10%
προηγούμενα τεύχη | σύνδεσμοι | οδηγός πόλης | INFO in english  
  περιεχόμενα τεύχους    
 
 

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Σαν θέλει ο γαμπρός και ο γαμπρός

Το Ανώτατο Δικαστήριο της Μασαχουσέτης αποφασίζει ότι οι ομοφυλόφιλοι έχουν δικαίωμα να παντρευτούν κι αμέσως ανοίγουν οι ασκοί του Αιόλου. Χιλιάδες γκέι ζευγάρια, από το Σαν Φρανσίσκο ως τα χωριουδάκια της Νέας Υόρκης, συρρέουν να παντρευτούν. Το κύμα γάμων φουσκώνει.

του Christopher Wood (wood@10percent.gr)

Φυσικά υπήρξαν αντιδράσεις. Ο Λευκός Οίκος και οι άλλοι πολέμιοι του γκέι γάμου ελπίζουν να καταφέρουν να βάλουν τέλος στους γκέι γάμους τροποποιώντας το ομοσπονδιακό σύνταγμα, πράγμα όμως που δεν είναι τόσο εύκολο. Οι ιδρυτές του αμερικανικού κράτους φρόντισαν να κάνουν εξαιρετικά δύσκολη οποιαδήποτε τροποποίηση του συντάγματος. Εξαιτίας αυτού, είναι μάλλον απίθανο να πετύχει η τακτική του Λευκού Οίκου. Εξάλλου, ακόμα και οι Αμερικανοί που έχουν επιφυλάξεις για τον γάμο ομοφυλοφίλων δεν θέλουν η μισαλλοδοξία να εντυπωθεί δια παντός στο θεμελιώδη χάρτη του έθνους.

Δεν ήταν όλοι αντιδραστικοί. Άνθρωποι από όλη τη χώρα και όλο το πολιτισμικό φάσμα εξέφρασαν την υποστήριξή τους στον γκέι γάμο. Ο Άρνολντ Σβαρτζενέγκερ, ο ρεπουμπλικάνος κυβερνήτης της Καλιφόρνιας, της πιο πολυπληθούς πολιτείας, δήλωσε ότι το βρίσκει "εντάξει" να επιτραπεί ο γάμος ομοφυλοφίλων στην πολιτεία του. Ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης, Μάικλ Μπλούμπεργκ, ακολούθησε το παράδειγμά του και δήλωσε σε τηλεοπτική συνέντευξη: "Πιστεύω ότι αυτό που φανατίζει τον κόσμο και δημιουργεί αντιμαχόμενα στρατόπεδα είναι ο όρος 'γάμος.' Άλλωστε κι εγώ έχω αλλάξει γνώμη αρκετές φορές," είπε ο Μπλούμπεργκ, διασαφηνίζοντας ότι, αν και υποστηρίζει τον γάμο μεταξύ ομόφυλων, θα διατηρήσει την απαγόρευσή τους στην πολιτεία της Νέας Υόρκης μέχρι να αλλάξει ο νόμος. Ο Μπλούμπεργκ πρόσθεσε επίσης ότι η αλλαγή του νόμου "εξαρτάται από το (πολιτειακό) νομοθετικό σώμα. Όσον αφορά τα δικαιώματα δύο ανθρώπων που έχουν σχέση είναι κάτι που κατά τη γνώμη μου δεν πρέπει να εξαρτάται από το φύλο τους."

Ακόμα και ο ίδιος ο πρόεδρος Μπους, που τάσσεται υπέρ της τροποποίησης του συντάγματος με στόχο την απαγόρευση των γάμων ομοφυλοφίλων, έχει πει ότι δεν έχει πρόβλημα με την αναγνώριση των αστικών συμφώνων στις πολιτείες. Όταν μάλιστα οι Times της Νέας Υόρκης ρώτησαν τη Λώρα Μπους εάν εκείνη και ο άντρας της έχουν γκέι φίλους, η Λώρα απάντησε χωρίς να διστάσει: "Φυσικά. Όλοι έχουν γκέι φίλους." Στο ίδιο πνεύμα, ο υποψήφιος πρόεδρος των Δημοκρατικών, Τζον Κέρι, υποστηρίζει τα αστικά σύμφωνα συμβίωσης, αν και αποδοκιμάζει τους πλήρεις γάμους.

Καθώς όλο και περισσότερα δικαστήρια και νομοθετικά σώματα εξετάζουν το θέμα, το πιθανότερο είναι ότι οι δικαστικές αποφάσεις, υπέρ ή κατά των αστικών συμφώνων συμβίωσης και γάμων μεταξύ ομοφυλοφίλων, θα διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Ήδη υπάρχει το παράδειγμα της Πολιτείας του Βερμόντ και της Μασαχουσέτης, όπου ισχύουν τα αστικά σύμφωνα συμβίωσης. Οι υπόλοιπες πολιτείες θα ζυγίσουν ποια ακριβώς δικαιώματα θα αναγνωρίσουν στα ομόφυλα ζευγάρια, αλλά και πώς θα αντιμετωπίσουν τους γάμους και τα αστικά σύμφωνα που συνάπτονται σε άλλες πολιτείες. Εδώ χρειάζεται μια διευκρίνιση: η κάθε πολιτεία έχει τους δικούς της νόμους όσον αφορά τον γάμο και το διαζύγιο. Για παράδειγμα, τα πρώτα ξαδέρφια επιτρέπεται να παντρεύονται μεταξύ τους σε ορισμένες πολιτείες, ενώ σε άλλες απαγορεύεται. Κατά παρόμοιο τρόπο, ο γάμος μεταξύ γκέι ή λεσβιών θα μπορεί ν' αναγνωρίζεται μόνο σε μερικές πολιτείες και όχι σε άλλες. Όταν τελικά η ομοσπονδιακή κυβέρνηση πάρει θέση επί του ζητήματος, το πιθανότερο είναι ότι θα αναγκάσει τις πολιτείες που δεν έχουν αναγνωρίσει ίσα δικαιώματα σε όλους τους πολίτες τους να το πράξουν.

Η ιδέα του γάμου μεταξύ δύο ατόμων του ίδιου φύλου εξακολουθεί να προκαλεί την κοινή γνώμη στις ΗΠΑ. Όμως οι Αμερικανοί είναι συνηθισμένοι σε τέτοιες κοινωνικές αναταράξεις. Η τωρινή διαμάχη για τα δικαιώματα των γκέι στον γάμο δεν διαφέρει καθόλου από τις παλαιότερες διαμάχες για την απελευθέρωση των γυναικών, την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων, την αναγνώριση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρίες και κάθε άλλο αγώνα των περιθωριοποιημένων Αμερικανών για πλήρη ένταξη στην κοινωνία. Φαίνεται ότι ο γάμος μεταξύ ομοφύλων θα ακολουθήσει τα ίδια χνάρια: από "εξωφρενικός" θα θεωρηθεί "προκλητικός" και "παράνομος," αλλά στο τέλος θα γίνει αποδεκτός. Οι τηλεοπτικές εικόνες από το Σαν Φρανσίσκο έφεραν τους γκέι γάμους και την ομοφυλοφιλία μέσα στο σαλόνι του μέσου Αμερικανού με τρόπο που καμία δικαστική απόφαση δεν θα τα κατάφερνε.

Οι επικριτές του δημάρχου του Σαν Φρανσίσκο, Γκάβιν Νιούσαμ, στηλιτεύουν την πράξη του ως παράνομη, αλλά ο νόμος ήταν και παραμένει αόριστος. Όταν ο πολιτειακός εισαγγελέας της Καλιφόρνιας ζήτησε από το Ανώτατο Δικαστήριο της Πολιτείας να γνωμοδοτήσει για τους γάμους ομοφυλοφίλων, το Δικαστήριο αρνήθηκε να απαγορεύσει στον δήμο του Σαν Φρανσίσκο την τέλεση γάμων ή να ακυρώσει τους τελεσθέντες γάμους. Σε μια τελευταία εξέλιξη (12 Μαρτίου), το Ανώτατο Δικαστήριο της Καλιφόρνιας διέταξε την παύση των γάμων ομοφυλόφιλων από τον δήμο του Σαν Φρανσίσκο ενόσω εκκρεμεί η τελεσίδικη απόφασή του (η οποία αναμένεται στις αρχές Σεπτεμβρίου) γύρω από το αν είναι νόμιμο ο δήμος να εκδίδει τέτοιες άδειες γάμου. Στο μεταξύ, ο δήμος διατάχθηκε να τηρεί τους ισχύοντες νόμους και να παντρεύει μόνο ετεροφυλόφιλα ζευγάρια.

Η διαταγή δεν ακυρώνει τους περίπου 3.800 γάμους που έχουν ήδη τελεστεί από τις 12 Φεβρουαρίου. Ωστόσο οι γάμοι αυτοί δεν θα έχουν καμία νομική ισχύ εάν το δικαστήριο αποφασίσει ότι μέχρις ότου εκδοθεί απόφαση από το εφετείο, ο δήμαρχος Γκάβιν Νιούσαμ δεν έχει αρμοδιότητα να παραβλέπει τον πολιτειακό νόμο με το σκεπτικό ότι ο νόμος κάνει διακρίσεις. Ο ισχυρισμός του δημάρχου ότι οι ισχύοντες νόμοι κάνουν διακρίσεις θα κριθεί από το εφετείο και όχι από το ανώτατο πολιτειακό δικαστήριο, το οποίο θα εκδώσει απόφαση μόνο για το αν θα συνεχιστούν οι γάμοι ομοφυλοφίλων μέχρις ότου ληφθεί τέτοια απόφαση από το ίδιο δικαστήριο αλλά σε ξεχωριστή δίκη.

Δυστυχώς όλο αυτό το σούσουρο γύρω από τους γκέι γάμους έχει επισκιάσει την εντυπωσιακή μεταστροφή της κοινής γνώμης όσον αφορά τα αστικά σύμφωνα συμβίωσης. Δεν έχουν περάσει ούτε 20 χρόνια από τότε που το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ επικύρωσε ενθουσιωδώς έναν νόμο της Γεωργίας σύμφωνα με τον οποίο το γκέι σεξ ήταν έγκλημα. Πέρυσι, το Δικαστήριο ήρε την απόφασή του. Σιγά σιγά φαίνεται πως η κοινωνία συμφωνεί ότι τα γκέι ζευγάρια πρέπει να έχουν δικαίωμα τουλάχιστον να συνάπτουν αστικά σύμφωνα συμβίωσης, τα οποία θα τους αναγνωρίζουν τα ίδια δικαιώματα με το γάμο.

Ας γυρίσουμε λίγο στο παρελθόν, στο 1967, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποκάλεσε το γάμο "θεμελιώδες δικαίωμα του ανθρώπου" και υποχρέωσε την Πολιτεία της Βιρτζίνιας να επιτρέψει τους γάμους μεταξύ ανθρώπων διαφορετικής φυλής. Τριάντα επτά χρόνια από σήμερα, οι λόγοι για τους οποίους οι γκέι γάμοι πρέπει να απαγορεύονται θα μοιάζουν εξίσου παρωχημένοι και γελοίοι όσο μοιάζει και μας τώρα το γεγονός ότι κάποτε απαγορευόταν ο γάμος μεταξύ μαύρων και λευκών.

Κι από εδώ μεριά;

Το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις γκέι σχέσεις είναι ένα χαώδες συνονθύλευμα εθνικών νόμων και κανονισμών που δεν ισχύουν παντού. Στην Ολλανδία και το Βέλγιο οι γκέι και οι λεσβίες παντρεύονται νομίμως. Αστικά σύμφωνα συμβίωσης, με περιορισμούς, ισχύουν στη Γαλλία, τη Γερμανία και ορισμένες σκανδιναβικές χώρες. Το πρόβλημα είναι ότι τα συζυγικά δικαιώματα ενός κράτους μέλους δεν αναγνωρίζονται σε άλλα κράτη μέλη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δήλωσε ότι εάν ο ένας σύντροφος ενός παντρεμένου ζευγαριού γκέι Ολλανδών πάρει μετάθεση στην Ιταλία, για παράδειγμα, ο γάμος τους δεν θα αναγνωριστεί από την ιταλική κυβέρνηση. Αυτό σημαίνει ότι πιθανώς ο σύζυγος να μη λάβει άδεια παραμονής. Ακόμα πιο σοβαρό είναι ότι η Ιταλία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και η Αυστρία δεν αναγνωρίζουν καμία μορφή αστικού συμφώνου συμβίωσης. Κατά συνέπεια, ένα νοσοκομείο μπορεί να αρνηθεί στο σύντροφο ενός γκέι να τον επισκεφτεί επειδή δεν αναγνωρίζεται ως συγγενής.

Παρ' όλα αυτά, το Φεβρουάριο υπήρξε μια θετική εξέλιξη: Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε από τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν τις ομοφυλόφιλες οικογένειες. Επίσης ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο ζήτησε να αναγνωριστούν οι ομοφυλόφιλοι γάμοι σε όλη την Ευρώπη. Τώρα τα κράτη μέλη πρέπει να προσαρμοστούν στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Κατά πάσα πιθανότητα αυτό θα πάρει αρκετό χρόνο, με πρώτο βήμα να εναρμονιστούν οι νόμοι που ήδη ισχύουν στα κράτη μέλη. Πάντως, είναι αναπόφευκτο ότι μια μέρα οι γάμοι μεταξύ ομοφυλόφιλων θα ισχύσουν.