10%
προηγούμενα τεύχη | σύνδεσμοι | οδηγός πόλης | INFO in english  
  περιεχόμενα τεύχους    
 
 

ΒΙΒΛΙΟ

του Παναγιώτη Ευαγγελίδη (biblio@10percent.gr)

"Η αγάπη μας μπορεί να είναι ακλόνητη έως τον θάνατο και πέρα απ' αυτόν. Όμως ο κόσμος θα την αποκαλεί βρώμικη…"

Το πηγάδι της μοναξιάς

Ράντκλιφ Χολ
Μετάφραση: Νίκη Σταυρίδη
Εκδόσεις Κουκίδα, 2003

Το πηγάδι της μοναξιάς κυκλοφόρησε στην Αγγλία το 1928 και τόλμησε ανοιχτά να περιγράψει αυτό που η βασίλισσα Βικτωρία είχε πει ότι απλά δεν υπάρχει: την ερωτική έλξη γυναίκας προς γυναίκα και τη φυσική ολοκλήρωση αυτής της επιθυμίας. Αν και το βιβλίο απαγορεύθηκε, γνώρισε μεγάλη επιτυχία, παίρνοντας διαστάσεις ευαγγελίου ανάμεσα στις λεσβίες και αποτέλεσε στήριγμα στην επιλογή τους.

Η Στήβεν Γκόρντον, γόνος μεγαλοαστικής οικογενείας λόρδων, γεννιέται στη θέση ενός πολυαναμενόμενου γιου και ο πατέρας της την αφήνει να μεγαλώσει ουσιαστικά σαν αγόρι. Το βιβλίο παρακολουθεί την κόλαση που ζει η ηρωίδα συνειδητοποιώντας τη διαφορετικότητά της μέσα σε ένα απόλυτα εχθρικό περιβάλλον, τους αποτυχημένους έρωτές της, τη σύγκρουση με τη μητέρα της, το διωγμό της από το πατρικό σπίτι. Η Στήβεν εγκαθίσταται στο Παρίσι και γίνεται συγγραφέας για να αποκτήσει μια αυτόνομη οντότητα ως γυναίκα και να μπορέσει με το ταλέντο και την επιτυχία να δικαιώσει μια θέση της στον ήλιο.

Όταν όμως επιτέλους η Στήβεν γνωρίζει την ευτυχία, εξαιτίας των συντηρητικών πεποιθήσεων που έχει κληρονομήσει από την οικογένειά της και με σύμμαχο μια όψιμη σχέση με το Θεό, επιλέγει και πράττει με τρόπο που σήμερα θα ονομάζαμε ηθική αυτοτιμωρία. Η Στήβεν συντρίβεται στα γρανάζια της κοινωνικής ηθικής, αλλά βάζει και η ίδια το χέρι της υιοθετώντας κάποιες παγιωμένες αρχές και ηθικές. Δεν έχει πουθενά να στηριχτεί ιδεολογικά, παραπαίει ανάμεσα σε οπισθοδρομικές αντιλήψεις της εποχής και σε ένα πάθος που ταυτόχρονα κάνει τη φωνή της να ηχεί καθαρά και ανατρεπτικά.

Από τα στόματα άλλων προσώπων στο βιβλίο ακούμε πράγματα που συνηχούν απόψεις για τη δυνατότητα της ευτυχίας μεταξύ ομοφύλων, για ελευθερία επιλογής δύσκολων αλλά ασυμβίβαστων δρόμων αντί μιας συμμορφωμένης με τα δεδομένα της πατριαρχικής κοινωνίας "εύκολης" ευτυχίας. Η ίδια η Ρ. Χολ ψάρευε κι αυτή στα θολά νερά της εποχής της. Σε όλη τη διάρκεια της συγγραφής, αλληλογραφούσε με τον Χέιβελοκ Έλλις, τον ψυχίατρο και συγγραφέα, ο οποίος αντιπροσώπευε ό,τι κοντινότερο υπήρχε σε κάποιες προοδευτικές αντιλήψεις για το λεσβιασμό -και την ομοφυλοφιλία-, και τις θεωρούσε - αντίθετα με τον Κραφτ Έμπινγκ - όχι διαστροφές που έπρεπε να ξεριζωθούν, αλλά μια σεξουαλική πραγματικότητα που έπρεπε να αναγνωριστεί ως τέτοια.

Το βιβλίο δέχτηκε μεγάλες επιθέσεις από το λεσβιακό φεμινιστικό κίνημα από τη δεκαετία του '70 για την αμφιλεγόμενη θέση του σε σχέση με αρχές όπως η οικογένεια, το ζευγάρι, μια εξιδανίκευση των αρσενικών αξιών, όπως η δύναμη, ακόμα και ο πόλεμος, και μια εικόνα του λεσβιασμού που αντιπροσωπεύεται από μια ηρωίδα που έχει γεννηθεί με αρσενικά χαρακτηριστικά και που καταλήγει να πιστεύει στο Θεό και να του ζητά να δείξει οίκτο για τα πλάσματα αυτά, που συχνά αποκαλεί λάθη της φύσης ή τέρατα.

Το πηγάδι της μοναξιάς είναι γραμμένο στα πρότυπα του μεγάλου κλασικού αγγλικού μυθιστορήματος του δεκάτου ενάτου αιώνα. Η λογοτεχνία του είναι άνιση. Κι αυτό, όπως και η ηρωίδα του, είναι γεμάτο εμμονές που το κάνουν συχνά επαναληπτικό, υποκείμενο σε εκρήξεις λυρισμού και συναισθήματος, που φτάνουν ενίοτε στα όρια της απλοϊκότητας και σελίδες ακραία επεξηγηματικές και γεμάτες ύμνους παλιών αξιών. Παρόλα όμως τα ανακόλουθα, τις αντιφάσεις και τις ξεπερασμένες ιδέες επιβιώνει με μεγαλείο χάρη στη συναρπαστική ροή του και την αμεσότητα της αλήθειας του, δίνοντάς μας σελίδες αιχμηρής και παθιασμένα υφασμένης λογοτεχνίας και δημιουργώντας αυτό που πολλά βιβλία θα ζήλευαν και πολύ λίγα έχουν κατορθώσει: Μια ηρωίδα απόλυτη, που το όνομά της μπορεί εύκολα να γίνει αναφορικό ακριβώς αυτών που αντιπροσωπεύει, όλων της των αντιφάσεων, όλου του πάθους και της απελπισίας, όλης της τόλμης και των επινοήσεων μιας γυναίκας για να υπάρξει μέσα σε κάτι που την διώχνει σαν ξένο σώμα. Και που πάντα δημιουργεί και αισθάνεται και εξονυχίζει τα σκοτάδια, ψάχνοντας για το παραμικρό φωτάκι. Με καρδιά τέτοια που και ένα τίποτε την παρηγορεί.