Μετατρέποντας το περιττό μας σώμα σε απείθαρχο

Κοινότητα

Η συσσωρευμένη βία που περικλείεται στην καθημερινότητά μας δεν είναι θεωρητικό αξίωμα. Είναι βίωμα.

της Λεσβιακής Ομάδας Αθήνας

Το σώμα ήταν, είναι και θα είναι ο φορέας όλων των νοημάτων στην κοινωνία μας. Είναι γεγονός ότι τα σώματα κατηγοριοποιούνται και ιεραρχούνται, καταστέλλονται και αντιδρούν με πολλές αφορμές διαφορετικότητας: την έμφυλη ταυτότητα, τη σεξουαλικότητα, την υγεία, την αρτιμέλεια, την ηλικία, την εθνότητα, την τάξη και τις υπόλοιπες κοινωνικές διακρίσεις.

Μερικά παραδείγματα που ανακαλούμε από τα τελευταία χρόνια είναι τα εξής:

α) Η εργοδοτική επίθεση με βιτριόλι στο πρόσωπο της Κωνσταντίνας Κούνεβα, γυναίκας, μετανάστριας, συνδικαλίστριας που διεκδίκησε τα εργασιακά δικαιώματα του κλάδου της δημοσίως,

β) Τα πογκρόμ μεταναστών στο κέντρο της Αθήνας, οι ξυλοδαρμοί, οι μαζικές προσαγωγές, οι προφυλακίσεις, οι «τυχαίοι» θάνατοι στα σύνορα, το κολαστήριο της Πέτρου Ράλλη, οι βασανισμοί στα αστυνομικά τμήματα, με αποκορύφωμα την πιο πρόσφατη προεκλογική δημιουργία των στρατοπέδων συγκέντρωσης μεταναστών σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Η διάχυτη εχθρότητα εναντίον τους αποκρυσταλλώνεται άψογα σε νόμους του κράτους, όπως η εγκύκλιος του Υπ. Υγείας του ΠΑ.ΣΟ.Κ Αλέκου Παπαδόπουλου, που υποχρέωνε τους εφημερεύοντες γιατρούς νοσοκομείων να καταδίδουν τους μετανάστες χωρίς χαρτιά που εξετάζονταν στα εξωτερικά ιατρεία,

γ) Τα αναρίθμητα δείγματα βίας, κοινωνικού εκφοβισμού και αποκλεισμού ενάντια στην ΛΟΑΤΚ κοινότητα (για παράδειγμα η στάση του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Άνθιμου στο πρώτο φεστιβάλ υπερηφάνειας-Gay-Pride, η ακύρωση γάμου ομοφυλοφίλων και οι ποινικές κυρώσεις του Δημάρχου της Τήλου, οι αποκλεισμοί των τρανς γυναικών και ανδρών από την εργασία, την ασφάλιση, την υγεία και την εκπαίδευση),

δ) Οι στρατηγικές που αφορούν την υγεία, όπως για παράδειγμα ο λόγος περί υγειονομικής βόμβας εξαιτίας των τοξικομανών, των εκδιδόμενων γυναικών και των ξένων, και τέλος,

ε) Το πιο ηχηρό παράδειγμα ρατσισμού είναι το πρόσφατο γεγονός της διαπόμπευσης των οροθετικών εκδιδόμενων γυναικών που αναστάτωσε όσο τίποτα άλλο την κοινή γνώμη και έπεισε για την επικινδυνότητά τους, μετατρέποντάς τες από ανθρώπους σε αντικείμενα-μιάσματα για την κοινωνία.

Έτσι θεωρούμε πως αρχίζουν όλα. Το φύλο, η φυλή και η τάξη λειτουργούν ως κυρίαρχες κοινωνικές και πολιτισμικές κατηγορίες ιεράρχησης και ταξινόμησης των ανθρώπων, ως εργαλεία παραγωγής περιττών και μη-περιττών, χρήσιμων σωμάτων.

Πώς, όμως, φτάνουν στο σημείο κάποια σώματα, ανθρώπινα, να χαρακτηρίζονται περιττά; Ποιοι παράγοντες οδηγούν στην ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας; Τα θεμέλιά της τοποθετούνται στις ίδιες της βάσεις της καπιταλιστικής κοινωνίας, που ανάγει τα πάντα σε όρους παραγωγής και χρησιμότητας. Κάπου εκεί, λοιπόν, ξεκινά η διαδικασία περιθωριοποίησης ορισμένων κοινωνικών ομάδων, κάποιων σωμάτων, με τη διάχυση της κυρίαρχης ιδεολογίας και την επικράτησή της επί του κοινωνικού συνόλου. Ένα ανθρώπινο σώμα λαμβάνει την ιδιότητα του περιττού, μια ιδιότητα που αποδίδεται στα υλικά αντικείμενα, όταν το ίδιο αντιμετωπίζεται σαν αντικείμενο, δηλαδή αποκόπτεται από την πνευματική, συναισθηματική και ψυχική του υπόσταση και παραμένει ένα σώμα-μηχανή και όχι ένας πολυσύνθετος έμβιος οργανισμός που είναι, εκ των πραγμάτων, κάθε άνθρωπος. Μια τέτοια μηχανή χαρακτηρίζεται περιττή όταν δεν συμβάλλει κατά το δέον σε κάποιους άλλους μηχανισμούς, όπως είναι αυτοί της υλικής παραγωγής και της αναπαραγωγής των κοινωνικών στερεοτύπων, κυρίαρχων κανόνων και στάσεων.

Τη δεκαετία του '90, μια εποχή σχετικής οικονομικής ευημερίας για την ελληνική κοινωνία, οι μετανάστες αποτέλεσαν συστηματικά αντικείμενο εκμετάλλευσης στους χώρους εργασίας τους, με δύο αποτελέσματα: α) την κερδοφορία του ντόπιου κεφαλαίου σε βάρος τους (λόγω των χαμηλών τους μισθών) και β) την κερδοφορία του κρατικού μηχανισμού μέσω της ανασφάλιστης εργασίας και της μη καταβολής επιδομάτων που αντιστοιχούν στους περισσότερους ντόπιους εργαζόμενους.

Σε περιόδους οικονομικής δυσχέρειας, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης, η μάσκα της καλής και προοδευτικής κοινωνίας εξαφανίζεται εντελώς, οι μετανάστες χαρακτηρίζονται λαθραίοι που μας παίρνουν τις δουλειές και ευθύνονται για την ανεργία, οι εκδιδόμενες γυναίκες είναι επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία καθώς αποσιωπάται εντελώς από τον κυρίαρχο λόγο η ευθύνη προφύλαξης που έχει ο κάθε πελάτης, και οι τοξικοεξαρτημένοι άνθρωποι χρησιμοποιούνται για τη δικαιολόγηση της αυξημένης αστυνομικής επιτήρησης και την υποβάθμιση συγκεκριμένων περιοχών.

Δηλαδή δημιουργείται ένα διπλό καθεστώς εξαίρεσης: ένα για τα υποκείμενα τα οποία αντίκεινται στις επιταγές της κανονικότητας, αλλά και ένα ακόμα ιδιότυπο, που επιτρέπει στην κυρίαρχη εξουσία να αυτοεξαιρείται από τους θεσπισμένους νόμους κατά τον τρόπο που τη συμφέρει. Έτσι, τα σώματα κομματιάζονται, οι ιδιότητές τους κατακερματίζονται και οι ταυτότητες που φέρουν χρησιμοποιούνται αποσπασματικά, σύμφωνα με τη γνωστή τακτική του διαίρει και βασίλευε: όσο πιο απομονωμένα, τόσο πιο αδύναμα και ευάλωτα στην επιβολή της κυριαρχίας. Είναι η ρητορική ότι είναι άξιοι της μοίρας τους αφού δεν είναι ντόπιοι, υγιείς, αρτιμελείς, ετεροφυλόφιλοι, οικογενειάρχες με καλή δουλειά, στέγαση και ακίνδυνη ταξική συνείδηση.

H προσπάθεια της κυρίαρχης ιδεολογίας να εξασφαλίσει την κοινωνική συναίνεση δεν εξαντλείται ούτε στις καθημερινές κατασταλτικές πρακτικές ούτε στον ιδεολογικό πόλεμο των κοινωνικών θεσμών και των ΜΜΕ (παγίωση των κοινωνικών διακρίσεων, του σεξισμού, του ρατσισμού, διάδοση του μίσους για τον διαφορετικό Άλλο). Η κοινωνική συναίνεση είναι υπόθεση και ευθύνη όλων μας. Η έμπρακτη αμφισβήτηση της κυρίαρχης ιδεολογίας, η καθημερινή διεκδίκηση της ορατότητάς μας στο δημόσιο χώρο και λόγο, η αντίσταση και η αλληλεγγύη μεταξύ των «περιττών σωμάτων» είναι ο μοναδικός τρόπος να αναχαιτίσουμε την αποκτήνωση και τον εκφασισμό της κοινωνίας.

Φτάνοντας στον επίλογο αυτής της εισήγησης, το μόνο που μένει να ειπωθεί είναι το πώς αυτά τα περιττά σώματα από αντικείμενα αστυνόμευσης και πειθάρχησης θα κάνουν ένα βήμα προς την ατομική και συλλογική τους αυτοδιάθεση. Είναι επίδικο το πώς σε μια τέτοια συγκυρία που ο καπιταλισμός επιστρατεύει σύσσωμους τους κατασταλτικούς του μηχανισμούς για να συνεχίσει να δημιουργεί «περιττά σώματα», εμείς θα καταφέρουμε να πάρουμε τις ζωές μας στα χέρια μας και να αντισταθούμε.

Tα σώματά μας πέραν του ότι αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια της κοινωνικής (ανα)παραγωγής είναι ταυτόχρονα το μοναδικό μέσο που διαθέτουμε όλες και όλοι μας για να αντιδράσουμε. Οι έμφυλοι και φυλετικοί διαχωρισμοί, το θέαμα και οι θεσμοί πειθάρχησης, αφορούν το σώμα και η ανατροπή τους μόνο με το σώμα θα επιτευχθεί. Με το δικό μας σώμα. Γιατί βρίσκουμε τους εαυτούς μας στις «κοινωνικές εξαιρέσεις». Βλέπουμε τα σώματά μας στα σώματα των οροθετικών που διαπομπεύονται, των μεταναστών που κυνηγιούνται και φυλακίζονται, των μεταναστριών που βιάζονται, των γκέι, τρανς και λεσβιών που τραμπουκίζονται. Η συσσωρευμένη βία που περικλείεται στην καθημερινότητά μας δεν είναι θεωρητικό αξίωμα. Είναι βίωμα. Όχι μόνο δικό μας. Γι' αυτό αναζητούμε τρόπους να το συνολικοποιήσουμε, να το καταθέσουμε και να το μοιραστούμε. Στις συνελεύσεις μας, στα έντυπά μας, στις εκδηλώσεις μας, στα πάρτι μας, στα φεστιβάλ μας. Στο δρόμο.

O δικός μας στόχος είναι το πώς θα μετατρέψουμε το «περιττό μας σώμα» σε σώμα απείθαρχο που με όπλο τη συνείδηση και την επιθυμία μετουσιώνεται σε σώμα διεκδικητικό, που αγωνίζεται και κατακτά το δημόσιο χώρο και λόγο. Γι' αυτό επιλέγουμε το χτίσιμο των σχέσεων αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας, προτάσσουμε την δημιουργία δομών και δικτύων επικοινωνίας μεταξύ όλων των «περιττών σωμάτων». Γιατί οι οριζόντιες και ισότιμες διαδικασίες είναι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να μετατρέψουμε το φόβο σε αυτοπεποίθηση και τη μιζέρια σε διάθεση για δράση. Γιατί μόνο με την ίση συμμετοχή και την ισότιμη συνύπαρξη τα σώματα γίνονται ορατά υποκείμενα που σκέφτονται, πράττουν και αντιστέκονται.

Kαι κλείνοντας, αν η καπιταλιστική βία είναι το θηλυκό του καπιταλιστικού βίου, η αναγκαιότητα της ανατροπής των έμφυλων ρόλων, της ανταπάντησης στην έμφυλη και φυλετική καταπίεση και του σαμποτάζ όλων των διαχωρισμών εισβάλλει στην καθημερινή μας ατζέντα με τη μορφή επιθυμίας για την οικοδόμηση νέων όρων ζωής.

Είναι ένα άλλο σώμα εφικτό; Πρέπει να είναι, γιατί εδώ είμαστε! Κι εμείς, λοιπόν, εδώ είμαστε.