Το πρωτόκολλο της θλίψης

Βιβλίο

του Παναγιώτη Ευαγγελίδη

Το να πεθαίνεις είναι τους περισσότερους μια διαδικασία ιδιωτική. Για τον Ερβέ Γκιμπέρ, η πορεία προς τον θάνατο από AIDS έγινε βασικό θέμα των βιβλίων του.

Μόλις στα τέλη του 19ου αιώνα παύει η ομοφυλοφιλία να είναι μια σεξουαλική πρακτική, αυτή του σοδομισμού, και γίνεται ταυτότητα. Ο ομοφυλόφιλος του 19ου αιώνα γίνεται πρόσωπο. Έχει παρελθόν, ιστορία, χαρακτήρα. Η ιστορία της ομοφυλοφιλίας είναι μια ιστορία εξομολογήσεων, ένα συνεχές ξεσκέπασμα του εαυτού και της ερωτικής προτίμησης με αποδέκτη κάθε λογής εξουσίες: παπάδες, κοινωνία, γιατρούς και ψυχαναλυτές.

Το ομοφυλοφιλικό λεσβιακό κίνημα της δεκαετίας του ’70 δημιούργησε μια καινούργια στροφή σε αυτή τη διαδικασία φανέρωσης και απόκτησης προσώπου: Την εμφάνιση ενός κοινωνικού υποκείμενου που διεκδικεί δικαιώματα και δημιουργεί νέους τρόπους ζωής για τον εαυτό του και επακόλουθα για την κοινότητά του.

Ο ερχομός του AIDS δημιουργεί ένα νέο παρακλάδι σε αυτήν την αποκαλυπτική διαδικασία του ομοφυλόφιλου εαυτού. Ένας καινούργιος τομέας ακτιβισμού και λογοτεχνικής παραγωγής γεννιέται. Ο ομοφυλόφιλος/συγγραφέας όχι μόνο εκθέτει τη σεξουαλική του προτίμηση αλλά αποκαλύπτει και αυτό που, τουλάχιστον στην αρχή, είναι ακόμα όνειδος και ταμπού· την οροθετικότητά του, την αρρώστια που τον στιγματίζει κοινωνικά.

Ο Ερβέ Γκιμπέρ (Παρίσι 1955-1991) είναι ακριβώς αυτός ο συγγραφέας. Έχει ήδη μια καριέρα όταν μαθαίνει την οροθετικότητα του και αρχίζει να ασθενεί με AIDS. Μαζί του περνάμε από την εξομολόγηση της ομοφυλοφιλίας σε κάτι καινούργιο. Την έκθεση του εαυτού σαν κλινικό δείγμα σεξουαλικότητας και αρρώστιας.

Το μυθιστόρημα του 1990, Στον φίλο που δεν μου έσωσε τη ζωή, έχει σαν θέμα την οροθετικότητα και την αρρώστια του, τον αγώνα του για επιβίωση μέσα από αλλεπάλληλες λοιμώξεις και την αποδοχή του επερχόμενου θανάτου. Ήρωας είναι ο ίδιος ο Γκιμπέρ σε πρώτο πρόσωπο, οι φίλοι του, η κοινότητα των αρρώστων, τα νοσοκομεία, οι γιατροί, οι σχέσεις που δημιουργούνται ανάμεσα σε όλους. Στο επόμενο βιβλίο, Το πρωτόκολλο της θλίψης, η ζωή του ήρωα/συγγραφέα παίρνει παράταση με την κυκλοφορία σε πειραματικό στάδιο ενός νέου φαρμάκου κατά του ιού, και αυτός μπαίνει στις περιπέτειες απόκτησής του, εισαγωγής στο πρωτόκολλο θεραπείας και αναζήτησης γιατρειάς με άλλες εναλλακτικές μεθόδους.

Όταν εκδίδεται το Στον φίλο που δεν μου έσωσε την ζωή ο Γκιμπέρ είναι ήδη συγγραφέας με πολλά βιβλία στο ενεργητικό του. Εντούτοις, είναι με αυτό το βιβλίο που ο Γκιμπέρ δημιουργεί τεράστια αίσθηση στη Γαλλία της δεκαετίας του΄90.

Ο Γκιμπέρ δεν είναι ο πρώτος που καταθέτει την προσωπική του μαρτυρία σε μορφή λογοτεχνική, είναι όμως εκείνος που θα έχει τεράστια κριτική και κοινωνική επιτυχία και εκείνος που θα συνδεθεί με τη στροφή της στάσης απέναντι στο AIDS στη Γαλλία. Ο κόσμος ενδιαφέρεται, ενημερώνεται και παίρνει θέση. Η αρρώστια μετατρέπεται σε επίσημη και ομολογημένη πια «επιδημία»· η σιωπή που χαρακτήριζε τα πρώτα χρόνια φτάνει στο τέλος της, ο ακτιβισμός οργανώνεται. Η λογοτεχνική παραγωγή του Γκιμπέρ επικεντρώνεται αποκλειστικά γύρω από τον εαυτό του και την αρρώστια του. Αρχίζει να βιντεοσκοπεί τον εαυτό του καθώς φθείρεται και πεθαίνει. Κάνει φιλμ τον θάνατό του, τους γιατρούς του, τις θεραπείες του, κατεστημένες ή εναλλακτικές.

Ο Γκιμπέρ θα προκαλέσει πολεμικές. Σε επίπεδο λογοτεχνικό τον κατηγορούν ότι με πολλή αυταρέσκεια ενσαρκώνει το ρομαντικό ιδανικό του νεαρού καλλιτέχνη που είναι θαμπωμένος από το θέαμα του δικού του θανάτου και ομφαλοσκοπεί απέναντι στην αρρώστια. Ο ίδιος ενθαρρύνει τέτοιες ερμηνείες, υποστηρίζοντας ότι το AIDS του επέτρεψε να ριζοσπαστικοποιήσει και να ολοκληρώσει μια καλλιτεχνική και προσωπική αναζήτηση που δομεί όλο του το έργο.

Λογοτεχνία και ζωή του Γκιμπέρ γίνονται προοδευτικά ένα και αυτό, δίνοντας μια κοινωνική και πολιτική διάσταση στο έργο του. Ο Γκιμπέρ δεν βοήθησε μόνον να εισαχθεί το AIDS στην κοινωνική συνείδηση των Γάλλων αλλά εξάσκησε και μια αλά Φουκώ κριτική του ιατρικού θεσμού και των μηχανισμών εξουσίας του. Δίνει επίσης το παράδειγμα ενός ασθενή αξιοπρεπούς, αγωνιστή, νάρκισσου ίσως (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) αλλά ενός ασθενή που έχει πάρει τη μοίρα του στα χέρια του. Παράλληλα με το AIDS, μέσα από τη λογοτεχνία του αλλά και ως δημόσιο πρόσωπο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, εικονογραφεί καινούργιες αναπαραστάσεις της αντρικής ομοφυλοφιλίας.

Ο Ερβέ Γκιμπέρ πεθαίνει στο Παρίσι το 1991 από λοιμώξεις που οφείλονται στο AIDS συν μία απόπειρα αυτοκτονίας. Το 2001 εκδίδεται το Μαυσωλείο των Εραστών, το ημερολόγιο των ετών 1976-91.

Θα παραμείνει περισσότερο γνωστός για το αντικείμενο και τη θεματική της λογοτεχνίας του, για την τοποθέτηση της ιδιωτικής ζωής και της μοίρας του στο επίκεντρο της καλλιτεχνικής του παραγωγής, παρά για την καθαρή λογοτεχνική αξία του έργου, που όμως χαρακτηρίζεται από καθόλου αμελητέες αρετές, όπως η αμεσότητα και η αποστασιοποίηση, το χιούμορ και η αυτοανάλυση, μια ενδοσκόπηση που φλερτάρει με ψύχραιμη θλίψη την κωμωδία παραμένοντας ωστόσο εξ ορισμού μέσα στην τραγωδία. Η αρρώστια και ο θάνατος βρίσκουν στη λογοτεχνία του μια σύγχρονη εκδοχή. Συναισθήματα που πολύ εύκολα θα μπορούσαν να καταφύγουν σε τραγικές εκφράσεις απόγνωσης, να γλιστρήσουν στο κλισέ και τη δραματική επαναληπτικότητα ή κάποιο υψηλού επιπέδου μελό εδώ μελετούνται με ελαφρότητα – αβάσταχτη ίσως αλλά πάντα ελαφρότητα – κάτω από το μικροσκόπιο ενός συγγραφέα που θέλει μέχρι και την τελευταία του οδύνη να κάνει λογοτεχνία και να της δώσει καινούργια έκφραση.

Ο Γκιμπέρ κάνοντας λογοτεχνία τον θάνατό του, αποκαλύπτει αυτό που είναι επίσης η λογοτεχνία – μία πάλη ενάντια στη φθορά και τον τρόμο της εξαφάνισης, μια λαχτάρα αναγνώρισης, ένας καθρέφτης αιωνιότητας και πηγή ζωής και ύστατης επικοινωνίας.

Το «Στον φίλο που δεν μου έσωσε την ζωή», «Το πρωτόκολλο της θλίψης», καθώς και το «Μαυσωλείο των Εραστών» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Λιβάνης. Θα τα βρείτε όλα στον Πολύχρωμο Πλανήτη.

Διαβάστε επίσης: gaynewsingreek.blogspot.com/2006/05/blog-post_12.html

Το περιεχόμενο αυτής της σελίδας του 10% χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές.
Άδεια Creative Commons

web+programming makebelieve

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 108 guests και κανένα μέλος