Αποθέωση της αρσενικής ομορφιάς

Αφιέρωμα: Πορνογραφία

Τι τέχνη θα έκανε σήμερα ο Τσαρούχης αν ζούσε; Ο αδιαμφισβήτητος γκέι ερωτισμός στην τέχνη του γίνεται ταινία από τον Παναγιώτη Ευαγγελίδη.

συνέντευξη του Παναγιώτη Ευαγγελίδη στον Λύο Καλοβυρνά

Η τρίτη ταινία του Παναγιώτη Ευαγγελίδη Δίπτυχο βγάζει τον Τσαρούχη από το συρτάρι του κλασικισμού (και την ντουλάπα της κρυφής ομοφυλοφιλίας) και κάνει την τέχνη του σύγχρονο κινηματογράφο – ερωτικό, απροκάλυπτο, πορνογραφικό, με τη σημασία που δίνει ο Ευαγγελίδης στον όρο πορνογραφία. Το Δίπτυχο προβλήθηκε για πρώτη φορά στο Gay & Lesbian Φεστιβάλ Κινηματογράφου Outview τον Μάιο 2011, ενώ πρόκειται να ταξιδέψει και σε άλλα διεθνή γκέι φεστιβάλ το φθινόπωρο.

---

Τι σ’ ενδιαφέρει στο πορνό;

Να εξηγούμαστε από την αρχή ότι αυτό που εγώ ονομάζω πορνό δεν έχει καμία σχέση με το εμπορευματοποιημένο πορνό, που έχει τους κανόνες και τους κώδικές του μέσα απ’ τους οποίους είναι αναγνωρίσιμο και έχει συγκεκριμένους στόχους και κοινό. Ας συμφωνήσουμε ότι θα το λέμε κατά συνθήκη πορνό για τον λόγο ότι δείχνει απερίφραστο σεξ μεταξύ ενηλίκων.

Στο πορνό που εννοώ εγώ μ’ ενδιαφέρει ο ερωτισμός, όλα αυτά που παίζονται ανάμεσα σε δύο ανθρώπους οι οποίοι έχουν αποφασίσει να ενωθούν σε ένα επίπεδο που τα περιέχει εν δυνάμει όλα. Και το σώμα, και το συναίσθημα και το πνεύμα, και τον χαρακτήρα, και τους φόβους, και τις ελπίδες, και τα ψέματα, και τις εξιδανικεύσεις, και τις πιο μεγάλες προσδοκίες. Κανονικά θα έπρεπε η οποιαδήποτε ταινία να μπορεί να δείχνει σεξ ανάμεσα στους ήρωές της χωρίς αυτό να την κατατάσσει αυτόματα σε κάποιο «βρώμικο» είδος.

Τι σε κινητοποίησε να γυρίσεις πορνό ταινίες;

Ένας λόγος ήταν ο παραπάνω, να δείξω τα επίπεδα που μπορεί να περιέχει η ερωτική πράξη, επίπεδα που συνήθως αποσιωπούνται απ’ το εμπορικό πορνό και απωθούνται γενικότερα στην κοινωνία, δημιουργώντας διαχωρισμούς όπως αυτός σεξ και συναισθήματος παραδείγματος χάριν, με καταστροφικά αποτελέσματα. Αλλά αυτό είναι πολύ μεγάλη κουβέντα.

Ένας άλλος λόγος ήταν ότι στην Ελλάδα μέχρι σήμερα δεν υπήρχαν ταινίες επώνυμων συντελεστών που να απεικονίζουν απερίφραστο σεξ μεταξύ αντρών, και αυτό ήταν κάτι που με γαργαλούσε και ήθελα να γίνει, από μένα ή απ’ οποιονδήποτε άλλον. Επειδή όμως δεν πρέπει να περιμένεις από κανέναν άλλο να το κάνει, το έκανα μόνος μου, προσπαθώντας με την ευκαιρία ν’ αρχίσω να ψελλίζω και κάποιες δικές μου ιδέες για το σεξ, την ηδονή κτλ. Ένας ακόμα λόγος ήταν να παίξω λίγο με τα στερεότυπα των ειδών. Αυτό με διασκεδάζει πολύ.

Σηματοδοτούν μια μετακίνηση από τα ντοκιμαντέρ σου;

Όχι βέβαια. Όλα τα είδη μπορούν να συνυπάρξουν στη δημιουργική πορεία ενός ανθρώπου. Το καθένα καλύπτει διαφορετικές ανάγκες έκφρασης, και εγώ χρησιμοποιώ όποιο είδος βρίσκω καταλληλότερο για κάθε περίσταση. Εξάλλου, αυτό με τα είδη είναι κάτι που με βρίσκει αντίθετο, καθώς άπτεται μιας γενικευμένης εμπορευματοποίησης και κατηγοριοποίησης των πάντων.

Ποιο ήταν το έναυσμα για το Δίπτυχο;

Καταρχάς να πω ότι ακόμα και μέσα σε μια χαλαρή κατηγοριοποίηση δεν θα ονόμαζα το Δίπτυχο πορνό ‒ και ξέρεις ότι δεν θα είχα πρόβλημα να το κάνω, αν το πίστευα. Το έναυσμα ήταν μια αναδρομική έκθεση των έργων του ζωγράφου Γιάννη Τσαρούχη στο καινούργιο Μουσείο Μπενάκη πριν από δύο χρόνια, νομίζω. Συνειδητοποίησα περιδιαβαίνοντας τις αίθουσες με τους πίνακες, πολλούς απ’ τους οποίους δεν είχα δει ποτέ μου, πόσο αυτονόητος (με την αρνητική έννοια, αυτήν της αποσιώπησης μέσω της ανάδειξής του σε κλασικό) είναι ο Τσαρούχης σήμερα, ακόμα και για τους γκέι. Ένας ζωγράφος στο συρτάρι, για να μην πω στην ντουλάπα. Ένιωσα επίσης πόσο οικείος μου ήταν, πόσο γνώριμος, αυτός ο κρυφός ερωτισμός, τα βλέμματα, η θλίψη των σωμάτων, η απόκρυψη της ερωτικής επιθυμίας για το ίδιο φύλο· κι εγώ μέσα σ’ αυτό το κλίμα είχα μεγαλώσει και διαμορφωθεί.

Βγαίνοντας από την έκθεση είχα αποφασίσει να κάνω κάτι ώστε να ξαναδώσω υπόσταση σ’ αυτό το τόσο καλά κρυμμένο μυστικό. Επίσης σκέφτηκα τι θα έκανε και πώς θα ήταν ο Τσαρούχης αν ζούσε και δημιουργούσε σήμερα. Και έτσι συνέλαβα το Δίπτυχο: απ’ τη μία, ο κόσμος των αντρικών σωμάτων, που παρόλο που κατοικούν στον ίδιο πίνακα ή στο ίδιο κινηματογραφικό πλάνο δεν θα συναντηθούν ποτέ ‒ η αποθέωση της αρσενικής ομορφιάς που εξιδανικεύεται· από την άλλη, μια σημερινή ματιά σε αυτό που πια μπορεί να δείχνεται, μια συνάντηση δύο αντρικών σωμάτων, η διαδρομή και οι καμπύλες της επιθυμίας τους, καθώς και η τελική μετά τη συνουσία θλίψη.

Οι δύο ταινίες του Δίπτυχου έχουν εμφανείς διαφορές. Έχουν κοινά στοιχεία;

Ίσως το δεύτερο μέρος θα ήταν ένα μικρό έργο του Τσαρούχη, αν αυτός ζούσε σήμερα. Ο τίτλος παραδείγματος χάριν, Δίπτυχο ή «Η αγάπη που δεν λέει το όνομά της», είναι στίχος από ένα ποίημα του Άλφρεντ Ντάγκλας, του νεαρού εραστή του Όσκαρ Ουάιλντ, για το οποίο ο Ουάιλντ ερωτηθείς τι σημαίνει, στη διάρκεια της δίκης του για σοδομία, έδωσε μια απάντηση που έχει μείνει ιστορική, ανάγοντας τη φράση σε ευφημισμό για την ομοφυλοφιλία.

Γιατί τις συνένωσες σε ένα σύνολο;

Τις συνένωσα επειδή ακριβώς ήθελα ένα πέρασμα στο σήμερα και τους προβληματισμούς του, μετά από μια αισθητική ‒βλέπε σ’ αυτή την περίπτωση μετατροπή σε ομορφιά του απαγορευμένου καρπού‒ απεικόνιση, τύπου Τσαρούχη, του χθες.

Ποιες ήταν οι αντιδράσεις στις ταινίες σου Καλοκαιρινό ρομάντζο & Δίπτυχο;

Το Καλοκαιρινό ρομάντζο είχε ποικίλες αντιδράσεις. Πολλοί αντέδρασαν στο μη ασφαλές σεξ που κάνουν οι πρωταγωνιστές, θεωρώντας ότι η ταινία θα έπρεπε να δίνει τα σωστά πολιτικά μηνύματα και να δείχνει το ορθό και το πρέπον. Ξέχασαν ότι μια ταινία δεν είναι εγχειρίδιο καλής και σωστής συμπεριφοράς αλλά έκφραση ιδεών και συναισθημάτων, δημιουργία καινούργιας πραγματικότητας κτλ κτλ. Μια ταινία δείχνει και εκφράζει, δεν είναι εκεί ούτε για να διδάξει ούτε για να παραδειγματίσει. Αν έκανα ένα διαφημιστικό για το πώς πρέπει να κάνει κανείς ασφαλές σεξ ασφαλώς θα ήταν διαφορετικό. Σε πολύ κόσμο άρεσε, και υπάρχουν συνέχεια άνθρωποι που με ρωτάνε πού μπορούν να τη βρουν για να τη δούνε. Έχει γίνει λίγο καλτ λόγω σπανιότητάς της.

Επηρεάζει το πορνό τον τρόπο που κάνουμε σεξ;

Τους ανθρώπους που το βλέπουν σίγουρα. Δημιουργεί πρότυπα, μόδες, περιέργεια για καινούργιες σεξουαλικές αναζητήσεις, αλλά επιβάλει και συμπεριφορές, επειδή κάποιοι το αντιγράφουν στο κρεβάτι τους. Πολλά νεαρά παιδιά από το πορνό πρωτομαθαίνουν τα βασικά.

Οι ταινίες λοιπόν δημιουργούν πρότυπα, είτε το επιδιώκει ο δημιουργός είτε όχι. Εσύ πώς στέκεσαι λοιπόν απέναντι στην άποψη ότι η απεικόνιση σεξ χωρίς προφυλάξεις δημιουργεί αρνητικά πρότυπα για την γκέι κοινότητα;

Και μια ταινία θρίλερ επηρεάζει και συχνά δίνει πρότυπα σε κάποιους έφηβους που παίρνουν όπλα και δολοφονούν. Το να κάνω μια ταινία με μη ασφαλές σεξ δεν σημαίνει ότι προπαγανδίζω κάτι, αλλά σίγουρα κάποιος μπορεί να το δει και να το μιμηθεί. Για να το αποφύγουμε θα έπρεπε να έχουμε ένα τελείως ελεγχόμενο σύστημα, που θα έκανε μόνο πολιτικά ορθές ταινίες, ένα είδος δικτατορίας της τέχνης που θα απαγόρευε όλες εκείνες που μπορεί να δώσουν κακό πρότυπο.

Τι άνθρωποι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα για πρωταγωνιστές;

Κάθε είδος άνθρωποι. Για το πρώτο μέρος του Δίπτυχου έβαλα αγγελία στην εφημερίδα και είδα πάνω από 40 άτομα πριν καταλήξω στους τρεις. Κυρίως στρέιτ άντρες, που έψαχναν δουλειά. Για τα ερωτικά κομμάτια έβαλα αγγελίες σε γκέι ιστότοπους και έψαξα και ανάμεσα στους γνωστούς μου.

Πώς ήταν η εμπειρία των γυρισμάτων; Για σένα; Για τους πρωταγωνιστές;

Τα γυρίσματα κράτησαν λίγο. Εμένα μ’ αρέσει πολύ το γύρισμα οποιουδήποτε τύπου ταινίας, γιατί αισθάνομαι ότι είμαι χίλια τοις εκατό στο παρόν, κι αυτό μου δίνει μια πολύ έντονη και χορταστική αίσθηση ζωής. Απ’ την άλλη, χρειάζεται μεγάλη συγκέντρωση, ψυχραιμία, υπομονή και ευελιξία, γιατί συνέχεια προκύπτουν προβλήματα που πρέπει να λυθούν. Οι πρωταγωνιστές νομίζω ότι πέρασαν καλά ‒ τουλάχιστον αυτό μου είπαν.

Γιατί βλέπουμε τόσο μεγάλη διάδοση του ερασιτεχνικού πορνό τα τελευταία χρόνια;

Επειδή έχουμε πήξει στο εμπορικό πορνό με τους επαναλαμβανόμενους κανόνες και τους κώδικές του, τις εξιδανικευμένες συνήθως φιγούρες των άψογων σωματικά πρωταγωνιστών και την τέλεια εκτέλεση των πράξεων, και θέλουμε μια μεγαλύτερη αμεσότητα και συγγένεια μ’ αυτό που γνωρίζουμε εμείς σαν σεξ, με αποτέλεσμα μια απελευθέρωση από τις σταθερές και μια αναζήτηση αυτού που είναι γνώριμο και που μπορούμε να το γευτούμε και εμείς έτσι, ή ακόμα και να το κάνουμε ταινία για μας και τους συντρόφους μας. Και αυτό είναι άλλος, ίσως ο πιο αποφασιστικός παράγοντας της διάδοσης του ερασιτεχνικού πορνό, ότι δηλαδή, με τις δυνατότητες που μας δίνει σήμερα η τεχνολογία, μπορεί σχετικά εύκολα να το κάνει και να το δείξει παντού ο καθένας, πράγμα που βέβαια παλιότερα ήταν αδύνατον και αδιανόητο.

{youtube}g1naMZ1KuHI{/youtube}

απόσπασμα από την ταινία Δίπτυχο