεξ χωρίς προφυλάξεις; Γιατί όμως;

Υγεία

Γιατί ένας γκέι άντρας δε χρησιμοποιεί προφυλακτικό όταν κάνει σεξ;

του Λύο Καλοβυρνά

Γνωρίζουμε εδώ και χρόνια ότι ο HIV μεταδίδεται μέσω του πρωκτικού σεξ χωρίς προφυλακτικό. Παρόλ' αυτά, αρκετοί γκέι άντρες εξακολουθούν να κάνουν σεξ χωρίς προφυλακτικό, με αποτέλεσμα να κολλάνε HIV.

Πώς είναι δυνατόν αυτό να συμβαίνει, αναρωτιούνται κάποιοι; Πού οφείλεται αυτή η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά; Σε έλλειψη ενημέρωσης; Σε ηλιθιότητα; Σε εσωτερικευμένη ομοφοβία; Σε αυτοτιμωρία; Και τελικά, είναι απαραίτητα αυτοκαταστροφική συμπεριφορά;

Καταρχάς πρέπει να κάνουμε μια σημαντική διάκριση: άλλες οι περιστάσεις όπου τα προφυλακτικά είναι διαθέσιμα και κάποιος τα προμηθεύεται εύκολα και άλλες οι περιστάσεις όπου τα προφυλακτικά δεν είναι διαθέσιμα ή η εύρεσή τους είναι προβληματική. Είναι διαφορετικές οι παράμετροι χρήσης προφυλακτικού σε μια φτωχή, κλειστή ή εχθρική προς τους γκέι κοινωνία απ' ό,τι σε μια πλούσια, φιλική προς τους γκέι κοινωνία, και δεν πρέπει να εξομοιώνουμε τη (μη) χρήση στις δύο, διότι οι συνθήκες διαφέρουν.

Γιατί ένας γκέι άντρας δε χρησιμοποιεί προφυλακτικό; Οι λόγοι είναι πολλοί, είτε λογικοί είτε παράλογοι:

1. Επειδή βρίσκεται σε κατάσταση εξαναγκασμού και έτσι αδυνατεί να επιμείνει να μπει προφυλακτικό, π.χ. στη φυλακή.
2. Επειδή βρίσκεται σε μια κατάσταση όπου η σχέση ισχύος με τον σύντροφό του είναι σε βάρος του (είναι μικρότερος ηλικιακά, είναι η πρώτη του φορά, έχει έλλειψη αυτοπεποίθησης γενικότερα) και έτσι αδυνατεί να επιμείνει να μπει προφυλακτικό.
3. Επειδή τα προφυλακτικά δεν είναι εύκολα προσιτά.
4. Επειδή το να χρησιμοποιήσει προφυλακτικό θα αποτελούσε απόδειξη ότι είναι γκέι σε ένα ομοφοβικό περιβάλλον. Το επιχείρημα αυτό είναι το ίδιο που ισχύει παραδοσιακά για πολλές γυναίκες: αν έχω προφυλακτικό πάνω μου ή ζητήσω να το χρησιμοποιήσουμε, σημαίνει ότι είχα το σεξ στο μυαλό μου εκ των προτέρων, άρα είμαι «εύκολη». Το ίδιο ισχύει και για κάποιους γκέι άντρες: η χρήση προφυλακτικού δηλώνει συνειδητότητα αυτού που γίνεται, άρα δεν είναι κάτι τυχαίο.
5. Επειδή είναι μεθυσμένος / φτιαγμένος και η κρίση του θολωμένη.
6. Επειδή πιστεύει, εσφαλμένα, ότι ο κίνδυνος να κολλήσει από το πρωκτικό σεξ χωρίς προφυλακτικό είναι ίδιος με το στοματικό σεξ χωρίς προφυλακτικό και αφού κάνει το δεύτερο και δεν έχει κολλήσει, μπορεί να κάνει και το πρώτο.
7. Επειδή βρίσκει ότι ο κίνδυνος είναι καυλωτικός.
8. Επειδή γενικότερα επιδεικνύει γενικότερα αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές στη ζωή του, φλερτάροντας με τον κίνδυνο, σε βάρος της σωματικής του ακεραιότητας.
9. Επειδή δεν έχει αποδεχτεί πραγματικά τον σεξουαλικό προσανατολισμό του, ντρέπεται γι' αυτόν και άρα οι σεξουαλικές επαφές του εμφορούνται από ενοχές, μυστικότητα, χρήση ουσιών ή αλκοόλ (προκειμένου να κάμψει τις ενοχές του) και ενδεχομένως αυτοτιμωρία ή τουλάχιστον συσκότιση της κρίσης του.
10. Επειδή θεωρεί ότι ο κίνδυνος να κολλήσει HIV είναι μικρότερο πρόβλημα σε σύγκριση με τα προβλήματα που προκαλεί η χρήση του. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους:
    • Επειδή αν χρησιμοποιήσει προφυλακτικό είναι σαν να παραδέχεται ότι αυτός ή ο σύντροφός του ξενοπηδάνε. Άρα η σχέση τους δεν είναι όπως υποτίθεται ότι είναι. Η χρήση προφυλακτικού σηματοδοτεί κάτι άλλο από προστασία.
    • Επειδή αν χρησιμοποιήσει προφυλακτικό είναι σαν να μην αγαπάει αρκετά τον σύντροφό του: πιστεύει ότι η μη χρήση προφυλακτικού είναι σύμβολο πίστης και πραγματικής αγάπης.
    • Επειδή φοβάται ότι αν αναφέρει τα προφυλακτικά, θα περάσει λάθος μήνυμα: εγείρει ένα θέμα ταμπού (αρρώστια) σε μια προσωπική στιγμή ηδονής, με αποτέλεσμα να ξενερώσει τον άλλον (ή τον εαυτό του).
    • Επειδή χάνει τη στύση του ή δεν φτάνει σε οργασμό ή επειδή το προφυλακτικό μειώνει την ηδονή του.
    • Επειδή πιστεύει ότι ο σύντροφός του είναι οροαρνητικός και μονογαμικός.
    • Επειδή ειλικρινά πιστεύει ότι δεν κινδυνεύει εξαιτίας άγνοιας, παραπληροφόρησης ή άρνησης.

Υπάρχουν, λοιπόν, πολλοί λόγοι που ένας γκέι άντρας μπορεί να μη χρησιμοποιεί προφυλακτικό, παρότι η χρήση του αποδεδειγμένα θα διαφύλασσε την υγεία του. Είναι υπεραπλουστευτικό να ισχυριζόμαστε πως όποιος δεν χρησιμοποιεί προφυλακτικό είναι αυθωρεί και παραχρήμα θύμα εσωτερικευμένης ομοφοβίας ή επιδιώκει, έστω και ενδόμυχα, την αυτοκαταστροφή του. Η οδήγηση χωρίς κράνος ή ζώνη ασφαλείας στην Ελλάδα, δεδομένου των δραματικού ρεκόρ τροχαίων θανάτων και αναπηριών, δεν διαφέρει στο ελάχιστο από τη μη χρήση προφυλακτικού. Η ψυχολογία πίσω από τις δύο πράξεις είναι η ίδια:

• πιστεύουμε ότι δεν θα συμβεί σ' εμάς
• πιστεύουμε ότι ο κίνδυνος δεν είναι πραγματικός
• πιστεύουμε ότι ο κίνδυνος δεν είναι τόσο μεγάλος όσο λένε
• λειτουργούμε εκείνη τη στιγμή χωρίς να σκεφτόμαστε τις πιθανές συνέπειες των πράξεών μας
• έχουμε πράγματι αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (ο λιγότερο συχνός λόγος).

Κάθε φορά που χρησιμοποιούμε ή δεν χρησιμοποιούμε προφυλακτικό (ή κράνος ή ζώνη ασφαλείας), η πράξη μας οφείλεται σε ένα συνδυασμό λογικών και παράλογων αιτίων. Για το λόγο αυτό, είναι ανώφελο αλλά και παραπλανητικό να τσουβαλιάζουμε όλους όσους δεν χρησιμοποιούν προφυλακτικό στο ίδιο σακί.

Το στοίχημα λοιπόν να υπάρχουν πειστικές, σταθερές, έξυπνες εκστρατείες που να στοχεύουν όχι μόνο στην ενημέρωση (νοητική διαδικασία) αλλά στην αλλαγή συμπεριφοράς (συγκινησιακή διαδικασία). Μια ανάλυση του γιατί κάποιες εκστρατείες πετυχαίνουν, ενώ άλλες αποτυχαίνουν μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο: Γιατί οι εκστρατείες πρόληψης του HIV αποτυχαίνουν; 

Πηγές:

• Gus Cairns, Editor, HIV Treatment Update, NAM Publications, Website NAM
• Drugs Stop AIDS. Take Your Medicine. Donald G. McNeil Jr., May 21, 2011, The New York Times.