Θα βγει εμβόλιο κατά του HIV;

Υγεία

30 χρόνια μετά την εμφάνιση του AIDS δεν υπάρχει εμβόλιο κατά του HIV. Τι φταίει; Τι μπορούμε να περιμένουμε;

του Κύρου Κόκκα

emvolio-01Με την εμφάνιση της επιδημίας του AIDS η πρώτη σκέψη των επιστημόνων ήταν να βρουν ένα φάρμακο για να σταματήσει η καταστροφική πορεία της νόσου σε όσους ήδη είχαν προσβληθεί. Η δεύτερη ήταν να βρουν ένα εμβόλιο για να προστατεύσουν τον ακόμη υγιή πληθυσμό ή τουλάχιστον τις ομάδες υψηλού κινδύνου.

Η παρασκευή εμβολίων μέχρι τότε ακολουθούσε μια μέθοδο γνωστή για πάνω από 100 χρόνια· υπήρχαν ήδη αρκετά εμβόλια για ιούς (ηπατίτιδα, ανεμοβλογιά, ιλαρά κ.ά.), οπότε όλοι ευελπιστούσαν ότι σε 2-3 χρόνια το νέο εμβόλιο θα ήταν έτοιμο να διατεθεί στην παγκόσμια αγορά. Από τότε έχουν περάσει σχεδόν 30 χρόνια, αλλά εμβόλιο για τον HIV (τον ιό που προκαλεί το AIDS) δεν υπάρχει. Ούτε φαίνεται στον ορίζοντα για τα επόμενα 5, ίσως και 10 χρόνια.

Γιατί; Τι είναι τόσο διαφορετικό με τον ΗΙV και δεν μπορούν να εφαρμοστούν οι μέχρι τώρα γνωστές τεχνικές;

Ο HIV είναι τόσο διαφορετικός από τους «κοινούς» ιούς που φαίνεται σαν να έχει εμφανιστεί για να μας ανατρέψει όσα (πιστεύαμε ότι) ξέραμε μετά βεβαιότητας για το ανοσοποιητικό σύστημα, ή, ακόμη καλύτερα, για να μας δείξει τα πόσα πολλά ακόμη αγνοούμε. Από τη δεκαετία του 1980 έχει βάλει τους επιστήμονες σε έναν ατελείωτο αγώνα δρόμου να ερευνούν το εξαιρετικά πολύπλοκο ανοσοποιητικό σύστημά μας και να βρίσκονται συνεχώς μπροστά από νέες προκλήσεις και νέα εμπόδια.

Τα συνηθισμένα εμβόλια δρουν σε γενικές γραμμές με τον ίδιο τρόπο: Εισάγεται στον οργανισμό ένα διάλυμα που περιέχει θραύσματα του ιού ή ολόκληρους σκοτωμένους ιούς. Το ανοσοποιητικό σύστημα έρχεται σε επαφή, αναγνωρίζει και θυμάται για μελλοντική χρήση τις πρωτεϊνες του ιού. Την επόμενη φορά που θα μπει ο (πραγματικός) ιός μέσα στο σώμα, ο οργανισμός παράγει άμεσα μεγάλες ποσότητες αντισωμάτων, καταστρέφει τον ιό και αποφεύγεται η μόλυνση.

Για να είναι ένα εμβόλιο αποτελεσματικό πρέπει στοιχειωδώς να προκαλεί επαρκή αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, πρέπει ο ιός που θα μπει κάποια στιγμή μελλοντικά στο σώμα να είναι ίδιος με τον ιό που χρησιμοποιήθηκε για το αρχικό εμβόλιο, και τέλος πρέπει τα αντισώματα να μπορούν να βρουν τον ιό, όπου και αν βρίσκεται μέσα στον οργανισμό.

emvolio-02Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα με τον HIV.

  • Πρώτον, τα δοκιμαστικά εμβόλια που έχουν φτιαχτεί μέχρι στιγμής δύσκολα προκαλούν επαρκή ανταπόκριση από το ανοσοποιητικό σύστημα και παραγωγή αντισωμάτων.
  • Δεύτερον, ο HIV μεταλλάσσεται με μεγάλη ταχύτητα, έτσι ώστε πολύ σύντομα να είναι διαφορετικός από αυτόν που χρησιμοποιήθηκε για το εμβόλιο. Ακόμη και μέσα σε λίγες εβδομάδες μετά τη μόλυνση γίνεται διαφορετικός από αυτόν που πρωτομόλυνε τον οργανισμό (μεταλλάσσεται μέσα στο ίδιο το σώμα), οπότε το εμβόλιο αχρηστεύεται. Με άλλα λόγια, είναι σαν να κάνετε εμβόλιο γρίπης για τους ιούς που κυκλοφορούσαν πρόπερσι.
  • Τρίτον, ο HIV «κρύβεται» με έναν ιδιότυπο τρόπο: μολύνει κύτταρα του οργανισμού και παραμένει αδρανής στο εσωτερικό τους για χρόνια. Έτσι ακόμη και αν δεν ανιχνεύεται ιός στο αίμα, υπάρχουν διάσπαρτες στο σώμα «αποθήκες ιού» καμουφλαρισμένες μέσα σε κύτταρα του οργανισμού. Αυτά τα κύτταρα μπορούν να ενεργοποιηθούν μετά από χρόνια και να ελευθερώσουν στο αίμα νέες ποσότητες ιών.

Θεωρητικές λύσεις υπάρχουν για τα πάντα: Να προσθέσουμε ειδικές ουσίες-ενεργοποιητές του ανοσοποιητικού, ώστε να προκληθεί έντονη ανοσοαντίδραση μετά τον εμβολιασμό. Να φτιάξουμε εμβόλιο για εκείνα τα τμήματα του ιού που παραμένουν σταθερά σε όλες τις μεταλλάξεις. Να ενεργοποιήσουμε τα κύτταρα-αποθήκες και να τα αναγκάσουμε να «εκδηλωθούν», αδειάζοντας τους ιούς που περικλείουν. Ή να «διδάξουμε» το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει τα μολυσμένα κύτταρα και να τα καταστρέφει από μόνο του.

Τι από τα παραπάνω είναι εφικτό και τι όχι, με ποιον τρόπο και σε ποιο βαθμό, με ποιες ουσίες, με ποιες παρενέργειες, σε πόσο χρόνο, με ποιες προϋποθέσεις, σε τι δόσεις, είναι ερωτήματα που απαιτούν απάντηση μέσω της έρευνας και των δεκάδων κλινικών μελετών.

Τίποτε από αυτά δε γίνεται σε μια νύχτα, ούτε καν σε χρόνια, δεδομένου ότι οι επιστήμονες πλέουν σε αχαρτογράφητα νερά και κάθε βήμα πρέπει να ελεγχθεί ξανά και ξανά. Κλινικές δοκιμές ετοιμάζονται, προχωρούν για μερικά χρόνια, αξιολογούνται και αν δε φέρουν ξεκάθαρα αποτελέσματα, σταματούν για να ξαναρχίσουν καινούργιες. Όλα αυτά είναι χρονοβόρα και απαιτούν μεγάλα κεφάλαια.

Εδώ εμφανίζεται το επόμενο πρόβλημα: Η διάθεση (ή μη) χρημάτων από τις κυβερνήσεις και το ενδιαφέρον (ή μη) μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών να προωθήσουν τη συγκεκριμένη έρευνα. Οι μεγάλες εταιρείες που κερδίζουν δισεκατομμύρια από τα φάρμακα κατά του ΗΙV (που εξ ορισμού χορηγούνται σε ασθενείς) έχουν ελάχιστο ενδιαφέρον να αναπτύξουν ένα εμβόλιο που θα απέτρεπε τη μόλυνση. Στο μεταξύ εκατομμύρια άτομα προσβάλλονται από τον ιό...

Δυστυχώς, δεν υπάρχει κανένας χρονικός ορίζοντας για την εμφάνιση του εμβολίου. Οι προβλέψεις έχουν διαψευστεί τόσες φορές, ώστε κανένας ερευνητής δεν διακινδυνεύει πια να διακηρύξει την επερχόμενη επιτυχία των πειραμάτων του ή το τέλος της επιδημίας του HIV. Ίσως σε 5 χρόνια, ίσως σε 10, ίσως σε περισσότερα...

Οπότε μέχρι να εμφανιστεί το εμβόλιο κατά του HIV, το καλύτερο «εμβόλιο» θα παραμένει το προφυλακτικό σε κάθε σεξουαλική επαφή, πρωκτική ή κολπική, με άτομα του ίδιου ή του άλλου φύλου.

Το περιεχόμενο αυτής της σελίδας του 10% χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές.
Άδεια Creative Commons

web+programming makebelieve

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 136 guests και κανένα μέλος