ΦΥΛΟ & ΦΤΕΡΟ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ;

Έρση Ζαράγκαλη, Λύο Καλοβυρνάς

Τι είναι ομοφυλοφιλία; Μην είναι τα βουνά; Μην τα λαγκάδια; Μην είναι αμαρτία; Είναι κάτι που υπήρχε ανέκαθεν; Υπάρχει και στα ζώα; Όποιος/α κάνει έρωτα με άτομα του ίδιου φύλου είναι εξ ορισμού ομοφυλόφιλος/η; Είναι κάτι που επιλέγουμε ή είναι χαρακτηριστικό μας όπως το χρώμα των μαλλιών ή το σχήμα των δαχτύλων ;

Πρόκειται για ερωτήματα που έχουν απασχολήσει τους περισσότερους από εμάς. Οι απαντήσεις δίνονται εύκολα από τους κάθε είδους «ειδήμονες», τους θρησκευτικούς ταγούς και τους ηθικολόγους... Μάλιστα όχι μόνο δίνουν απαντήσεις, αλλά προσπαθούν να μας επιβάλουν τη γνώμη τους δια νόμου ή βίας.

Εδώ θα επιχειρήσουμε να ξετυλίξουμε το μοχέρ κουβάρι της ομοφυλοφιλίας. Είναι χρήσιμο ν' αποκτήσουμε γνώση για τις κοινωνικές, πολιτικές, θρησκευτικές αλλά και οικονομικές πτυχές της ομοφυλοφιλίας. Χρήσιμο, γιατί με αυτή τη γνώση θα μπορούμε να αντιτάξουμε ισχυρό αντίλογο με επιχειρήματα απέναντι σε όσους τόσο εύκολα μας φορούν την ταμπέλα του ανώμαλου.

Μια φορά & έναν καιρό...

Μια φορά κι έναν καιρό, υπήρχε ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος έχει δύο φύλα: το αρσενικό και το θηλυκό. Το φύλο καθορίζεται από το γενετικό μας υλικό, τα χρωματοσώματά μας. Είναι ένα βιολογικό χαρακτηριστικό.

Αυτό δεν έχει αλλάξει. Συνεχίζουμε να έχουμε τα ίδια χρωματοσώματα είτε ζούσαμε το 652 π.Χ. στην Κίνα είτε το 1900 στην Ιρλανδία. Το βιολογικό μας φύλο δεν αλλάζει, είναι δεδομένο από τη φύση.

Κάθε φορά και κάθε καιρό, φτιάχνεται ένας άντρας. Και μια γυναίκα. Φτιάχνονται, κατασκευάζονται. Σε συγκεκριμένη εποχή, σε συγκεκριμένο τόπο. Σε άλλες εποχές και άλλους τόπους φτιάχνονται διαφορετικοί άντρες και γυναίκες. Ο άντρας του 176 π.Χ. στη Ρώμη είχε άλλη συμπεριφορά από έναν άντρα στη Λαπωνία του 1630 ή από έναν άντρα στην Ελλάδα του 1933. Αρσενικοί ή θηλυκοί γεννιόμαστε. Άντρες ή γυναίκες γινόμαστε – υπό την επίδραση του κοινωνικού μας περίγυρου. Κατασκευαζόμαστε.

Υπάρχει τεράστια και σαφής διαφορά μεταξύ βιολογικού φύλου (sex) και κοινωνικού φύλου (gender). Το πρώτο είναι προϊόν της φύσης και δεν αλλάζει. Αντίθετα, το κοινωνικό φύλο είναι ανθρώπινο δημιούργημα, μπορεί να διαφέρει από εποχή σε εποχή και από τόπο σε τόπο.

Είμαι άντρας εγώ, ρε!

Το να είσαι άντρας δεν είναι διαχρονικό! Είναι δύσκολο να δεχτούμε ότι άντρες ή γυναίκες δεν γεννιόμαστε, αλλά γινόμαστε, γιατί το φύλο μας είναι από τα πιο βασικά, θεμελιώδη στοιχεία της ταυτότητάς μας και θα παλέψουμε με νύχια και με δόντια αν κάποιος μας το αμφισβητήσει. Νομίζουμε ότι ορίζεται από τη φύση. Από μικρά μαθαίνουμε ότι «αυτά τα πράγματα» (ρούχα, παιγνίδια, συμπεριφορά) είναι για τα αγοράκια και τα «άλλα πράγματα» για τα κοριτσάκια. Μάλιστα είναι κωδικοποιημένα με χρώματα, μην τυχόν και μπερδευτούμε. Τα όποια «αυτά», βέβαια, δεν έχουν καμία σχέση με τα χρωματοσώματά μας (το βιολογικό φύλο) αλλά εξαρτώνται απολύτως από το κοινωνικό μας φύλο. Από αυτά δηλαδή που ο κοινωνικός μας περίγυρος θεωρεί σωστό ότι πρέπει να κάνουν οι άντρες ή οι γυναίκες. Γι' αυτό από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή, το τι (πρέπει να) κάνουν τα κοριτσάκια και τι τα αγοράκια διαφέρει πολύ.

Ο ιστορικός δομισμός έχει αποδείξει ότι πολλές έννοιες είναι κοινωνικές δομές και όχι φυσικές. Λόγου χάρη, οι έννοιες ‘μητρότητα', ‘οικογένεια', ‘παιδί', δεν ορίζονται από τη φύση, αλλά είναι κατασκευάσματα της εκάστοτε κοινωνίας. Το να είσαι ‘μητέρα' είναι διαφορετικό πράγμα (και συνεπάγεται διαφορετικό ρόλο, κοινωνική αξία και καθήκοντα) για μια γυναίκα στη Σαμόα το 1808, στη Σουηδία του 2003 ή στην Ελλάδα του 1950.

Υπήρχαν εποχές που θεωρούσαμε απολύτως φυσικό (καθορισμένο και επιτρεπτό από τη φύση) τα παιδιά να παντρεύονται και να τεκνοποιούν από τις αρχές της εφηβείας. Οι κοινωνικές δομές άλλαξαν. Σήμερα όχι μόνο το θεωρούμε ηθικά ανεπίτρεπτο, άλλα και νομικά απαγορευμένο ένα κορίτσι 13 χρονών να παντρευτεί και να γεννήσει. Σε μερικές κοινωνίες όμως, αυτό παραμένει ακόμη αποδεκτό. Μόλις το 1987 σε μια επαρχία της Ινδίας παντρεύτηκαν 3.000 βρέφη, επειδή η θέση των αστεριών ήταν ευνοϊκή τη στιγμή της γέννησής τους.

Πού το πας;

Η έννοια της ομοφυλοφιλίας είναι και αυτή ένα κοινωνικό, ιστορικό κατασκεύασμα. Ομοφυλοφιλική συμπεριφορά (να κάνεις σεξ με άτομα του ίδιου φύλου) υπήρχε πάντα και παντού. ‘Ομοφυλόφιλοι', όμως, υπάρχουν μόλις τα τελευταία 200 χρόνια. Ακόμα και η λέξη είναι καινούργια.