«Δεν μας ωφελεί να μπλεκόμαστε με ανθρώπους που μας θέλουν κρυφούς».

Συνέντευξη στον Λύο Καλοβυρνά

φωτογραφίες: Menelas

Ο Ράντι Στογιάνοφ είναι 25 χρονών και ο πιο διάσημος γκέι της Βουλγαρίας μετά τον Αζίς – τον ούλτρακαμπ γκέι τραγουδιστή που βάζει τη Βουλγαρία στον παγκόσμιο χάρτη της αυτοσαρκαστικής γκέι τέχνης.

Ο Ράντι είναι γνωστός για σοβαρότερους λόγους. Σε ηλικία μόλις 21 ετών αποφάσισε ότι δεν του αρκεί να λυπάται ή να θυμώνει για τις διακρίσεις που υφίστανται οι γκέι στη χώρα του, αλλά ήταν στο χέρι του να κάνει κάτι.

Ο Ράντι είναι φοιτητής ψυχολογίας και εργάζεται ως υπεύθυνος ιστοσελίδας μιας μεγάλης εταιρείας. Ζει στη Σόφια και έχει ακτιβιστική δράση για τη διεκδίκηση των γκέι δικαιωμάτων στη χώρα του, όπου έχουν ήδη γίνει πέντε γκέι πράιντ, όχι χωρίς επεισόδια από ακροδεξιούς και άλλους ομοφοβικούς.

Το 10% συνάντησε τον Ράντι στη Σόφια και τον ρώτησε για τη ζωή του και την κατάσταση που επικρατεί εκεί.

Ποια είναι η στάση των γκέι Βουλγάρων για το Πράιντ;

Πολλοί ΛΟΑΤ άνθρωποι στη Βουλγαρία δεν καταλαβαίνουν γιατί γίνονται οι παρελάσεις περηφάνιας. Πιστεύουν ότι δεν έχουμε προβλήματα, ο κόσμος μας ανέχεται, άρα γιατί να κάνουμε Πράιντ; Θεωρούν ότι οι ακτιβιστές απλώς θέλουν να πάρουν χρήματα από την ΕΕ και δημιουργούν προβλήματα εκεί που δεν υπάρχουν.

Ταυτόχρονα, μια άλλη μεγάλη ομάδα ΛΟΑΤ ατόμων έχει την άποψη ότι τα Πράιντ που διοργανώνουμε είναι σαν κομμουνιστικές παρελάσεις και θα έπρεπε να είναι σαν το Πράιντ της Νέας Υόρκης, πιο πάρτυ... Αυτές οι δύο κατηγορίες ανθρώπων –που είναι και η πλειονότητα– είναι εναντίον του Πράιντ. Κατά τη γνώμη μου, οι περισσότεροι είναι εναντίον επειδή οι ίδιοι κρύβονται. Οι παρελάσεις περηφάνιας είναι ό,τι πιο δυνατό για να αυξήσεις την ορατότητα κι αυτοί οι κρυφοί δεν το θέλουν αυτό. Τους ξεβολεύει. Δεν καταλαβαίνουν ότι παρότι μπορούν να κάνουν σεξ με όποιον θέλουν, όπου θέλουν, αυτό δεν αρκεί. Δεν καταλαβαίνουν ότι υπάρχει ανάγκη για δημόσιο διάλογο.

Στη Βουλγαρία δεν υπάρχει καθόλου δημόσιος διάλογος για τα ΛΟΑΤ δικαιώματα εκτός από την περίοδο του Πράιντ. Μόνο τότε τα ΜΜΕ μιλάνε για εμάς και τα δικαιώματά μας. Γι' αυτό οι παρελάσεις περηφάνιας στην Ανατολική Ευρώπη έχουν τόση σημασία: αυξάνουν την ορατότητά μας και προκαλούν δημόσιο διάλογο.

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι δεν πρέπει να είμαστε πολύ ορατοί. Η ορατότητα αυξάνει τις ομοφοβικές επιθέσεις.

Αυτή η λογική είναι σαν να κατηγορούμε το θύμα για τις πράξεις του εγκληματία. Αν ήσουν μαύρος στην Αμερική πριν από 60 ή 70 χρόνια, θα μπορούσες να κρυφτείς; Όχι! Οι άνθρωποι τότε αντιτάχθηκαν και πάλεψαν για τα δικαιώματά τους. Αυτό πρέπει να κάνουμε κι εμείς. Το να κρυβόμαστε δεν είναι ποτέ λύση για τίποτα. Η μεγαλύτερη απόδειξη είναι το τι έχει συμβεί στις δυτικές χώρες. Εκεί οι γκέι έγιναν ορατοί και, παρόλο που ακόμη συμβαίνουν εγκλήματα μίσους, υπάρχει πολύ μεγαλύτερη αποδοχή από την πλειοψηφία του πληθυσμού. Αυτός είναι ο σωστός δρόμος.

Οι σκοποί που προσπαθώ να πετύχω είναι πιο σημαντικοί από την προσωπική βολή μου.

Στη Σόφια έχετε και αντιγκέι διαδηλώσεις;

Έχουν αυτό το δικαίωμα. Είναι κομμάτι του δημόσιου διαλόγου. Πώς θα γινόταν δημόσιος διάλογος χωρίς αντιπάλους; Δεν μας απασχολεί αυτό. Μας απασχολεί το ενδεχόμενο βίας. Στο πρώτο Πράιντ υπήρξε βία, αλλά μόνο στο πρώτο. Όμως η αστυνομία έκανε καλά τη δουλειά της και όταν οι αντιγκέι και οι χούλιγκαν είδαν ότι η αστυνομία δεν αστειευόταν, κατάλαβαν ότι δεν είχαν το ελεύθερο να κάνουν ό,τι θέλουν. Μετά από εκείνη την πρώτη φορά δεν είχαμε άλλη γενικευμένη βία, αλλά υπήρξαν μεμονωμένες επιθέσεις σε άτομα μετά την παρέλαση. Τέτοιες μεμονωμένες επιθέσεις έγιναν και φέτος.

Είναι μεγάλες οι αντιγκέι διαδηλώσεις;

Όχι. Φέτος μαζεύτηκαν περίπου 200 άτομα. Δεν πιστεύω ότι πρέπει ν' απαγορευτούν. Ακόμα κι όταν διαφωνείς με κάποιον, δεν μπορείς να του αρνηθείς το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, γιατί τότε θα έχει κι αυτός το δικαίωμα να αρνηθεί τη δική σου ελευθερία. Οι αντιγκέι διαδηλώσεις έχουν τη χρησιμότητά τους, διότι καθιστούν τα ομοφοβικά επιχειρήματα ορατά και δημιουργούν μια βάση για να εξηγήσουμε πόσο γελοία είναι.

Συμβαίνουν ομοφοβικές επιθέσεις στη Βουλγαρία; Καταγράφονται;

Φέτος η Διεθνής Αμνηστία εξέδωσε έκθεση για τα εγκλήματα μίσους στη Βουλγαρία. Λίγα περιστατικά αναφέρονται. Το πιο σοβαρό συνέβη το 2008, όταν βρέθηκε δολοφονημένος ένας 25χρονος φοιτητής ιατρικής σ' ένα πάρκο. Τον είχαν σκοτώσει με κλωτσιές στο κεφάλι. Πέρασαν δύο χρόνια μέχρι η αστυνομία να βρει τους δράστες και φέτος, μετά από πολύ μεγάλη καθυστέρηση θα δικαστούν. Μάλιστα η υπόθεση θα πάει στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τη μεγάλη καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης. Η μητέρα του αγωνίζεται κατά της ομοφοβίας, ενώ κι εμείς κάναμε μια μικρή πορεία μπροστά στο δικαστικό μέγαρο. Οι δράστες ήταν προφυλακισμένοι για δύο χρόνια, αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι, γιατί πέρασε το όριο που ορίζει ο νόμος.

Οι γκέι γυναίκες και άντρες καταγγέλλουν τις ομοφοβικές επιθέσεις;

Μπορούν να πάνε στην αστυνομία, αλλά δεν έχουμε νομοθεσία για τα εγκλήματα μίσους. Αν πάνε, πρέπει να εξηγήσουν ότι είναι γκέι, πράγμα που τους αποτρέπει. Ακόμη κι αν πάνε, ακόμα κι αν η αστυνομία αντιδράσει σωστά (πράγμα που μπορεί να συμβεί στη Σόφια, αλλά αμφιβάλλω αν θα συμβεί στην υπόλοιπη χώρα), η επίθεση δεν θα αναγνωριστεί ως έγκλημα μίσους. Στην καλύτερη περίπτωση αναγνωρίζεται ως χουλιγκανισμός. Πολλοί δικαστές που καταλαβαίνουν την πραγματική ουσία αυτών των εγκλημάτων, καταδικάζουν τους δράστες για χουλιγκανισμό, επειδή μόνο έτσι μπορούν να επιβάλουν τη μέγιστη ποινή. Εγώ όμως δεν το βρίσκω αποτελεσματικό αυτό. Ο δράστης πρέπει να ξέρει ακριβώς γιατί πάει φυλακή.

Πότε έκανες κάμινγκ άουτ;

Πρώτη φορά όταν ήμουν 16, σε φίλους. Στη μητέρα μου όταν ήμουν 18. Και το 2008, στα 21 μου, βγήκα στην τηλεόραση.

Είναι θετικό να εκδηλωθείς. Σε βοηθά να φιλτράρεις τους ανθρώπους. Να διαλέξεις καλύτερους ανθρώπους.

Δεν είναι πολύ συνηθισμένο αυτό στη Βουλγαρία. Γιατί το έκανες;

Δύσκολη ερώτηση. Δεν ξέρω. Οι γονείς μου με έμαθαν από μικρό όταν βλέπω μια αδικία να μην κάνω ότι δεν συμβαίνει. Νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος. Η συγκεκριμένη αφορμή ήταν ότι το 2008 συζητιόταν ένα νομοσχέδιο για το σύμφωνο συμβίωσης, που θα απέκλειε τα ζευγάρια ίδιου φύλου. Καμία οργάνωση δεν βγήκε να το καταγγείλει, κανένα ΜΜΕ δεν ασχολήθηκε. Έστειλα μια ανοιχτή επιστολή στο Κοινοβούλιο και σε όλα τα ΜΜΕ, λέγοντας ότι ο νόμος πρέπει να καλύψει και τα ομόφυλα ζευγάρια. Τα ΜΜΕ αμέσως το έκαναν θέμα και με κάλεσαν σε πολλά κανάλια.

Πώς σου φέρθηκαν τα ΜΜΕ;

Καλά. Υπήρξαν προβληματικές λεπτομέρειες επειδή δεν είχαν γνώσεις και εμπειρία σε τέτοια θέματα. Αλλά ασχολήθηκαν με το θέμα με σοβαρότητα.

Πώς αντέδρασε η οικογένειά σου και οι φίλοι σου όταν έγινες δημόσιο γκέι πρόσωπο;

Η μητέρα μου δεν συμφωνούσε, αλλά δεν μπορούσε να κάνει και τίποτα. Εγώ αποφασίζω για τη ζωή μου. Οι φίλοι μου με υποστήριξαν. Δεν είχα προβλήματα γενικά.

Πώς επηρέασε τη ζωή σου να είσαι γκέι ακτιβιστής;

Λυπάμαι που το λέω, αλλά κυρίως αρνητικά. Οι περισσότεροι άντρες στη Βουλγαρία είναι στην ντουλάπα και δεν θέλουν να έχουν πάρε-δώσε με γκέι που είναι ανοιχτοί. Οπότε δεν μπορώ να πω ότι επηρέασε τη ζωή μου πολύ θετικά. Ωστόσο πιστεύω ότι οι σκοποί που προσπαθώ να πετύχω είναι πιο σημαντικοί από την προσωπική βολή μου.

Την επαγγελματική ζωή σου πώς την επηρέασε;

Με απέλυσαν από την προηγούμενη δουλειά μου πριν από τρία χρόνια. Φυσικά ο επίσημος λόγος ήταν άλλος, οπότε δεν είχα στοιχεία για να ξεκινήσω νομική διαδικασία, αλλά από στόμα σε στόμα έμαθα ότι αυτός ήταν ο πραγματικός λόγος. Στην τωρινή μου δουλειά είμαι σε φιλικό περιβάλλον και δεν έχω προβλήματα.

Στην Ελλάδα πολλοί λένε ότι το να βγεις από την ντουλάπα κάνει τη ζωή σου χειρότερη, όχι καλύτερη.

Όχι. Όταν λέω ότι επηρέασε τη ζωή μου αρνητικά, να τονίσω ότι δεν ήταν τίποτα το φοβερό. Αν ήταν φοβερό, δεν θα το είχα κάνει. Μικροπράγματα. Γενικά μπορείς να φτιάξεις τη ζωή σου και να την οργανώσεις όπως θέλεις. Απ' τη στιγμή που πάψεις να κρύβεσαι, θα βρεις φιλικό πλαίσιο για να εργαστείς. Κι όσον αφορά τους φίλους και την ερωτική σου ζωή, νομίζω ότι δεν μας ωφελεί να μπλεκόμαστε με ανθρώπους που μας θέλουν κρυφούς. Μ' αυτή την έννοια, είναι θετικό να εκδηλωθείς. Σε βοηθά να φιλτράρεις τους ανθρώπους. Να διαλέξεις καλύτερους ανθρώπους.

Πιστεύεις ότι η Βουλγαρία προοδεύει ως προς τα γκέι δικαιώματα;

Αν προοδεύει, το κάνει πολύ αργά. Κι αυτό οφείλεται στην έλλειψη δημόσιου διαλόγου και ορατότητας. Δεν έχουμε πολιτικούς που έχουν δηλώσει ανοιχτά ότι είναι γκέι. Οι δημοσιογράφοι και τα μήντια δεν ασχολούνται με αυτά τα θέματα. Αν θέλουμε να προωθήσουμε τα γκέι δικαιώματα, χρειαζόμαστε ορατότητα.

Βλέπεις κοινά χαρακτηριστικά ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία;

Δεν έχω πάει στην Ελλάδα, αλλά έχω πάει στη Σερβία, το Μαυροβούνιο και λίγο στη Μακεδονία [σσ. FYROM]. Πιστεύω ότι γενικά έχουμε πολλά κοινά – και δεν εννοώ μόνο την ομοφοβία. Αναφέρομαι σε μια κοινή νοοτροπία πίσω από τις ομοφοβικές απόψεις, καθώς και στην έλλειψη ορατότητας. Γι' αυτό οι παρελάσεις περηφάνιας είναι τόσο σημαντικές.