ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ

του Παναγιώτη Ευαγγελίδη

"Και η ευλαβική μου συνομιλία με τους μηρούς σου..."
Αχιλληίς

Ο δεσμός του Αχιλλέα με τον Πάτροκλο είναι ο πυρήνας της Αχιλληίδος, μιας χαμένης τριλογίας του Αισχύλου. Μέσα από αρχαίους παπύρους, αποσπάσματα ελληνικών και λατινικών κειμένων, ο Ηλίας Μαλανδρής προσπαθεί να ανασυνθέσει την πιο διάσημη ερωτική ιστορία της αρχαιότητας.

Ο Mark Merlis, με το Pyrrhus, πηγαίνει ακόμα πιο μακριά. Ο Πύρρος, γιος του Αχιλλέα, ένας go-go dancer-ζιγκολό, κρατά στα χέρια του την έκβαση του Τρωικού Πολέμου. Για όσους μπορούν να το διαβάσουν στο πρωτότυπο, είναι ένα μικρό αριστούργημα.

Αισχύλου, Αχιλληίς

Μετάφραση-Μελέτη: Ηλίας Γ. Μαλανδρής
Εκδόσεις Περίπλους, 2003

Ο Αχιλλέας εξοργισμένος από την αρπαγή της Βρυσηίδας, η οποία του είχε δοθεί ως έπαθλο πολέμου, από τον Αγαμέμνονα, αρνείται να πολεμήσει τους Τρώες, με αποτέλεσμα η έκβαση του πολέμου να έχει αρχίσει να γέρνει επικίνδυνα εναντίον των Ελλήνων. Ο Πάτροκλος, φίλος και εραστής του Αχιλλέα, του ζητά να δανειστεί τα όπλα και την πανοπλία του και να πολεμήσει αυτός στη θέση του. Ο Πάτροκλος σκοτώνεται στη μάχη από τον Έκτορα και στην συνέχεια ο Αχιλλέας, παρότι γνωρίζει από ένα χρησμό ότι θα πεθάνει κι ο ίδιος όχι πολύ μετά τον Έκτορα, πηγαίνει και σκοτώνει τον Έκτορα για να εκδικηθεί τον θάνατο του αγαπημένου του.

Στην τραγωδία αυτή του Αισχύλου έχουμε για πρώτη φορά στο αρχαίο δράμα μια νέα διάσταση του ομοφυλόφιλου έρωτα. Μέχρι τότε τον είχαμε γνωρίσει μέσα από τις κωμωδίες του Αριστοφάνη, καθώς και σε κάποια σατυρικά δράματα και ένα έργο του Σοφοκλή.

Στον Αισχύλο τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ο Αχιλλέας θρηνεί τον νεκρό του φίλο με τρόπο που κάνει σαφή την ερωτική σχέση που έχει προϋπάρξει μεταξύ τους, σχέση άλλωστε συνηθισμένη μεταξύ στρατιωτών.

Τους αγνούς μηρούς σου δεν σεβάστηκες, αχάριστε, για τα συχνά φιλήματα που μου στέρησες; (μτφ. Ηλία Γ. Μαλανδρή).

Και ο Λουκιανός στους Έρωτες μας λέει: «...γιατί ούτε ο Πάτροκλος από τον Αχιλλέα ηγαπάτο τόσο ώστε να κάθεται αντικρυστά περιμένοντας πότε θα τελειώσει το τραγούδι ο αγαπημένος του φίλος, αλλά αυτό που καθόριζε την φιλία τους ήταν η ηδονή. Έτσι λοιπόν στενάζοντας ο Αχιλλέας στον θάνατο του Πατρόκλου το ασυγκράτητο πάθος του τον ανάγκασε να πει την αλήθεια».

Pyrrhus

Mark Merlis,
(στις ΗΠΑ κυκλοφορεί με τον τίτλο An Arrow's Flight).
Fourth Estate, London.

Με το έπος του Τρωικού Πολέμου καταπιάνεται και ο Pyrrhus, αλλά από τη σκοπιά του γιου του Αχιλλέα, του Νεοπτόλεμου, που φέρει το παρανόμι Πύρρος λόγω της πυρόξανθης χαίτης του.

Συναρπαστικός και ανεπανάληπτος είναι ο τρόπος που το μυθιστόρημα παντρεύει τα γεγονότα του Τρωικού Πολέμου με την γκέι κουλτούρα του τέλους της δεκαετίας του '70. Ο Χρυσούς Αιώνας των Ηρώων αναμιγνύεται αριστοτεχνικά με τη Χρυσή Εποχή της Ντίσκο. Ο Τρωικός Πόλεμος διαδραματίζεται στο παρόν, όπου οι αρχαίοι πληροφορούνται τις τελευταίες ειδήσεις από κίτρινες φυλλάδες, συχνάζουν σε μπαρ και παίρνουν ψυχαγωγικά ναρκωτικά. Μοιάζει με παντελώς παρανοϊκό αμάλγαμα, όμως ο Μέρλις πετυχαίνει να χτίσει μια απόλυτα αληθοφανή πραγματικότητα.

Όταν ο Αχιλλέας πεθάνει, ο πόλεμος φτάνει σε αδιέξοδο. Οι χρησμοί προφητεύουν ότι για να νικήσουν οι Έλληνες πρέπει να εμφανιστεί ο Νεοπτόλεμος (Πύρρος) και να κατατροπώσει τον βασιλιά Πρίαμο με το περίφημο τόξο του Φιλοκτήτη, ενός πολεμιστή που ο πολυμήχανος Οδυσσέας είχε παρατήσει καθ' οδόν προς την Τροία στη Λήμνο, ένα κοσμικό γκέι θέρετρο.

Μόνο που οι χρησμοί ξεχνούν να αναφέρουν ότι ο πανέμορφος γιος του Αχιλλέα δουλεύει σαν go-go dancer σε γκέι μπαρ και πουλάει το κορμί του σε υψηλότατες τιμές. Ο Πύρρος δεν έχει καμία όρεξη να ασχοληθεί με πολέμους. Ο πιστός υπηρέτης του Οδυσσέα, ο ευνούχος Φοίνικας, αναλαμβάνει να πείσει τον Πύρρο να πάει στην Τροία και να εκπληρώσει το πεπρωμένο του, αφού πρώτα σαγηνέψει τον Φιλοκτήτη για να του πάρει το απαραίτητο τόξο.

Η επαφή του νεαρού Πύρρου με τον γερασμένο Φιλοκτήτη (ο οποίος μετά από το δάγκωμα ενός φιδιού πάσχει από μια παράξενη, ανίατη αρρώστια που φέρνει το AIDS στο νου) σκιαγραφεί τις σχέσεις νεότερων και μεγαλύτερων γκέι και αποτελεί διεισδυτική μεταφορά για τον τρόπο που επηρέασε το AIDS την γκέι κουλτούρα.

Ενώ το ομηρικό έπος πραγματεύεται το θέμα της εκπλήρωσης του προκαθορισμένου πεπρωμένου των ανθρώπων, στο βιβλίο του Μέρλις οι ήρωες αναμετρούνται με το πεπρωμένο του ανδρισμού. Μέσα από ένα κείμενο σαγηνευτικά γραμμένο, ο Μέρλις εξερευνά το θέμα του ανδρισμού: τι είναι αυτό που μας κάνει άντρες; Πώς γινόμαστε ή ξεγινόμαστε άντρες; Το σεξ - ο σεξουαλικός προσανατολισμός και το κοινωνικό μας φύλο - είναι γραμμένα στο ριζικό μας; Ή μήπως, όπως μας λέει ο αφηγητής του βιβλίου, «οι χρησμοί δεν έχουν σχέση με συγκυρίες ή με τα τυχαία καπρίτσια των θεών. Έχουν σχέση με το τι κάνεις, σε πείσμα όλων όσων νόμιζες ότι ήξερες για τον εαυτό σου»;