Σεξ στη σκιά του ηφαιστείου

Νέα μελέτη για την Πομπηία μαρτυρεί τις σεξουαλικές εμμονές των κατοίκων της

TΗΕ ΤΙΜΕS , Μary Βeard

(Τα Νέα,15/9/08)

 Η ρωμαϊκή σεξουαλική κουλτούρα ήταν διαφορετική από τη δική μας. Οι γυναίκες, όπως είδαμε στην Πομπηία, ήταν πολύ πιο ορατές στον ρωμαϊκό κόσμο απ΄ ό,τι ήταν σε πολλά άλλα μέρη της Μεσογείου. Ψώνιζαν, μπορούσαν να δειπνούν με τους άνδρες, διέθεταν πλούτο και έκαναν γενναιόδωρες ευεργεσίες. Εντούτοις όσον αφορά το σεξ και την πολιτική, ο ρωμαϊκός κόσμος ήταν ανδρικός και ο φαλλός εξέφραζε την εξουσία, την κοινωνική θέση και την καλή τύχη. Εξ ού η παρουσία φαλλικών απεικονίσεων σε αφάνταστη ποικιλία παντού στην πόλη. Φαλλοί σε χαιρετούν σε πόρτες, είναι σκαλισμένοι πάνω σε φούρνους και στην επιφάνεια του δρόμου.

Σ΄ αυτό τον κόσμο, το κύριο έργο των αξιοσέβαστων, καλοπαντρεμένων γυναικών- δηλαδή αυτών που κατοικούσαν στα μεγαλύτερα σπίτια της Πομπηίας- ήταν διττό: ήταν πρώτα η επικίνδυνη δουλειά να φέρνουν στον κόσμο παιδιά (ο τοκετός ήταν ένας μεγάλος φονιάς στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όπως και σε κάθε περίοδο ώς τη σύγχρονη εποχή)· και ήταν, δεύτερον, η διαχείριση του σπιτιού και του νοικοκυριού.

Για τους άνδρες της ελίτ, η σεξουαλική διείσδυση συνδέεται με απόλαυση και εξουσία. Οι σεξουαλικοί σύντροφοι μπορούσαν να είναι αμφοτέρων των φύλων. Υπήρχε άφθονη σεξουαλική δραστηριότητα μεταξύ ανδρών στον ρωμαϊκό κόσμο, αλλά ελάχιστοι είναι οι υπαινιγμοί πως η «ομοφυλοφιλία» θεωρούνταν αποκλειστική σεξουαλική προτίμηση ή, ακόμη λιγότερο, επιλογή τρόπου ζωής. Η σεξουαλική πίστη σε μια σύζυγο δεν ήταν κάτι που θαυμαζόταν ιδιαίτερα. Στην αναζήτηση της απόλαυσης, οι σύζυγοι, οι θυγατέρες και οι γιοι άλλων ανδρών της ελίτ ήταν απαγορευμένοι καρποί. Όμως τα σώματα των σκλάβων και, μέχρις ενός βαθμού, τα σώματα των κοινωνικά υποδεέστερων, τους ήταν διαθέσιμα.

 Οι τοίχοι μιλούν

Οι φτωχότεροι πολίτες, οι οποίοι δεν ήταν αποδέκτες τέτοιας προσφοράς για σεξ, χρησιμοποιούσαν αναμφίβολα πόρνες. Όμως οι ατομικές σχέσεις ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες της Ρώμης είχαν αποχρώσεις και δεν ήταν μηχανικές. Οι τοίχοι της Πομπηίας μαρτυρούν πάθη, ζήλειες και καημούς: «Ο Μάρκελλος αγαπάει την Πριστίνα και εκείνη δεν δίνει δεκάρα», «Ο Ρεστιτούτος ξεγέλασε πολλά κορίτσια». Πάντως, η βασική δομή των σχέσεων μεταξύ των φύλων στη Ρώμη ήταν αρκετά βίαιη και διόλου φιλική προς τις γυναίκες.

 

Γυμνοί στα λουτρά, πλούσιοι και φτωχοί

 ΜΙΑ ΕΠΙΤΥΜΒΙΑ πλάκα από τη Ρώμη, αφιερωμένη τον 1ο αιώνα π.Χ. σε έναν πρώην σκλάβο, τον Τιβέριο Κλαύδιο Σεκούνδο, από τη σύντροφό του Μερόπη, περιλαμβάνει την πικάντικη παρατήρηση: «Κρασί, σεξ και λουτρά καταστρέφουν το σώμα μας, όμως αυτά είναι η ζωή- κρασί, σεξ και λουτρά».

Τα ρωμαϊκά λουτρά ήταν συνώνυμα με τη ρωμαϊκή κουλτούρα: όπου έφταναν οι Ρωμαίοι, έφταναν και τα λουτρά.

Δεν είχαν να κάνουν απλώς με το πλύσιμο του σώματος, αλλά με ένα σύνολο από δραστηριότητες: Ίδρωναν, γυμνάζονταν, έκαναν ατμόλουτρα, κολυμπούσαν, έπαιζαν μπάλα, έκαναν ηλιοθεραπεία, τους έτριβαν. Ήταν σαν τουρκικό χαμάμ αλλά πλουσιότερο, με έξτρα επιλογές, από κουρεία μέχρι βιβλιοθήκες.

Όλοι εκτός από τους πιο φτωχούς πήγαιναν στα λουτρά. Οι προνομιούχοι βρίσκονταν εκεί με τους λιγότερο τυχερούς. Καθώς έκαναν μπάνιο γυμνοί ή ημίγυμνοι (υπάρχουν ενδείξεις και για τα δύο), ο φτωχός δεν ήταν κατ΄ αρχήν διαφορετικός από τον πλούσιο, ίσως μάλιστα να ήταν υγιέστερος και με καλύτερη εμφάνιση.

Όπως το έχει θέσει ένας σύγχρονος ιστορικός, τα λουτρά ήταν «μια τρύπα στο στρώμα όζοντος της κοινωνικής ιεραρχίας».

Θάνατος στην πισίνα

Με δεδομένη τη γυμνότητα και την πιθανή ανάμειξη σ΄ αυτά γυναικών και ανδρών, τα λουτρά είχαν επίσης συνδεθεί με το σεξ- για μερικά πιστευόταν ότι ήταν μπορντέλα. Υπήρχε επίσης ένα θέμα υγιεινής. Δεν υπήρχε χλωρίωση του νερού για να αντισταθμίζεται η επίδραση των ούρων και άλλων λιγότερο άγονων σωματικών αποβλήτων. Ούτε αντικαθιστούσαν τακτικά το νερό στις διάφορες πισίνες. Ο Ρωμαίος ιατρικός συγγραφέας Κέλσος δίνει τη συνετή συμβουλή να μην πηγαίνεις στα λουτρά με ανοιχτή πληγή («συνήθως οδηγεί σε γάγγραινα»).

Με άλλα λόγια, τα λουτρά ήταν ένας τόπος θαυμασμού, απόλαυσης και ομορφιάς για τον ταπεινό κάτοικο της Πομπηίας.

Μπορούσαν επίσης να τον σκοτώσουν.

Το νέο βιβλίο της επιφανούς κλασικίστριας Μέρι Μπερντ με τίτλο «Εxtracted from Ρompeii» (εκδ. Ρrofile Βooks), από το οποίο προέρχονται τα παραπάνω αποσπάσματα, κυκλοφορεί την ερχόμενη Πέμπτη στο Λονδίνο.

Πηγή: Τα Νέα