Πρόσωπα

Στον αγύριστο

του Δημήτρη Βελόπουλου

Ο πειρασμός είναι μεγάλος: αν γνώριζες τυχαία τον Χίτλερ σε ένα μπαρ, θα τον έστελνες με λίγες σταγόνες κυάνιο στο κρασί του; Οι φοιτητές που στήνουν το «Δείπνο εκ προμελέτης» απαντούν ανεπιφύλακτα ναι. Εσύ;

Ένας παπάς που πιστεύει ότι το AIDS θεραπεύει από τη φρικτή αρρώστια της ομοφυλοφιλίας. Μια θρησκόληπτη που καταδικάζει όποιον έχει γεννητικά όργανα και τα χρησιμοποιεί. Ένας μουσουλμάνος φονταμενταλιστής. Αυτοί και πολλοί άλλοι παρακάθονται στο «Δείπνο εκ προμελέτης», που σερβίρει 9 η Ομάδα Δράσις κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο Βρετάνια. Το δηλητηριώδες δείπνο παραθέτουν τέσσερις συγκάτοικοι, φοιτητές σε μια αμερικάνικη πόλη, με ευγενή κίνητρα και ακραία μέσα: θέλουν να κάνουν την κοινωνία πιο ελεύθερη σκοτώνοντας τους ρατσιστές. Καλούν λοιπόν για φαγητό διάφορους και ο κόσμος καθαρίζει από έναν ρατσιστή τη φορά. Μένουν άλλα 6 δισεκατομμύρια, αν δεχτούμε ότι όλοι κρύβουμε έναν ρατσιστή μέσα μας, άλλος λίγο, άλλος πολύ.

Η μανία τους δεν περιορίζεται σε θρησκόληπτους και ομοφοβικούς. Ένα από τα υποψήφια θύματά τους είναι ένας γκέι, με μπάλα ντίσκο στο κεφάλι για καπέλο (μόλις γύρισε από γκέι πράιντ), που μισεί θανάσιμα τις γυναίκες και αναφωνεί: «η γκέι πλειονότητα μπορεί και θα υπερτερήσει σε όλους τους τομείς· ζήτω οι άνδρες». Κακός ο μισογυνισμός. Αλλά γιατί ο συγκεκριμένος γκέι θυμίζει τους γκέι χαρακτήρες του Μάρκου Σεφερλή; «Για λόγους ισορροπίας» λέει ο σκηνοθέτης Βασίλης Μυριανθόπουλος. «Έπρεπε να παρουσιαστούν όλες οι ακραίες απόψεις, είτε στρέιτ είτε γκέι, μ’ έναν ακραίο τρόπο που να εξυπηρετεί τη σκηνική οικονομία της παράστασης».

Η κάθαρση φυσικά είναι επικίνδυνο παιχνίδι. Αν αρχίσεις να σκοτώνεις όποιον σε ενοχλεί, έστω κι αν είναι ο μεγαλύτερος φασίστας, γίνεσαι ο ίδιος φασίστας. Ακόμα και τον δολοφόνο, αν δεν απειλεί άμεσα τη ζωή σου, δεν τον σκοτώνεις· παίρνεις το 100 κι αυτό αναλαμβάνει τη συνέχεια. Το ρατσισμό τον πολεμάς είτε με επιχειρήματα είτε με το γέλιο, όχι με τη βία. Διαφορετικά παίζεις το παιχνίδι του. Γι’ αυτό, στο τέλος του έργου ο Χίτλερ μοιάζει αγγελούδι μπροστά στους τέσσερις φοιτητές.

Το έργο, γραμμένο από το Γιώργο Βάλαρη (βασίστηκε στην ιστορία της ταινίας The Last Supper με την Κάμερον Ντίαζ), εκτυλίσσεται στην Αμερική του σήμερα. Οι φοιτητές είναι Αμερικανοί. Τα υποψήφια θύματα είναι παρμένα από την αμερικανική πραγματικότητα, και μάλιστα την τηλεοπτική, γιατί η τηλεόραση είναι που δίνει βήμα σε γραφικούς ρατσιστές. Ακόμα και ο γκέι έχει κάτι από αμερικανικό τραλαλά, που δεν συναντάς στην ελληνική κοινωνία (σε ποιο γκέι πράιντ στην Ελλάδα θα πας με ντισκομπάλα στο κεφάλι;). Δεν θα ήταν πιο άμεσο και έντιμο να τοποθετηθεί η δράση στην Ελλάδα; Μας έλειψαν οι ομοφοβικοί ορθόδοξοι παπάδες και θρησκόληπτοι; «Είναι πιο απενοχοποιημένο να μιλάς για την Αμερική, και εμμέσως να περνάς μηνύματα για τη δική σου χώρα» λέει ο κ. Μυριανθόπουλος. «Δεν βλέπουμε το θέμα στενά γεωγραφικά. Ο προβληματισμός του έργου ισχύει για όλες τις χώρες και όλους τους ανθρώπους. Μια άμεση αναφορά στην ελληνική πραγματικότητα δεν θα μας πήγαινε αισθητικά· ήταν επικίνδυνο να οδηγήσει σε μια παράσταση επιθεωρησιακού στυλ».

Πάντως, το 10% που δεν φοβάται ούτε την επιθεώρηση ούτε έχει ενοχές να τα βάλει με τα στραβά της Ελλάδας, ρώτησε τους ηθοποιούς της παράστασης ποιον θα καλούσαν σε «δείπνο εκ προμελέτης» από την ελληνική πραγματικότητα. Απάντησαν όλοι τους διπλωματικά, έμμεσα. Αλλά καλύτερα διπλωμάτης, παρά δολοφόνος, ακόμα και όσων έχουν ακραίες απόψεις. Σ’ αυτό μπορεί τελικά να συμφωνούσαν ακόμα και οι τέσσερις φοιτητές του έργου.

«Εγώ δεν είμαι καλός άνθρωπος»
Όλγα Μιχαλοπούλου (Κάθι)

«Εγώ που δεν είμαι καλός άνθρωπος και δεν πιστεύω στην καλοσύνη των ανθρώπων, θα ήθελα να σκοτώσω πολλούς. Ομολογώ πως όταν άκουγα έναν γνωστό μου νεοναζί να λέει "οι πούστηδες πρέπει να πεθάνουν" και "ζήτω η θρησκεία", έκανα άσχημες σκέψεις. Αλλά για να είμαι δίκαιη, βάζω πρώτο τον εαυτό μου. Με ενοχλεί το πόσο ξεροκέφαλη και απόλυτη μπορώ να είμαι. Μ’ ενοχλεί ότι συμπαθώ τους ήρωες του έργου, αυτούς που σκοτώνουν· ότι έχω μια φασιστική νοοτροπία που δεν είναι σωστή, αν μη τι άλλο για πρακτικούς λόγους. Το να καθαρίσεις πέντε δέκα ανθρώπους δεν ξέρω πόσο θα κάνει τον κόσμο καλύτερο».

«Θα δολοφονούσα τη βλακεία»
Κώστας Παπακωνσταντίνου (Στιβ)

«Πώς θα είχε εξελιχθεί η ιστορία, αν ο Χίτλερ είχε σκοτωθεί όταν ήταν μικρός; Με τον ίδιο τρόπο θα είχε εξελιχθεί. Τα πράγματα τα οδηγούν οι ιστορικές συνθήκες· οι άνθρωποι είναι προϊόν τους. Δεν θα δολοφονούσα λοιπόν ανθρώπους ούτε απόψεις. Είναι μεγαλύτερος φασισμός να απαγορεύεις μια άποψη, να τη σκοτώνεις μεταφορικά, εξαιτίας του φασισμού που μπορεί να περιέχει. Ίσως όμως να δολοφονούσα έννοιες· ας πούμε, τη βλακεία. Είναι ανίκητη και έχει πολλές μορφές. Και δεν βγάζω τον εαυτό μου απέξω. Όλοι είμαστε κάποιες φορές και λίγο βλάκες, με τον ίδιο τρόπο που κάποιες φορές μπορεί να είμαστε μικροί Χίτλερ. Δεν είναι, ας πούμε, βλακεία να δημοσιεύονται οι απόψεις μου σ’ ένα περιοδικό;»

«Αυτόν που έριξε τον παιδικό μου φίλο στην πρέζα»
Αντώνης Μάρος (Νικ, αιδεσιμότατος Πάτερσον, Μακ)

«Δεν είμαι ο Θεός για να αποφασίσω ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει. Όση ζημιά και να ’χει κάνει ο Χίτλερ ή να κάνει σήμερα ο Μπους, θα υπάρχουν πάντα ανάμεσά μας πολιτικοί που λειτουργούν με βάση το συμφέρον ή τη βλακεία τους. Συναντάς καθημερινά κακούς παπάδες, πατεράδες, πολιτικούς, ανθρώπους που δεν είναι έντιμοι. Για όλους αυτούς, είμαι υπέρ της ειρηνικής λύσης και της συζήτησης. Η μόνη εξαίρεση ίσως να ήταν αυτός που έριξε τον παιδικό μου φίλο στην πρέζα. Έχω χάσει πολλούς φίλους από την πρέζα. Εκεί δε χωρά συζήτηση, πέφτεις εκτός ελέγχου».

«Αν έπρεπε...»
Πατρίκιος Κωστής (Νιλ Τζάκσον)

«Όχι, δεν θα σκότωνα κανέναν γιατί, όπως λέει κι ο τηλεπαρουσιαστής Νιλ Τζάκσον στην παράσταση, "παντού υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν κακό. Όσο όμως πιο εξτρεμιστές γίνονται, τόσο περισσότερο ενεργοποιείται η κοινωνία. Κι έτσι υπάρχει μια ισορροπία". Η κοινωνία από μόνη της μπορεί να βρει λύσεις για ανθρώπους και καταστάσεις που της προκαλούν βλάβες. Δεν το χωράει το μυαλό μου ότι ένας άνθρωπος ή μια πολύ μικρή ομάδα ανθρώπων θα μπορούσε να παίρνει αποφάσεις για μια ολόκληρη κοινωνία. Κι όμως, δυστυχώς συμβαίνει, για παράδειγμα με τους πολιτικούς. Παρόλ’ αυτά, αν όντως έπρεπε να καλέσω σε "δείπνο" κάποιον, θα ήταν αυτός ο άνθρωπος ή αυτή η μικρή ομάδα. Ο καθένας κουμάντο στη ζωή του και στο σπίτι του».

«Και τι θα πετύχαινα;»
Παύλος Σταυρόπουλος (Ζακ)

Εν βρασμώ ίσως σκότωνα τους εμπόρους ναρκωτικών, εξαιτίας μιας προσωπικής ευαισθησίας στο θέμα, κι όλους αυτούς που μας κάνουν τη ζωή δύσκολη κι εκμεταλλεύονται το συνάνθρωπο για να κερδίσουν χρήματα. Δεν θα καλούσα όμως κανέναν σε… "δείπνο". Όχι λόγω ηθικών αναστολών – κανείς δεν ξέρει τι σόι άνθρωπος θα ήμουνα αν μεγάλωνα σ’ ένα περιβάλλον ή σε μια εποχή που οι δολοφονίες γίνονταν για πλάκα. Οι λόγοι είναι καθαρά πρακτικοί. Τι θα πετύχαινα μ’ αυτή την τακτική; Και με ποια ιδιότητα θα έκρινα το σωστό και το λάθος; Είμαι μέρος του συστήματος, το υπηρετώ και με βαραίνουν τα κρίματα κι οι ενοχές της γενιάς μου. Άλλωστε κι ο Ζακ που υποδύομαι, νιώθει στην πορεία του έργου το αδιέξοδο αυτής της ιστορίας. Οι άγγελοι τιμωροί και οι δικαστές της ανθρωπότητας αποδείχτηκαν ιστορικά ανεγκέφαλοι. Ωστόσο η παράστασή μας θέλει να δημιουργήσει ερωτήματα. Τη γνώση και την εμπειρία τις κατακτάς μέσα από τις αμφιβολίες».