Δεν έχω λόγο να απολογούμαι

Συνέντευξη

στον Χρήστο Παρίδη

Ψυχική και κοινωνική ισορροπία σε κουτάκια, ο κινηματογράφος ως μέσο απελευθέρωσης και αυτογνωσίας, ελευθερία στις σχέσεις, ο θάνατος σαν υπέρτατη πράξη φιλίας: Ο Χρήστος Δήμας καβάλα στο κύμα.

Ξεκίνησε την καριέρα του με τέσσερις βραβευμένες ταινίες μικρού μήκους, με έντονο το ομοερωτικό στοιχείο, που το 2000 απάρτισαν το ενιαίο φιλμ «Τέσσερα». Δύο εκ των οποίων γυρίστηκαν στο Σαν Φρανσίσκο, τον τόπο που ο Χρήστος Δήμας ενηλικιώθηκε καλλιτεχνικά και κοινωνικά. Μια φεστιβαλική ταινία ένα χρόνο μετά, «Οι ακροβάτες του κήπου», του άνοιξαν το δρόμο για μια θαυμαστή πορεία στην τηλεόραση με αναθέσεις σε ποιοτικές σειρές («Κόκκινος κύκλος», «Δεκάτη εντολή» κ.ά.). Φέτος του εμπιστεύτηκαν μια κωμωδία (σε σενάριο των Κωστή Παπαδόπουλο και Έλενας Σολωμού) με πλειάδα γνωστών ηθοποιών. Η «Νήσος», έμελλε να γίνει η μεγαλύτερη ελληνική κινηματογραφική επιτυχία του χειμώνα.

Είσαι από τους καλλιτέχνες που δεν χρησιμοποίησαν τη σεξουαλική τους ταυτότητα για να προκαλέσουν και να δημιουργήσουν θόρυβο. Μου φαίνεσαι ιδιαίτερα «ισορροπημένος», τόσο στην προσωπική σου ζωή όσο και στη σταθερά ανοδική, επαγγελματική σου σταδιοδρομία...

Υπήρξα πάντα ένα χαρούμενο άτομο και παρόλο που δεν μεγάλωσα με οικονομικές και κοινωνικές δυνατότητες, είχα αγάπη από το σπίτι μου. Δεν είχα ποτέ μου πρόβλημα να εκφραστώ ερωτικά. Εξάλλου έχω σαν πυξίδα στη ζωή μου το ότι όσο πιο αόρατος είσαι τόσο πιο εύκολα σου προκύπτουν καταστάσεις, ακριβώς γιατί ο άλλος δεν σε φοβάται. Αν δεν υπάρχουν το loud και το proud, δεν έχει τίποτα να φοβηθεί. Εφόσον έχεις μια συμπεριφορά η οποία είναι πιο κοινά αποδεκτή, μπορείς να κινηθείς σε πάρα πολλά επίπεδα κοινωνικής ζωής. Έτσι, μπορεί να κάνω τα πιο ακραία πράγματα, αλλά να τα βιώνω με τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνονται απολύτως φυσιολογικά. Όχι με τη λογική να τα κρύψω, αλλά με τη φυσιολογικότητα με την οποία τα βιώνω.

Το ότι μεγάλωσες σε μια λαϊκή περιοχή όπως την Ελευσίνα, ήταν θετικό ή αρνητικό;

Έχω πολλές εικόνες από αλάνες, παιδιά που πηγαίναμε στο γήπεδο να παίξουμε, έχω μια συμφιλίωση με τους αντρικούς χώρους, όπως και με τους γυναικείους. Δεν χρειάστηκε να βγάλω το συναίσθημα της απόρριψης ή ως πιτσιρικάς της αναζήτησης για πράγματα που μου ήταν ξένα από το δικό μου περιβάλλον.

Όσοι έχουν πρόβλημα, δεν έχουν λόγο να είναι κοντά μου. Και δεν έχω λόγο κι εγώ να είμαι κοντά τους.

Μια οικογένεια στην Ελευσίνα δέχεται πιο εύκολα την ομοφυλοφιλία του παιδιού της απ' ό,τι στο Ψυχικό;

Οι λαϊκές οικογένειες γενικά μπορούν να δεχτούν τα πάντα και τίποτα! Όλα εξαρτώνται από τους συγκεκριμένους γονείς. Δηλαδή μπορεί οι γονείς να βιώνουν την ομοφυλοφιλία του γιου τους ή της κόρης τους χωρίς ποτέ αυτό να εντάσσεται στην ατζέντα. Να μη συζητιέται. Αυτό είναι δείγμα μιας λαϊκής οικογένειας. Μια αστική οικογένεια πιθανόν να διεκδικεί τη δήλωση εκ μέρους του παιδιού της. Σώνει και καλά να ειπωθεί...

Εσύ τι έκανες με τους δικούς σου γονείς; Τους μίλησες για σένα;

Τους έχω δείξει τις ταινίες μου. Ξέρουν όλους τους φίλους μου. Ξέρουν πάρα πολύ καλά ότι οι επιλογές μου έχουν γίνει...

Έπαιζες και μπάσκετ σε ομάδα από έφηβος. Με τους συναθλητές σου μπορούσες να μιλήσεις ανοιχτά για τα ερωτικά σου;

Ποτέ. Δεν θιγόταν τέτοιο θέμα. Δεν κουβεντιάζεται. Είναι ένα κουτάκι το οποίο αφορά εμένα. Από εκεί και πέρα οι άνθρωποι και οι χώροι στους οποίους κινούμαι έχουν κουτάκια. Τα οποία κουτάκια είναι πάρα πολύ προστατευμένα από κάποιες συγκεκριμένες συμπεριφορές. Οι παιδικοί μου φίλοι, αυτοί με τους οποίους πήγα σχολείο, έπαιξα μπάσκετ, δεν έχουν τίποτα να κάνουν με το ερωτικό μου πεδίο. Έχουμε συγκεκριμένη θεματική και κώδικα να συζητήσουμε.

Δεν δέχτηκες απόρριψη από κανέναν από αυτούς τους φίλους;

Έχει να κάνει με ποιο τρόπο διεκδικείς τη θέση σου στη ζωή τους. Όσοι έχουν πρόβλημα, δεν έχουν λόγο να είναι κοντά μου. Και δεν έχω λόγο κι εγώ να είμαι κοντά τους.

Συμπερασματικά, δεν χρειάστηκε να το αποκαλύψεις. Να το δηλώσεις ανοιχτά...

Δεν χρειάστηκε να το δηλώσω ποτέ. Έχω τη ζωή μου, την τέχνη μου, ό,τι είχα να πω, το είπα μέσα από αυτήν. Όποιος με ρωτήσει ανοιχτά θα το πω, αλλά δεν χρειάζεται να είναι στην καθημερινή μου ατζέντα το τι είμαι. Έχει βοηθήσει ότι καλλιτεχνικά έκανα το προσωπικό μου outing μέσα από το «Τέσσερα».

Ναι, ο κινηματογράφος όπως κάθε μορφή τέχνης μπορεί κάλλιστα να γίνει όχημα απελευθέρωσης από αγκυλώσεις κάθε είδους...

Για μένα το σινεμά και η εικόνα είναι η ζωή μου. Δεν χρειάστηκε να μπω σε καμία διαδικασία λογοκρισίας σε σχέση με την τέχνη μου. Αυτό και μόνο λειτούργησε απελευθερωτικά και σε πολλά επίπεδα. Δεν θα ήθελα να αγχώνομαι για το τι προφίλ θα έπρεπε να έχω για να επιβάλλομαι σε ένα σετ ή πώς θα με αντιμετωπίσει ένας εργοδότης. Έχω βρει έναν τρόπο να κινούμαι εργασιακά και κοινωνικά σ' ένα συγκεκριμένο χώρο χωρίς να θέτω θέμα ερωτικής ταυτότητας. Αυτό εγώ το θεωρώ κατάκτηση.

Όποιος με ρωτήσει ανοιχτά θα το πω, αλλά δεν χρειάζεται να είναι στην καθημερινή μου ατζέντα το τι είμαι.

Σε αντίθεση με αρκετούς γκέι καλλιτέχνες που είναι loud και proud εννοείς;

Το έργο σου είναι αυτό που σε πάει μπροστά.

Κυκλοφόρησες το βιβλίο σου «Ανάσα», ένα βιβλίο συναισθηματικά φορτισμένο και βιωματικό. Μοιάζει να επενδύεις πολύ στο συναίσθημα. Σε φαντάζομαι απόλυτα μονογαμικό...

Μπορώ να πω ότι είμαι απολύτως μη μονογαμικός! Είμαι υπόδειγμα κακού συζύγου και εξαιρετικού φίλου. Είμαι ένας παρατηρητής -με την ενδελεχή μεθοδολογία ενός εντομολόγου- των σχέσεων και τι σημαίνει ανάγκη για σχέση. Αλλά ο ίδιος θέλω να νιώθω ελεύθερος να επιλέγω αν και όταν θα γυρίσω σπίτι με τον ίδιο άνθρωπο σπίτι το βράδυ. Μπορεί να γυρίζω για χρόνια με το ίδιο άτομο, αλλά θέλω να είναι στη δικιά μου απόλυτη ελεύθερη βούληση αν θέλω ή όχι. Κι αν δεν γυρίσω, να μην έχω καμία υποχρέωση να δώσω αναφορά γιατί δεν γύρισα. Το κουτάκι «συναίσθημα», λοιπόν, δεν έχει να κάνει με το κουτάκι «σεξ».

Αυτά τα κουτάκια δεν συναντούνται ποτέ; Το περιεχόμενο του ενός δεν αναμιγνύεται ποτέ με του άλλου; Είναι η ζωή κουτάκια;

Εγώ έχω βρει μια εξαιρετική ισορροπία μ' αυτά. Είτε εκπαιδεύεις τους γύρω ανθρώπους σου να ακολουθούν τους δικούς σου ρυθμούς είτε επιλέγεις ποια κουτάκια είναι αυτά που σε βολεύουν για να ρυθμίζεις ανάλογα με την κατάσταση. Εγώ από παιδί βρήκα αυτές τις ισορροπίες, έτσι ώστε να μη χρειαζόταν να βάλω τον εαυτό μου σε παραπάνω διαδικασίες φθοράς. Είμαι πολύ ανοιχτός απέναντι στις προκλήσεις. Ανεβαίνω πάνω στο κύμα και δεν προσπαθώ να δικαιωθώ μέσα από τον έρωτα του άλλου ή να δικαιωθώ μέσα από το δικό μου έρωτα για κάποιον. Είμαι καλά με τον εαυτό μου όταν είμαι ερωτευμένος και είμαι πάρα πολύ άσχημα όταν ο άλλος δεν είναι ερωτευμένος, αλλά πρέπει να προχωράω παρακάτω. Δεν μπορώ να επιβάλω το συναίσθημα μου στον άλλον. Αυτό με έχει απελευθερώσει από πολλά πράγματα.

Εγώ από το βιβλίο σου εισέπραξα τη συντριβή του έρωτα.

Μα πιστεύω στον έρωτα. Υπάρχουν αξιολογότατες μονογαμικές σχέσεις, το βλέπω στους γονείς μου, υπέροχο! Απλά δεν εκφράζουν εμένα.

Απ' ό,τι ξέρω έχεις ένα παιδί στην Αμερική. Τα παιδιά στην Ελλάδα δεν μεγαλώνουν με γκέι γονιούς. Αντιθέτως, γκέι παιδιά μεγαλώνουν με τον τρόμο να μην το μάθουν οι γονείς τους.

Είναι πάρα πού σημαντικό αυτά τα παιδιά, και μάλιστα αυτά που μεγαλώνουν στην επαρχία, σε ένα νησί, να έχουν πρότυπα στη ζωή. Να μπορούν να καταλάβουν και να νιώσουν ότι μπορεί η κοινωνία να μην είναι με τα «θέλω» τους, αλλά ότι αν γίνουν με κάποιο τρόπο μέρος του συστήματος, θα τα φέρουν εκεί που τους βολεύει.

Έχει αλλάξει η Ελλάδα όσον αφορά την αποδοχή της ομοφυλοφιλίας ;

Σε σχέση με δέκα χρόνια πριν, πάρα πολύ. Καταρχήν υπάρχει μια πολύ μεγαλύτερη απενοχοποίηση του σεξ. Κοίτα στο internet, που όλο και περισσότεροι bisexuals ψάχνουν σύντροφο. Υπάρχει ένα πιο συμπαθές ρεύμα απέναντι στους οροθετικούς απ' όσο παλιότερα. Μεγαλύτερη πρόσβαση στην πληροφορία. Έχουμε φτάσει να μιλάμε για συμβόλαιο συμβίωσης. Κάτι που δέκα χρόνια πριν ήταν αδιανόητο. Κάτι που το θεωρώ πολύ μεγάλο βήμα σε σχέση με το υποκριτικό «όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι» και να μην μπορείς να επιλέξεις με ποιον θέλεις να είσαι μαζί. Να θέλεις να υποστηρίξεις τον εραστή σου αν αρρωστήσει ή αν πεθάνεις πρώτος και εμφανιστούν συγγενείς, να του αρπάξουν μια περιουσία που πιθανόν να τη χτίσατε μαζί. Πολύ περισσότερο σε επίπεδο μετανάστευσης, αν θέλω να ζήσω με έναν μουσουλμάνο από το Ιράκ λ.χ.. Γιατί να πρέπει να χωρίσω από τον έρωτα της ζωής μου; Είμαστε λοιπόν στα πρόθυρα να γίνουμε μια ευρωπαϊκή χώρα.

Δεν είμαστε ευρωπαϊκή χώρα;

Είμαστε μια χώρα στην οποία μέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρχε ένας άλλος αντρικός νόμος. Πολλά πράγματα συνέβαιναν, μπορεί και περισσότερα από σήμερα, αλλά ανήκαν σε άλλου είδους ηθική τάξη. Άλλου είδους συμβάσεις του τι λεγόταν και τι δεν λεγόταν. Έκαναν ορισμένα πράγματα, αλλά δεν τα έλεγαν και ένιωθαν πιο ασφαλείς. Μπορεί να ήσουν και παντρεμένος με παιδιά, να πήγαινες δεξιά και αριστερά να έκανες διάφορα, αλλά να μη σκεφτόσουν καν την πιθανότητα να πρέπει να παραδεχτείς ότι είσαι γκέι ή λεσβία, αν ήσουν γυναίκα και σου άρεσαν οι γυναίκες. Αυτό ακριβώς είναι που δεν μπορούν να αποδεχτούν στην Ελλάδα. Την πιθανότητα ότι μπορεί να είσαι και γκέι. Και τους μπερδεύει. Ενώ σε άλλες χώρες είναι κάτι που το έχουν λύσει. Εδώ είναι ακόμα λίγο Ανατολή...

Στη «Νήσο» έχουμε έναν νεαρό γκέι που το βροντοφωνάζει στον δυνάστη πατέρα του. Είναι η κωμωδία ένα μέσο να περάσεις νέα πρότυπα στις πλατιές κοινωνικές ομάδες;

Δεν χρεώνω στην κωμωδία ότι έχει στόχο να περάσει πρότυπα.

Τι είδους απήχηση είχαν οι γκέι σκηνές στο κοινό; Ξέρεις;

Ναι, πήγα σε διάφορες αίθουσες και προσπάθησα να αφουγκραστώ τον κόσμο. Είχε ενδιαφέρον ότι στη σκηνή με την παραδοχή του γκέι στον πατέρα του, όλοι είναι με τον πιτσιρικά! Σαν να ήθελαν να πουν «καλά να πάθεις φασίστα πατέρα». Το ένιωσα αυτό και δεν το είδα μόνο στην Αθήνα αλλά και στην επαρχία. Στη δε σκηνή του τέλους στη φυλακή, όταν ο πατέρας το πληρώνει με το ίδιο νόμισμα, πέφτει πάρα πολύ γέλιο.

Στις τηλεοπτικές σειρές που σου αναθέτουν να σκηνοθετήσεις, νιώθεις αμηχανία στο το πώς θα χειριστείς τις γκέι ερωτικές σκηνές;

Την ίδια αμηχανία που νιώθω όταν πρέπει να φιληθούν ένας άντρας με μια γυναίκα, νιώθω όταν πρέπει να φιληθούν δύο άντρες ή δύο γυναίκες. Οι ερωτικές σκηνές από μόνες τους προκαλούν αμηχανία, γιατί δεν θέλω να μετατρέψω το κοινό σε μπανιστιρτζή. Πρέπει να δημιουργήσεις ανάλογη ατμόσφαιρα, έτσι ώστε οι ηθοποιοί να νοιώσουν ασφάλεια. Πρέπει να νιώθουν ότι ο άνθρωπος που το ηγείται όλο αυτό δεν θα τους εκθέσει. Άρα έχει να κάνει με το πόσο έχεις σκοπό να σεβαστείς τους ηθοποιούς σου, είτε είναι στρέιτ σκηνή είτε γκέι. Μια από τις ωραιότερες ερωτικές σκηνές των τελευταίων χρόνων είναι η ερωτική σκηνή στη «Στρέλλα». Ο Κούτρας κατάφερε και έφτιαξε ένα περιβάλλον όπου έδωσε χώρο στους ηθοποιούς του κι ένιωσαν πάρα πολύ άνετοι κι ελεύθεροι. Αυτό εγώ το θεωρώ πάρα πολύ καλή σκηνοθεσία. Και πάρα πολύ καλό σινεμά.

Είμαστε μια χώρα στην οποία μέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρχε ένας άλλος αντρικός νόμος.

Τη ζήλεψες τη «Στρέλλα»;

Μ' άρεσε πάρα πολύ. Βρήκα ένα πολύ μεγάλο συναισθηματικό πλούτο, εξαιρετικό χιούμορ, μια γενναία ταινία που έθιγε πολύ επικίνδυνα θέματα. Τη βραδιά της αθηναϊκής της πρεμιέρας, έγραψε ιστορία. Δεν έχω ζήσει καλύτερη υποδοχή ταινίας από της «Στρέλλας» στο Αττικόν στις Νύχτες Πρεμιέρας.

Εσύ δεν οραματίστηκες ταινία μεγάλου μήκους με γκέι θεματική;

Δεν ήταν για μένα αυτοσκοπός να κάνω queer cinema. Οι ταινίες που με ενδιαφέρουν να κάνω μπορεί να έχουν οποιαδήποτε θεματική. Δεν προσπαθώ να αποδείξω τίποτα περισσότερο από αυτό που είμαι. Προτιμώ να κάνω ταινίες με θέματα που με στοιχειώνουν.

Ποια θέματα σε στοιχειώνουν;

Η σχέση μας με τον θάνατο. Είναι μια θεματική που δεν την έχω ξεπεράσει. Ούτε θέλω να την ξεπεράσω. Είναι πάντα εκεί. Στο Σαν Φρανσίσκο, στο οποίο έζησα και εξακολουθώ να επισκέπτομαι συχνά, έχουν μαζευτεί πολλοί μοναχικοί άνθρωποι που έχουν βρει την ταυτότητα τους και ανήκουν σε οικογένειες σαν αυτές που βλέπουμε στη «Στρέλλα». Όπου είναι οι φίλοι μας αυτοί που μας πηγαίνουν στο νοσοκομείο και που παίρνουν τις στάχτες μας και μας θάβουν. Είναι πολύ σημαντικό ποιος θα είναι δίπλα σου όταν θα πεθάνεις. Αυτό στο Σαν Φρανσίσκο το βιώνεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Η ζωή δεν σε ενδιαφέρει το ίδιο;

Πάρα πολύ. Είμαι εξαιρετικά ριψοκίνδυνος και καθόλου politically correct.

Μα τι πιο politically correct από αυτά τα επαναλαμβανόμενα κουτάκια;

Απλά, εμένα με έχουν βολέψει στη δική μου συμπεριφορά. Όπως δεν δίνω δικαίωμα για το αν είμαι στρέιτ, δεν δίνω δικαίωμα και για το αν είμαι γκέι. Δεν έχω λόγο να απολογούμαι. Είμαι πάρα πολύ ανοιχτός κι έτοιμος να δεχτώ τα πάντα. Δεν υπάρχει τίποτα που να με σοκάρει. Είμαι πάνω στη σανίδα κι αφήνω το κύμα να με πάει όπου αυτό θέλει.