Είσαι γκέι και φαίνεσαι!

Έρευνα

του David France

μετάφραση: Ναόμι Αποστολάκη
αναδημοσίευση/προσαρμογή από το New York Magazine, Ιούλιος 2007

Αν ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι βιολογικός, τότε τα χαρακτηριστικά που κάνουν τους ανθρώπους να δείχνουν γκέι είναι και αυτά έμφυτα;

 

Η Επιστήμη του γκέινταρ

Είναι η ομοφυλοφιλία κάτι με το οποίο γεννιόμαστε ή κάτι που προκαλείται από το πώς μεγαλώνουμε; Το ακόλουθο άρθρο εξετάζει εκτενώς κάποιες από τις πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες για το θέμα, παίρνοντας θέση υπέρ των βιολογικών αιτιών αλλά ταυτόχρονα αναλύοντας τους κοινωνικούς κινδύνους τέτοιων ερευνών. Λόγω μεγάλης έκτασης του κειμένου, μπορείτε να το τυπώσετε εδώ.

Υπάρχει γκέινταρ;

Όταν κρατιέμαι από το χερούλι στο λεωφορείο, στριμώχνομαι σ' έναν ανελκυστήρα, ή περπατώ στον δρόμο δεν είμαι ούτε έντονα αρρενωπός ούτε εμφανώς θηλυπρεπής. Δεν δημιουργώ καμιά ανδρόγυνη εντύπωση, με τα αθλητικά/στρατιωτικά ρούχα μου. Κι όμως οι περισσότεροι άνθρωποι καταλαβαίνουν (ορθώς) ότι είμαι γκέι. Χρειάζεται μόνο μια ματιά να διαπιστώσεις τον σεξουαλικό προσανατολισμό μου. Ακόμη κι όσοι δεν έχουν ευαίσθητο γκέινταρ υποθέτουν εύκολα τον προσανατολισμό μου. Παρότι δεν είμαι εκδηλωτικός, με «καταλαβαίνουν».

Κάποτε έβαλα μια αγγελία στην οποία περιέγραφα τον εαυτό μου ως άντρα με γκέι εμφάνιση και συμπεριφορά, εν μέρει σαν μπηχτή στους συνομηλίκους μου που προτιμούσαν να θεωρούνται στρέιτ, αλλά κυρίως επειδή είμαι απλώς αυτό που είμαι. Ίσως ένας καλύτερος τρόπος να το εκφράσω θα ήταν «άτομο τρίτου φύλου», μια κατηγορία που αναπτύχθηκε από τον γκέι Γερμανό σεξολόγο Μάγκνους Χίρσφελντ πριν από 100 χρόνια. Η ετικέτα «τρίτο φύλο» έπεσε σε αχρηστία, αλλά τελευταία κάποιοι διακεκριμένοι ερευνητές στον τομέα του σεξουαλικού προσανατολισμού την έχουν ανανεώσει. Βασίζονται σ' ένα νέο, εκτεταμένο πεδίο έρευνας, που δείχνει ότι οι περισσότεροι από μας, είτε ενεργητικοί είτε παθητικοί, είτε ανδροπρεπείς είτε θηλυπρεπείς, είτε μπουτς είτε φαμ, είτε κάπου ανάμεσα, μοιραζόμαστε κάποιες σωματικές διαφορές που μας καθιστούν ειδική υποκατηγορία του κοινωνικού φύλου. Όποιες κι αν είναι αυτές οι διαφορές, φαίνεται πως πηγάζουν από κάπου βαθιά μέσα μας και δεν κρύβονται όσο κι αν προσπαθήσουμε. Τελικά το γκέινταρ, το ραντάρ που έχουμε για να αντιλαμβανόμαστε τον σεξουαλικό προσανατολισμό ενός ανθρώπου, δεν έχει τόσο σχέση με τις ικανότητες αντίληψης του θεατή όσο με τα αποκαλυπτικά σημάδια που οι περισσότεροι γκέι άνθρωποι προβάλλουν, ένα σύνολο χαρακτηριστικών που μας κάνουν να φαινόμαστε ότι ανήκουμε σε αυτή την ομάδα.

Ο ψυχολόγος και σεξολόγος John Money αποκαλούσε αυτά τα σημάδια «λεπτομέρειες του έμφυλου χάρτη» μας και πίστευε ότι διαμορφωνόταν από τα βιώματά μας και τις κοινωνικές συνθήκες. Ο Money, από τους πρωτοπόρους στη διαμάχη του «οφείλεται στη φύση ή οφείλεται στην ανατροφή», ισχυριζόταν ότι οι αδερφές, τα αγοροκόριτσα και τα άλλα «έμφυλα διαταραγμένα άτομα» δημιουργούνται από προβληματικούς γονείς και όχι από έμφυτα βιολογικά αίτια. Σήμερα, ωστόσο, το εκκρεμές κλίνει προς την αντίθετη πλευρά. Κάποιοι ερευνητές αναλύουν τα στοιχεία και τα χαρακτηριστικά τα οποία, παρότι σε ορισμένους είναι πιο έντονα απ' ό,τι σε άλλους, όχι μόνο μας κάνουν γκέι, αλλά μας κάνουν να φαινόμαστε κιόλας.

Σε μια έρευνα του Πανεπιστημίου Tufts ζήτησαν από άντρες και γυναίκες να μαντέψουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό 90 γκέι και στρέιτ αντρών με βάση μια φωτογραφία προσώπου (χωρίς γένια ή piercings). Το πέτυχαν στο 70% των φορών μέσα σε μόλις 1/20 του δευτερολέπτου. Μάλιστα η πρώτη εντύπωση ήταν εξίσου σωστή και με το αν κοιτούσαν τη φωτογραφία μετά από ένα λεπτό. Οι κριτές ήταν αδύνατο να πουν τι τους οδηγούσε να μαντέψουν, όπως επίσης ορισμένα πρόσωπα ήταν αδύνατο να κατηγοριοποιηθούν σωστά.

Δάχτυλα, χέρια και μαλλιά

Εκ πρώτης όψεως, τα ευρήματα των επιστημόνων μοιάζουν σαν ασύνδετες, μυστηριώδεις παρατηρήσεις. Στατιστικά, για παράδειγμα, οι γκέι άντρες και λεσβίες έχουν περίπου 50% περισσότερες πιθανότητες να είναι αριστερόχειρες ή αμφιδέξιοι σε σύγκριση με τους στρέιτ άντρες και γυναίκες. Το μήκος των δαχτύλων είναι ένα άλλο στοιχείο: ο δείκτης των περισσότερων στρέιτ αντρών είναι κοντύτερος από τον παράμεσο τους, ενώ στις περισσότερες γυναίκες δείκτης και παράμεσος έχουν σχεδόν ίδιο μήκος ή αντίστροφη αναλογία (δηλ. ο δείκτης λίγο μακρύτερος από τον παράμεσο). Ωστόσο κάποιοι ερευνητές έδειξαν ότι οι αναλογίες μήκους των δακτύλων των γκέι αντρών συγκλίνουν με αυτές των στρέιτ γυναικών, ενώ μια έρευνα σε μπουτς λεσβίες έδειξε σημαντικά αρρενωπές αναλογίες. Το ίδιο μοτίβο ισχύει για τον τρόπο που ακούμε, τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε τη χωρική αντίληψη, καθώς επίσης και τη χροιά της φωνής μας. Μια μελέτη, που συμπεριλάμβανε μαγνητοφωνήσεις γκέι και στρέιτ αντρών, έδειξε ότι το 75% των γκέι αντρών ακουγόταν «γκέι» σε ένα γενικό ακροατήριο. Δεν είναι σαφές τι αντιλήφθηκαν οι ακροατές ή αν υπάρχει κάποια αναγνωρίσιμη γκέι προφορά ή χροιά. Και δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο που να δείχνει ότι αυτή η ιδιοσυγκρασία οφείλεται στη βιολογία ή στις πολιτισμικές επιρροές· μόνο το γεγονός ότι είναι αδιαμφισβήτητη.

Όλα αυτά εντάσσονται στην ιδέα ότι «κατά κάποιο τρόπο οι γκέι είμαστε διαφορετικά πλάσματα», λέει ο Simon LeVay, Βρετανός νευρολόγος που αφοσιώθηκε στη μελέτη αυτών των θεμάτων. «Ο Hirschfeld είχε δίκιο. Υποστηρίζω την ιδέα ότι είμαστε ένα τρίτο φύλο - ή ένα τρίτο κι ένα τέταρτο φύλο, γκέι άντρες και γκέι γυναίκες. Σήμερα, υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση για αυτή την άποψη».

Ο Richard Lippa, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, είναι ένας από τους επιφανείς επιστήμονες που καταγράφουν τους πολυάριθμους τρόπους με τους οποίους οι γκέι διαφέρουν. Τον συνάντησα στο Gay Pride του Long Beach, όπου ερευνούσε άλλη μια υπόθεση: οι γκέι άντρες είναι πιθανότερο να έχουν οι σπείρες τριχοφυΐας στο κεφάλι με φορά αντίστροφη του ρολογιού. Αν αληθεύει, θα είναι ένα ακόμα στοιχείο που θα πιστοποιεί τη βιολογική μας μοναδικότητα.

Οι γυναίκες έχουν σεξουαλικό προσανατολισμό, αλλά δεν περιορίζουν το εύρος των επιθυμιών που μπορούν να βιώσουν ως γυναίκες τόσο όσο οι άντρες.

Ο Lippa σκάναρε το τριχωτό της κεφαλής των πειραματόζωών του. «Κοιτάς το σβέρκο των ανθρώπων και είναι σαν διανυσματικό πεδίο», λέει. «Υποθέτουμε πως αυτό που προκαλεί στους ανθρώπους να είναι δεξιόχειρες ή αριστερόχειρες είναι επίσης αυτό που προκαλεί τις σπείρες τριχοφυΐας. Εξετάζουμε τη θεωρία ότι υπάρχει ένα κοινό γονίδιο, το οποίο είναι υπεύθυνο και για τα δυο. Αυτό το γονίδιο μπορεί να είναι δείκτης του σεξουαλικού προσανατολισμού». Γι' αυτό πήρε επίσης δείγμα κυττάρων από το εσωτερικό επιθήλιο των μάγουλων των εθελοντών. Θα χρειαστεί μήνες μέχρι να ολοκληρωθεί το τεστ DNA.

Εξεπλάγην στο πόσοι πολλοί άνθρωποι συμφώνησαν να χάσουν πέντε λεπτά από την γιορτή υπερηφάνειας και να τα αφιερώσουν στην επιστήμη. «Αν μπορούσα να πω στη μητέρα μου ότι οφείλεται σ' ένα γονίδιο, θα ήταν πολύ ευτυχισμένη», είπε ο Scott Quesada, ετών 42, που συμμετείχε στη μελέτη του Lippa. O Quesada είναι δεξιόχειρας και έχει τυπικά ανδρική αναλογία δακτύλων.

Ο Lippa συγκέντρωσε στοιχεία από περισσότερους από 50 άντρες με κοντό μαλλί και φωτογράφισε τα κεφάλια τους (οι γυναίκες εξαιρέθηκαν γιατί, ακόμα και στο φεστιβάλ υπερηφάνειας, είχαν πολύ μακριά μαλλιά που δυσκόλευαν την εξέταση). Περίπου το 23% είχε τριχοφυΐα με φορά αντίστροφη του ρολογιού. Στον γενικό πληθυσμό, αυτό ισχύει μόνο για το 8%.

Γκέι άντρες και στρέιτ γυναίκες έναντι στρέιτ αντρών και λεσβιών

Από άλλες μελέτες, οι περισσότερες από αυτές διενεργημένες χωρίς τα φώτα της δημοσιότητας και με μικρές χρηματοδοτήσεις, προέκυψαν άλλοι βιολογικοί δείκτες. Συμφώνα με αυτές τις έρευνες, οι γκέι άντρες (όπως οι στρέιτ γυναίκες) έχουν αυξημένη πυκνότητα ραβδώσεων στα δακτυλικά αποτυπώματα του αντίχειρα και του μικρού του αριστερού χεριού· τα δε χέρια, πόδια και παλάμες είναι αναλογικά μικρότερα σε σύγκριση με το συνολικό ανάστημα.

Άλλη μια διαφορά είναι ο διαφορετικός τρόπος με τον οποίο ακούν οι περισσότεροι άντρες και οι περισσότερες γυναίκες, με εξαίρεση τις λεσβίες, των οποίων τα αυτιά λειτουργούν σαν τα αυτιά των αντρών. Επίσης υπάρχουν ορισμένες γνωσιακές διαφορές στις οποίες οι γκέι άντρες μοιάζουν περισσότερο με τις στρέιτ γυναίκες. Μια διαφορά περιλαμβάνει τη νοητική περιστροφή ενός τρισδιάστατου αντικειμένου, κάτι που οι άντρες τείνουν να κάνουν καλύτερα από τις γυναίκες, εκτός από τους γκέι άντρες οι οποίοι τα καταφέρνουν σαν τις στρέιτ γυναίκες· αντίθετα, οι λεσβίες λειτουργούν περισσότερο σαν τους στρέιτ άντρες. Όσον αφορά τον προσανατολισμό και τα τεστ ευγλωττίας, οι γκέι άντρες και οι λεσβίες τείνουν να έχουν αποτελέσματα που δεν είναι τυπικά για το φύλο τους.

Οι γκέι τον έχουν μεγαλύτερο;

Με βάση αυτά τα ευρήματα ίσως θα ήταν δελεαστικό να συμπεράνουμε ότι οι λεσβίες είναι εφ' όλης της ύλης αρρενωπές και ότι οι γκέι άντρες θηλυπρεπείς - το κλασικό αντίστροφο μοντέλο της ομοφυλοφιλίας που ευαγγελιζόταν ο Freud. Μόνο που η πραγματικότητα είναι πιο πολυσύνθετη. Υπάρχουν επίσης αποδείξεις ότι οι ομοφυλόφιλοι άντρες μπορεί να είναι ανδροπρεπείς και οι λεσβίες θηλυπρεπείς. Φαίνεται πως στατιστικά αληθεύει το στερεότυπο ότι οι λεσβίες θέλουν σχέσεις νωρίς και έχουν λιγότερο ενδιαφέρον για καθημερινό σεξ ή ότι οι γκέι άντρες έχουν περισσότερους σεξουαλικούς συντρόφους απ' ό,τι οι λεσβίες. Μια μελέτη που υποστηρίζει τη θεωρία της υπερ-αρρενωποτητας της ανδρικής ομοφυλοφιλίας αφορά το μεγέθος του πέους. Ένας ψυχολόγος-ερευνητής από το Οντάριο ονόματι Anthony Bogaert αναταξινόμησε τα δεδομένα του Kinsey Institute, στα οποία 5.000 άντρες απάντησαν σε λεπτομερείς ερωτήσεις σχετικά με τη σεξουαλική ζωή τους, συνήθειες, φαντασιώσεις, καθώς και το μέγεθος του οργάνου τους σε στύση. Τα πέη των γκέι αντρών ήταν παχύτερα (12,57 εκ. έναντι 12,19 εκ.) και μακρύτερα (16.05 εκ. έναντι 15,21 εκ.). Οι μετρήσεις, ας τονιστεί, είχαν γίνει από τους ίδιους τους συμμετέχοντες και βασίζονταν σε προσωπικές εκτιμήσεις, αλλά δεν υπάρχει κάνει κάποια μελέτη που να διερευνά το αν οι γκέι άντρες τείνουν να υπερβάλλουν όσον αφορά το μέγεθος του πέους τους. Με άλλα λόγια, ως έρευνα χωράει πολύ νερό.

«Αν τα παραπάνω αληθεύουν, αμφισβητείται το μοντέλο αντιστροφής», λέει ο Bogaert. Αντί να φανταζόμαστε το φύλο και τον προσανατολισμό σαν μια γραμμή, με τους στρέιτ άντρες στο ένα άκρο, τις στρέιτ γυναίκες στο άλλο και τους γκέι κάπου στη μέση, ίσως μία επίπεδη επιφάνεια είναι ένας πιο ακριβής τρόπος για την απεικόνιση όλων των πιθανοτήτων.

Η δουλειά του Bogaert έχει περιγελαστεί ως σύγχρονη φρενολογία. Προφανώς το να έχεις κάποιο χαρακτηριστικό, π.χ. τριχοφυΐα με φορά αντίστροφη του ρολογιού ή μακρύ παράμεσο, δεν σε κάνουν απαραίτητα γκέι ή στρέιτ. Αλλά οι ερευνητές τονίζουν ότι τα παραπάνω είναι στατιστικοί μέσοι όροι. Τα σωρευτικά ευρήματα ενισχύουν την άποψη που συνεχώς κερδίζει έδαφος στην επιστημονική κοινότητα: ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός, πιθανώς μαζί με τα χαρακτηριστικά που τυπικά συνδέουμε με την ομοφυλοφιλία, είναι βιολογικός.

«Είναι ο σεξουαλικός προσανατολισμός κάτι με το οποίο γεννιόμαστε ή κάτι που αποκτούμε μέσα από τα κοινωνικά βιώματα;» ρωτά ο J. Michael Bailey, ψυχολόγος του Northwestern University και απαντά: «Η απάντηση είναι ξεκάθαρη. Είναι κάτι με το οποίο γεννιόμαστε».

Αν μπορούσα να πω στη μητέρα μου ότι οφείλεται σ' ένα γονίδιο, θα ήταν πολύ ευτυχισμένη.

Είναι γνωστό ότι πολλά από αυτά τα προσφάτως ανακαλυφθέντα «γκέι» στοιχεία και χαρακτηριστικά μορφοποιούνται ήδη στο εμβρυακό στάδιο, κι έτσι οι ερευνητές τείνουν να συγκλίνουν στο πότε εμφανίζεται η ομοφυλοφιλία και ποια μπορεί να είναι τα πιθανά αίτιά της. Πιστεύουν ότι η ομοφυλοφιλία ίσως είναι το αποτέλεσμα κάποιας αντίδρασης μεταξύ της εγκύου μητέρας και του εμβρύου της. Ένας υποθετικός μηχανισμός εστιάζει στις ορμόνες και το πώς αυτές επηρεάζουν τον σχηματισμό του φύλου. Τίποτα δεν είναι βέβαιο ακόμη, αλλά ο κατάλογος των «υπόπτων» περιλαμβάνει μικρόβια, γονίδια, μητρικό άγχος, και ακόμα και αλλεργίες· ενδέχεται η μητέρα να παθαίνει κάποια ανοσολογική αντίδραση στις ορμόνες του εμβρύου.

Ανοσία στους στρέιτ

Η ανοσολογική αντίδραση είναι η ανερχόμενη θεωρία. Γνωρίζουμε από έρευνες ότι ο δευτερότοκος γιος έχει 33% περισσότερες πιθανότητες από τον πρώτο γιο να είναι γκέι, ο τρίτος έχει 33% περισσότερες από τον δεύτερο, κ.ο.κ., σαν να υπάρχει κάποιου είδους «μητρικής μνήμης», με τρόπο παρόμοιο με εκείνον που τα αντισώματα είναι οι μνήμες κάποιας μόλυνσης. Οι ερευνητές προσπάθησαν να διαπιστώσουν αν η σειρά γέννησης έχει ως αποτέλεσμα οι γονείς να συμπεριφέρονται διαφορετικά σε κάθε παιδί, με αποτέλεσμα να επηρεαστεί η σεξουαλικότητά τους· για τον λόγο αυτό μελέτησαν αγόρια που δεν ανατράφηκαν από τις βιολογικές τους οικογένειες ή που ήταν πρωτότοκα αλλά μεγάλωσαν σαν να ήταν τα μικρότερα. Σε κάθε συνδυασμό, τα αποτελέσματα ήταν τα ίδια: Αυτό που είχε σημασία ήταν μόνο πόσα αγόρια είχαν προηγηθεί στη μήτρα της μητέρας πριν από το συγκεκριμένο άτομο.

Βιολογία = αρρώστια;

Κάποιες από αυτές τις έρευνες ίσως αποδεδειχθούν σημαντικές· άλλες στο τέλος θα αποδοθούν σε απλές συμπτώσεις. Το σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι όλες αυτές οι έρευνες περί βιολογικών αιτιών της ομοφυλοφιλίας έχουν φέρει τους γκέι ακτιβιστές σε ένα από τα σημαντικότερα σταυροδρόμια από το 1973, όταν η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση αποχαρακτήρισε την ομοφυλοφιλία ως ασθένεια. Αν ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι βιολογικός και ανακαλύψουμε ότι καθορίζεται στη μήτρα, δεν θα έρθει ένα μέλλον όταν οι γκέι θα μπορούν να αποφευχθούν; Πρόσφατα, ο R. Albert Mohler Jr., πρόεδρος ενός θεολογικού σεμιναρίου νότιων βαπτιστών στο Κεντάκυ και επιφανής ευαγγελιστής, υποστήριξε ακριβώς αυτό: «Θέλουμε να κατανοήσουμε γιατί κάποιοι άνθρωποι δίνουν αγώνα εναντίον αυτής της συγκεκριμένης αμαρτίας. Αν υπάρχει ένας τρόπος να τους βοηθήσουμε στον αγώνα τους, πρέπει να είμαστε ανοιχτοί, με τον ίδιο τρόπο που θα βοηθούσαμε τους αλκοολικούς να αντιμετωπίσουν τον πειρασμό τους».

Αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι γκέι είναι αρνητικοί σε τέτοιες «ανακαλύψεις». Στα τέλη του προηγούμενου χρόνου, η Martina Navratilova ενώθηκε με τους ακτιβιστές της φιλοζωικής PETA ενάντια σε ένα πείραμα που αποσκοπούσε να κάνει κάποια πρόβατα γκέι (το πείραμα απέτυχε, όμως ένα άλλο πείραμα κατάφερε επιτυχώς να κάνει νυφίτσες ομοφυλόφιλες, ενώ επίσης έχει αλλαχτεί με επιτυχία ο σεξουαλικός προσανατολισμός στις μύγες των φρούτων). Τα ηλεκτρονικά γραμματοκιβώτια των ερευνητών γέμισαν με 20.000 εξαγριωμένα μέιλ που σύγκριναν το έργο τους με τη ναζιστική ευγονική.

«Σε τέτοιες έρευνες υπάρχουν θετικά στοιχεία, αλλά περισσότερα είναι τα αρνητικά», λέει ο Matt Foreman, διευθύνων σύμβουλος του National Gay and Lesbian Task Force. «Βάζω στοίχημα τη ζωή μου ότι αν ποτέ βρεθεί θεραπεία, επίσημα ή ανεπίσημα, η θρησκευόμενη δεξιά δεν θα έχει κανένα πρόβλημα να παρέμβει γενετικά ή προγεννητικά. Όσοι πιστεύουν ότι δεν διατρέχουμε τέτοιο κίνδυνο ζουν εκτός πραγματικότητας».

Η απειλή της ομοφυλοφιλίας – και οι σωτήρες

Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που οι γκέι πολίτες θεωρούνταν απειλή της εθνικής ασφάλειας ή που η πλειοψηφία των ανθρώπων ζούσε με τρόμο μήπως γνωρίσει έναν «τοιούτο», αφού σπάνια έβλεπε δημόσιες εικόνες μας. Ήταν συνηθισμένη τακτική, και μάλιστα άκρως πετυχημένη, οι κατηγορούμενοι σε υποθέσεις δολοφονίας να κερδίζουν τη δίκη με τον ισχυρισμό ότι σκότωσαν από αυτοάμυνα ενάντια σε έναν ομοφυλόφιλο που τους την έπεφτε. Οι ένορκοι με προθυμία δέχονταν ότι η βία εναντίον των ψυχοπαθών ομοφυλόφιλων όχι μόνο ήταν πρέπουσα αλλά και συγχωρητέα. Εκείνη την εποχή πολλοί ψυχίατροι «θεράπευαν» την ομοφυλοφιλία με ηλεκτροσόκ, απομόνωση ή επεμβάσεις στρέβλωσης του νου, τις επονομαζόμενες θεραπείες αποστροφής, μια πρακτική που ήταν διάσημη ως και τα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα, όταν ένας σπυριάρης ψυχίατρος με έβαλε να κοιτάζω στρέιτ τσοντοπεριοδικά για να με θεραπεύσει..

Τα θεμέλια για την αλλαγή μπήκαν τη δεκαετία του '50, όταν η Evelyn Hooker, ψυχολόγος του UCLA, προσεγγίστηκε από έναν γκέι πρώην φοιτητή της, ο οποίος είχε παρατηρήσει πως όλες οι έρευνες για τους ομοφυλόφιλους αφορούσαν άντρες και γυναίκες σε φυλακές ή ιδρύματα, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η πεποίθηση ότι οι ομοφυλόφιλοι είναι όλοι ανώμαλοι. Πρότεινε στην ψυχολόγο να μελετήσει άντρες σαν κι αυτόν. Η Hooker το έκανε για τις επόμενες δυο δεκαετίες, αποδεικνύοντας ότι κανένα από τα γνωστά ψυχολογικά τεστ δεν μπορούσε να εντοπίσει ένα υγιές γκέι άτομο κι ότι δεν υπήρχε καμία κλινική παθολογία στον σεξουαλικό προσανατολισμό. Αναγκαστικά οι έρευνες εκείνη την εποχή έδιναν έμφαση στο να αποδείξουν πόσο συνηθισμένοι είναι οι γκέι άντρες και γυναίκες: ολόιδιοι σε όλα τα ερωτηματολόγια προσωπικότητας, εξίσου καλοί σε όλες τις δουλειές, καλοί γονείς, καθόλου επικίνδυνοι ως γείτονες και πάει λέγοντας. Χάρη στα ευρήματα της Hooker και τις τιτάνιες προσπάθειες των ακτιβιστών, η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση αναθεώρησε τις θέσεις της για τους ομοφυλόφιλους το 1973.

Οι έρευνες για τον σεξουαλικό προσανατολισμό έπεσαν σε νάρκη μέχρι το 1991, όταν ο Simon Levay έκανε την πρώτη μελέτη για τη βιολογική μοναδικότητα της ομοφυλοφιλίας. Ήταν ερευνητής στο Salk Institute της Καλιφόρνιας, όταν ο εραστής του αρρώστησε από AIDS. Αποσύρθηκε για ένα χρόνο ώστε να τον φροντίσει, αλλά τελικά ο εραστής του πέθανε. Επιστρέφοντας στη δουλειά, ο LeVay αποφάσισε να επικεντρωθεί σε γκέι θέματα. «Όπως πολλοί γκέι που έχουν επηρεαστεί άμεσα από την επιδημία, έτσι κι εγώ ένιωσα την επιθυμία να κάνω κάτι σχετικότερο με την ταυτότητα μου ως γκέι άντρα», λέει ο LeVay. «Κάποιοι έχουν πει ότι είχα βαλθεί ν' αποδείξω ότι δεν ήταν δικό μου λάθος που είμαι γκέι. Διαφωνώ κάθετα. Στην περίπτωση μου, αφού η νευρολογία ήταν η δουλειά μου, ήταν απλώς ο δρόμος που μπορούσα να πάρω».

Κατά ειρωνικό τρόπο το AIDS άνοιξε τον δρόμο για τον LeVay. Πριν από την επιδημία τα πτώματα που ήταν διαθέσιμα για βιοψία συνοδεύονταν με ανεπαρκή προσωπικά δεδομένα πέρα από την ηλικία και τα αίτια θανάτου. Αλλά επειδή το AIDS ήταν ακόμα κυρίως μια γκέι ασθένεια, ο LeVay ήταν σε θέση να κάνει για πρώτη φορά αναλυτικές νευροανατομικές μελέτες σε σορούς γκέι αντρών.

Ο LeVay αποφάσισε να κάνει την πρώτη αναλυτική σύγκριση του υποθάλαμου του εγκεφάλου, μιας μικρής περιοχής στη βάση του εγκεφάλου η οποία είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση πολλών λειτουργιών, συμπεριλαμβανομένης της πίεσης του αίματος, της θερμοκρασίας του σώματος, της πείνας, καθώς και του κύκλου ύπνου. Ο υποθάλαμος, επειδή κατακλύζεται από ορμόνες περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο μέρος του εγκέφαλου, βοηθά επίσης στον έλεγχο των συναισθημάτων και της λίμπιντο, όπως τόνισε ο LeVay στο βιβλίο του The Sexual Brain.

Ο LeVay υποπτεύθηκε ότι ίσως το μυστικό του σεξουαλικού προσανατολισμού να κρύβεται στον υποθάλαμο. Ήταν ήδη γνωστό ότι σε (κατά τεκμήριο στρέιτ) άντρες, μια ομάδα κυττάρων στον υποθάλαμο που λέγεται INAH3 είναι δυο φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη ομάδα κυττάρων στις (κατά τεκμήριο στρέιτ) γυναίκες. Αυτή η διαφορά μάλλον προκαλείται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του εμβρύου, όταν οι αρσενικές ορμόνες αρχίζουν να επιδρούν στα αρσενικά έμβρυα και τα δυο φύλα παίρνουν διαφορετικές βιολογικές διαδρομές. Ο Levay σχεδίασε μια μελέτη για να δει αν υπήρχαν διαφορές στο μέγεθος στον εγκέφαλο των γκέι αντρών. Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά και απρόσμενα. Στους γκέι άντρες, η περιοχή INAH3 έχει όμοιο μέγεθος με αυτή των στρέιτ γυναικών.

Αυτή η ανακάλυψη αμφισβήτησε πολλά από αυτά που πίστευαν οι επιστήμονες. «Ο εγκέφαλος θεωρούταν σταθερά παγιωμένος», λέει ο Roger Gorski, νευροβιολόγος στο UCLA που ερευνά τη σεξουαλική διαφοροποίηση. «Διαμορφώνεται ως αρσενικός ή θηλυκός, τελεία και παύλα. Να όμως που οι μελέτες του Simon έδειξαν ότι υπάρχουν ενδιάμεσες καταστάσεις».

Μπεεε!

Εκείνον τον καιρό ο LeVay παρουσίασε τα ευρήματα του με επιφυλάξεις, γνωρίζοντας ότι τα φάρμακα για το HIV/AIDS ίσως να ευθύνονταν για την αλλαγή στη δομή του εγκεφάλου. Ωστόσο πιο πρόσφατα μια σημαντική μελέτη για τους εγκεφάλους προβάτων επιβεβαίωσε τα ευρήματα του. Τα πρόβατα ανήκουν στα 500 είδη ζώων που εμφανίζουν ομοφυλοφιλία. Ανήκουν επίσης στα λίγα είδη που εξασκούν ομοφυλοφιλία αποκλειστικά, όπως πολλοί άνθρωποι. Σ' έναν οποιοδήποτε πληθυσμό προβάτων, περίπου το 8% των αρσενικών παρουσιάζουν αποκλειστικά ομοφυλοφιλική συμπεριφορά. Λίγα είναι γνωστά για τη ρομαντική ζωή των λεσβιακών προβάτων, επειδή οι προβατίνες εκφράζουν τη σεξουαλικότητά τους με το να κάθονται τελείως ακίνητες, με αποτέλεσμα να μη δίνουν στοιχεία για τις προτιμήσεις τους.

Ανατέμνοντας τους εγκεφάλους 10 προβατίνων, 8 κριαριών με σεξουαλικό ενδιαφέρον για θηλυκά και 9 κριαριών που προτιμούσαν άλλα κριάρια, οι ερευνητές του Oregon Health and Science University School of Medicine βρήκαν σχεδόν τις ίδιες αναλογίες στους υποθαλάμους που είχε επισημάνει πρώτος ο LeVay. Τα αρσενικά πρόβατα που ένιωθαν έλξη για θηλυκά είχαν σημαντικά μεγαλύτερους υποθαλάμους απ' ό,τι τα θηλυκά ή τα αρσενικά που ένιωθαν έλξη για άλλα αρσενικά.

Μια δεύτερη μελέτη σε ανθρώπους βρήκε επίσης διαφορές στο μέγεθος, αν και λιγότερο εντυπωσιακές, των υποθαλάμων που διαπίστωσε ο LeVay. «Πλέον έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι τα ευρήματά μου είναι σωστά, ότι δηλαδή ο γκέι εγκέφαλος έχει αυτό το χαρακτηριστικό γνώρισμα», λέει.

Η έρευνα του LeVay προτείνει ότι η αρσενική ομοφυλοφιλία οφείλεται περισσότερο στη βιολογία και όχι στο περιβάλλον, και ο γενετιστής Dean Hamer, συγγραφέας και μοριακός βιολόγος στο National Institute of Health, έλπιζε να εντοπίσει τον ακριβή βιολογικό μηχανισμό. Σάρωσε ομάδες γονιδίων από ζευγάρια γκέι αδελφών ψάχνοντας για περιοχές όπου οι συγγενείς είχαν κληρονομήσει το ίδιο DNA πιο συχνά απ' ό,τι προβλέπεται με βάση τις πιθανότητες. Το 1993 εντόπισε μια περιοχή στο ανθρώπινο γονιδίωμα, την Xq28, που φαίνεται να σχετίζεται με την ομοφυλοφιλία, μια ανακάλυψη η οποία έχει δημιουργήσει αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους ερευνητές, οι οποίοι δεν έχουν επιβεβαιώσει πλήρως τα αποτελέσματα.

Μια μελέτη μεγάλης κλίμακας τον επόμενο χρόνο αναμένεται να εξακριβώσει πιο οριστικά αν ένα ή περισσότερα γονίδια σχετίζονται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Ο Alan R. Sanders, ψυχίατρος του Northwestern University, εγγράφει 1000 ζεύγη γκέι αδελφών σε μια από τις μεγαλύτερες έρευνες για τον σεξουαλικό προσανατολισμό που έχουν γίνει μέχρι τώρα. Με αυτό το πείραμα, το οποίο έχει πάρει επιχορήγηση 1 εκατομμυρίου δολαρίων, ο Sanders θα επιχειρήσει να χαρτογραφήσει τα γονίδια που επηρεάζουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό.

Φτωχή ομοφυλοφιλία!

Γιατί όμως πήρε 14 χρόνια να γίνει μια τέτοια έρευνα; Ο Hamer λέει πως όταν κυνηγάς τα αίτια της ομοφυλοφιλίας υπάρχουν ελάχιστα χρήματα για έρευνα και σχεδόν καθόλου δόξα. «Περίπου την ίδια εποχή που ανακαλύφθηκε το Xq28, ανακαλύψαμε άλλο ένα γονίδιο που σχετίζεται με το άγχος, το γονίδιο-στόχος για το Prozac. Από τότε έχουν δημοσιευτεί σχεδόν 800 επιστημονικά συγγράμματα για αυτό το γονίδιο. Σε αντίθεση, τα πειράματα για το γκέι γονίδιο έχουν γίνει μόνο από τρεις ή τέσσερις φοιτητές, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι δικοί μου».

Ένας από τους γρίφους που βασανίζει τους γενετιστές είναι γιατί μόνο το 50% των γκέι ομοζυγωτικών διδύμων έχουν τον ίδιο σεξουαλικό προσανατολισμό με τους αδελφούς τους, παρόλο που είναι γενετικώς πανομοιότυποι. «Γνωρίζουμε από σχεδόν κάθε είδους έρευνα ότι δεν οφείλεται στον τρόπο που έχεις μεγαλώσει ούτε στη σχέση σου με τους γονείς και τα αδέλφια σου ούτε στις σεξουαλικές εμπειρίες σου κατά την πρώιμη παιδική ηλικία ούτε και στο αν πήγες κατηχητικό ή όχι», λέει ο Sven Bocklandt, γενετιστής στο UCLA. «Εγώ πιστεύω ότι οφείλεται στην "επιγενετική του περιβάλλοντος", δηλαδή το περιβάλλον γύρω από το DNA, δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο ρυθμίζεται ένα γονίδιο. Στα ομοζυγωτικά δίδυμα, τα γονίδια είναι πανομοιότυπα, αλλά χρησιμοποιούνται διαφορετικά. Κάθε άντρας και κάθε γυναίκα έχει όλα τα γονίδια που χρειάζονται για να φτιάξει κόλπο και μήτρα ή πέος και όρχεις. Παρομοίως κάθε άντρας και γυναίκα έχει τον γενετικό κώδικα για τις εγκεφαλικές συνάψεις που σε κάνουν να νιώθεις έλξη για άντρες ή για γυναίκες. Ενεργοποιείται το ένα ή το άλλο, και αν ενεργοποιηθεί το λάθος, τότε είσαι γκέι».

Οι κοινωνικές προεκτάσεις της βιολογίας

Δεν μπορώ να παραβλέψω τη λέξη «λάθος» που χρησιμοποιεί ο Bocklandt όταν μιλά για τους γκέι γενετικούς κώδικες. Δεν πιστεύω ότι ο Bocklandt έχει άλλες σκοπιμότητες πέρα από την επιστημονική έρευνα, ούτε έχω κάποιο λόγο να πιστεύω ότι είναι κατά των γκέι. Τουναντίον ο Bocklandt κινητοποιείται, όπως αρέσκεται να δηλώνει, από μια αχόρταγη περιέργεια για όλα τα είδη σεξουαλικών προσανατολισμών. «Το θέμα μου δεν αφορά ένα γκέι γονίδιο· αφορά τη σεξουαλική έλξη και τον έρωτα. Μου φαίνεται απίστευτο ότι ακόμη δεν καταλαβαίνουμε πώς λειτουργούν. Είναι τόσο θεμελιώδες θέμα. Η ζωή στον πλανήτη θα ήταν πολύ διαφορετική αν δεν υπήρχε η ετεροφυλοφιλία. Αυτό προσπαθούμε να καταλάβουμε».

Παρόλ' αυτά κάθε ανακάλυψη σε αυτό τον τομέα πυροδοτεί μια νέα συζήτηση περί ηθικής. Από πολιτική άποψη έχει καίρια σημασία αν ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι θέμα βιολογίας και όχι επιλογή. Σε κάθε σφυγμομέτρηση, από το ένα τρίτο των Αμερικανών που πιστεύουν ότι η ομοφυλοφιλία επηρεάζεται από την κοινωνία (με άλλα λόγια είναι «επιλογή») περίπου το 70% βρίσκει «απαράδεκτο» το να είσαι γκέι. Αντίθετα, σε αυτούς που πιστεύουν ότι η ομοφυλοφιλία είναι αποτέλεσμα βιολογίας, η στατιστική αλλάζει εκ διαμέτρου αντίθετα: 4 στους 5 από αυτούς θεωρούν την ομοφυλοφιλία «αποδεκτή».

Η χρησιμότητα της ομοφυλοφιλίας

Όπως αποκαλύπτει το γλωσσικό ολίσθημα του Bocklandt, ο τομέας βρίθει από υπόρρητες προκαταλήψεις. Αληθεύει πως η ομοφυλοφιλία δεν βγάζει πολύ νόημα από βιολογική άποψη. Δεν έχει προφανή σκοπό. Αυτός είναι ο λόγος που οι ακαδημαϊκοί της εξελικτικής θεωρίας την αποκαλούν «δυσπροσαρμοστικότητα» και κάποιοι τη χαρακτηρίζουν «βιολογικό σφάλμα».

Εν αντιθέσει, η καθηγήτρια βιολογίας του Stanford Joan Roughgarden τονίζει στο βιβλίο της Το Ουράνιο τόξο της εξέλιξης ότι η ομοφυλοφιλική δραστηριότητα στο ζωικό βασίλειο εξυπηρετεί έναν θεμελιώδη κοινωνικό σκοπό. Για παράδειγμα οι ιαπωνικοί μακάκοι ζουν σε αποκλειστικά θηλυκές κοινωνίες, δομημένες με αυστηρή ιεραρχία. Οι σχέσεις εξουσίας και η συνοχή της κοινότητας δημιουργούνται μέσα από λεσβιακά ζευγαρώματα, τα οποία κρατούν μέχρι και τέσσερις μέρες και μοιάζουν να δρουν προληπτικά κατά της βίας και της επιθετικότητας. Σε πολλά είδη μάλιστα η ομοφυλοφιλία φαίνεται πως λειτουργεί εξομαλυντικά στις πολυσύνθετες κοινωνίες. Ένα είδος πτηνού έχει αρσενικά, θηλυκά, και «μεσάζοντες γάμου», ένα τρίτο φύλο, σκοπός του οποίου είναι να διαφυλάσσει τη διαιώνιση του είδους. Τα αρσενικά ρινοδέλφινα στην εφηβεία τους κάνουν στοματικό ερώτα το ένα στο άλλο ή κάνουν τρίο και παρτούζες, στα πλαίσια τελετών που δημιουργούν μακροχρόνιες φίλιες και σχέσεις άμυνας ενάντια σε καρχαρίες και άλλους θηρευτές.

Ωστόσο στα περισσότερα είδη του ζωικού βασιλείου το ζευγάρωμα μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου είναι εφήμερο ή περιστασιακό. Ακόμα και ο Σάιλο και ο Ρόυ, οι οποίοι για έξι χρόνια είχαν γίνει οι διασημότεροι πιγκουΐνοι παγκοσμίως λόγω της ομοερωτικής σχέσης τους στον ζωολογικό κήπο της Νέας Υόρκης και ανέθρεψαν μια κόρη μαζί, δεν ήταν προορισμένοι για να μείνουν μαζί για πάντα. Ο Σάιλο το έσκασε μ' ένα θηλυκό πιγκουΐνο ονόματι Σκράππυ το 2005, λέει ο διευθυντής του ζωολογικού κήπου Dan Wharton, προσθέτοντας ότι δεν πρέπει να ανησυχούμε για τα πληγωμένα αισθήματα του Ρόυ. «Οι πιγκουΐνοι τα παίρνουν ελαφρά τέτοια θέματα».

Όλα αυτά όμως εξακολουθούν να αφήνουν εκατομμύρια ερωτήσεις αναπάντητες για τα γκέι κριάρια και τους γκέι ανθρώπους σαν εμένα που ανήκουμε στο άκρο της κλίμακας σεξουαλικού προσανατολισμού του Alfred Kinsey, δηλαδή είμαστε αποκλειστικά γκέι. Σ' έναν κόσμο που όλα πρέπει να χρησιμεύουν σε κάτι ώστε να έχουν αξία, ποιος είναι ο σκοπός της ομοφυλοφιλίας μου;

Ο Dean Hamer βλέπει μια πιθανή απάντηση στις έρευνες που αφορούν τη σειρά γέννησης αδελφών. «Στους πολιτισμούς της Πολυνησίας, όπου υπάρχουν πολύ μεγάλες οικογένειες, ήταν τυπικό τον τελευταίο γιο να τον προορίζουν για mahu, δηλαδή γκέι», λέει. Οι εξερευνητές περιέγραψαν τα νεαρά αγόρια που φρόντιζαν την οικογένεια τους και κάποιες φορές ντύνονταν σαν κορίτσια. «Υποψιάζονταν ότι οι οικογένειες τους τούς έκαναν έτσι. Αλλά δεν μπορείς να πάρεις ένα αγόρι, να το πλύνεις και να το κάνεις γκέι με το έτσι θέλω. Πρέπει να το έχει κι αυτός μέσα του. Ίσως αυτός να είναι ο βιολογικός σκοπός του mahu: να φροντίζει τη μαμά».

Το λέει αυτό μισοαστεία, νομίζω, αλλά κάποια άλλα στοιχεία υποστηρίζουν αυτήν τη θεωρία, λόγου χάρη η ύπαρξη διαφυλικών νεώτερων γιων στους ινδιάνους της  Αμερικής (τα αποκαλούμενα διπλά-πνεύματα) και σε προβιομηχανικές γωνιές της Ινδίας, της Σαμόας και της Ινδονησίας. Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε φέτος πρότεινε ότι οι διαφυλικοί φα'αφαφίν στη Σαμόα είναι πιο τρυφεροί από τους ετεροφυλόφιλους, δηλαδή είναι πιο πιθανό να φροντίσουν την οικογένεια τους. Μια άλλη έρευνα λέει ότι οι γυναίκες που συγγενεύουν με γκέι άντρες ίσως κάνουν περισσότερα παιδιά· πιθανώς το ίδιο αίτιο που κάνει γκέι τους αδελφούς και τους γιους τους κάνει τις ίδιες πιο γόνιμες - ιδανική κατάσταση αφού υπάρχουν έξτρα νταντάδες. Ό,τι ερμηνεία θέλεις δίνεις σε τέτοιες έρευνες.

Κι οι λεσβίες;

Για τις λεσβίες έχουν γίνει λιγότερες μελέτες, ίσως επειδή το AIDS δεν έδωσε την ίδια ώθηση για τη μελέτη της γυναικείας σεξουαλικότητας. Αλλά η έρευνα που έχει διενεργηθεί έχει εμφανίσει ενδιαφέροντα αποτελέσματα, παρόλο που δεν είναι πολύ ξεκάθαρα. Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, οι λεσβίες είναι πιο πιθανόν να έχουν ομοφυλόφιλους συγγενείς απ' ό,τι οι μη λεσβίες. Επίσης έχουν ιδιαιτέρως μεγαλύτερη ανάπτυξη οστών στα χέρια, τα πόδια και τις παλάμες, που δείχνει ότι είχαν μεγαλύτερη έκθεση σε ανδρογόνα κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης, σύμφωνα με τον James Martin, βιολόγο του Western University of Health Sciences της Καλιφόρνιας. Σε μια μελέτη του 2003 που μέτρησε μια ψυχολογική αντίδραση που λέγεται «προπαλμική αναστολή» (η οποία είναι το μέρος του μηχανισμού αιφνιδιασμού ο οποίος θεωρείται ότι δεν επηρεάζεται από την πρακτική ή την εκπαίδευση, δηλαδή είναι κάτι μόνιμα παγιωμένο) προέκυψε ένα άλλο στοιχείο: Οι άντρες τείνουν να ανοιγοκλείνουν τα βλέφαρα λιγότερο από τις γυναίκες σε τέτοια πειράματα· οι γκέι και οι ετεροφυλόφιλοι άντρες είχαν παρόμοιες αντιδράσεις, αλλά οι λεσβίες φαίνεται πως είχαν αντιδράσεις πιο πολύ σαν τους άντρες.

Εν αντιθέσει σε πολλές άλλες μελέτες οι λεσβίες προέκυψαν λιγότερο ιδιότυπες απ' ό,τι οι γκέι άντρες, οδηγώντας κάποιους να αναρωτηθούν αν ο σεξουαλικός τους προσανατολισμός είναι έμφυτος. Ο Michael Bailey, ετεροφυλόφιλος ερευνητής και άρα μειονότητα σε αυτόν τον τομέα, αμφισβητεί την ύπαρξη του θηλυκού σεξουαλικού προσανατολισμού, αν με τον όρο προσανατολισμό εννοούμε μια θεμελιώδη ορμή που αψηφά τις συνειδητές επιλογές μας. Βασίζει αυτή τη προκλητική θέση σε μια μελέτη σεξουαλικής διέγερσης που διεξήγαγε αυτός και οι φοιτητές του. Όταν έδειχναν πορνογραφικά βίντεο, οι άντρες είχαν μια αδιαμφισβήτητη αντίδραση ή σε γκέι ή σε στρέιτ εικόνες, αλλά όχι και στις δυο, σύμφωνα με τα ευαίσθητα ηλεκτρόδια που ήταν συνδεδεμένα με τα γεννητικά τους όργανα· είναι θέμα απόλυτα δυαδικό. Η γυναικεία σεξουαλική αντίδραση είναι πιο δημοκρατική, πιο αδιαφανής και πιο απρόβλεπτη: η διέγερση είναι δυσκολότερο να ανιχνευθεί στις γυναίκες και υπάρχουν ενδείξεις που αψηφούν την εύκολη κατηγοριοποίηση. «Νομίζω πως πρέπει να παραδεχτώ ότι η γυναικεία σεξουαλικότητα διαφέρει κατά κάποιους τρόπους αρκετά από την αντρική σεξουαλικότητα και δεν υπάρχει ξεκάθαρη αντιστοιχία ανάμεσα στη σεξουαλική διέγερση των γυναικών και αυτή των αντρών. Δεν είμαι σίγουρος ότι οι γυναίκες δεν έχουν σεξουαλικό προσανατολισμό, αλλά είναι σίγουρα αδιευκρίνιστο το ότι έχουν».

Ο Bailey διατείνεται ότι οι γυναίκες έχουν σεξουαλικές προτιμήσεις· ίσως προτιμούν το σεξ με γυναίκες, αλλά κάτι μέσα στο μυαλό τους μπορεί να ανάβει με τη σκέψη ενός άντρα. Πολλοί φεμινιστές ακαδημαϊκοί συμφωνούν με αυτήν την άποψη, θεωρώντας τη σεξουαλικότητα ρευστή και όχι ένα δίλημμα «ή το ένα ή το άλλο». Άλλοι πάλι διαφωνούν: «Πιστεύω ότι οι γυναίκες έχουν σεξουαλικό προσανατολισμό, αλλά δεν περιορίζουν το εύρος των επιθυμιών που μπορούν να βιώσουν ως γυναίκες τόσο όσο οι άντρες», λέει η Lisa Diamond, καθηγήτρια ψυχολογίας στο University of Utah. «Για τις γυναίκες υπάρχει μεγαλύτερο εύρος κινήσεων. Δείτε τον σεξουαλικό προσανατολισμό σαν ένα πεδίο πιθανών αντιδράσεων· για τις γυναίκες είναι πολύ ευρύτερο».

Ο Bailey δεν φτάνει στα άκρα να ισχυριστεί ότι δεν υπάρχει λεσβιασμός (παρόλο που έχει δηλώσει ότι πραγματική αρσενική αμφισεξουαλικότητα δεν υπάρχει και έχει χαρακτηρίσει πολλούς διαφυλικούς ως αλλόκοτους σεξουαλικούς φετιχιστές, προκαλώντας τη μόνιμη έχθρα γκέι και τρανς ομάδων). Πιστεύει ωστόσο ότι ο λεσβιασμός ίσως να μην είναι τόσο παγιωμένος στον εγκέφαλο και μπορεί να έχει διακριτά αίτια και συσχετισμούς που δεν έχουν εξακριβωθεί ακόμα. Για παράδειγμα, σε μελέτες που αφορούν δίδυμα, υπάρχει μικρότερος συσχετισμός μεταξύ θηλυκών αδελφών παρά αρσενικών αδελφών. «Είμαστε σε μια φάση», συμφωνεί η Diamond, «όπου όλοι συμφωνούν πως ό,τι κι αν ισχύει, είναι θεμελιωδώς διαφορετικό για κάθε φύλο».

Γνώθι σ' αυτόν;

Υποθέτω πως το κυριότερο όφελος αυτών των ερευνών, πέρα από τα οποιοδήποτε αντίκτυπο που μπορεί να έχει όσον αφορά την προάσπιση των γκέι δικαιωμάτων, είναι η σιγουριά της αυτογνωσίας. Τα μυστικά που κρύβονται στον υποθάλαμο (στον παράμεσο και στη σπείρα τριχοφυΐας) δεν αφορούν μόνο ποιον επιθυμούμε αλλά αφορούν επίσης και τη θεμελιώδη οργάνωση της προσωπικότητάς μας, ατομικά και συλλογικά. Παρόλ' αυτά κάποιοι απορρίπτουν ως εσφαλμένες όλες αυτές τις πειραματικές έρευνες. Το γκέινταρ αποδεικνύεται όσο και η έκτη αίσθηση, λένε. Όλα όσα έχουμε κατηγοριοποιήσει ως θεμελιώδη γκέι χαρακτηριστικά δεν είναι παρά πολιτισμικά στερεότυπα που ποικίλουν τόσο πολύ από τόπο σε τόπο, ώστε είναι εντελώς άχρηστα ως αποδείξεις κάποιας θεωρίας. Είναι σίγουρα αλήθεια ότι το γκέινταρ έχει και τα τυφλά σημεία του. Όταν πριν από μερικά χρόνια ταξίδεψα στη Νιγηρία, μου ήταν αδύνατο ακόμα και μετά από ένα μήνα να πω με βεβαιότητα ότι είχα συναντήσει κάποιον γκέι άνθρωπο. Μη γνωρίζοντας την οπτική επικοινωνία, δεν μπορούσα να αναγνωρίσω την ομοφυλόφιλη ιδιότητα.

Πού ήταν όλοι τους; Η πρωινή εφημερίδα της πρωτεύουσας έδωσε μια απάντηση. Ένα δικαστήριο μόλις είχε δικάσει έναν νεαρό για σοδομισμό καταδικάζοντάς τον σε θάνατο δια λιθοβολισμού. Δυο άλλες ποινές θανάτου επιβλήθηκαν σε γκέι λίγες μέρες πριν επιβιβαστώ στο αεροπλάνο μου. Επισκέφτηκα μια από τις κορυφαίες οργανώσεις δικαιωμάτων στη χώρα και ρώτησα γιατί δεν διαδήλωσαν για αυτές τις υποθέσεις. Ο διευθυντής με κοίταξε άναυδος: «Επειδή ο σοδομισμός», είπε σαν να μίλαγε σε ένα παιδί, «είναι παράνομος». Για να επιβιώσουν έπρεπε να κρύβονται· οι γκέι της Νιγηρίας είχαν περιορίσει στο ελάχιστο την έκφραση του έμφυλου χάρτη τους.

Στερεότυπα ή πραγματικότητες;

Παρόλ' αυτά ο Dr. Lippa, ερευνητής της σπείρας τριχοφυΐας, θα δημοσιεύσει φέτος μια έρευνα στο Archives of Sexual Behaviour στην οποία φαίνεται να αποδεικνύει την ύπαρξη τυπικής γκέι συμπεριφοράς σε όλο τον πλανήτη. Ο Lippa μελέτησε μια διαδικτυακή έρευνα του BBC το 2005 που εντασσόταν σε ένα ντοκιμαντέρ του BBC με το όνομα Secrets of the Sexes· η έρευνα κάλυπτε πάνω από 200.000 εθελοντές από 53 χώρες, οι οποίοι απάντησαν σε ερωτήσεις που αφορούσαν από τα επαγγελματικά τους ενδιαφέροντα μέχρι τη σεξουαλική ιστορία τους και την προσωπικότητα τους. Ο Lippa, ένας ψηλός και αδύνατος άνδρας που έκανε coming out στους γονείς του στα τριάντα του, ανέλυσε τα δεδομένα αρχικά με βάση τις κατηγορίες των κοινωνικών φύλων και στη συνέχεια σύγκρινε τους στρέιτ με τους γκέι. Ισχυρίζεται ότι βρέθηκε μια διαπολιτισμική επιβεβαίωση των στερεοτύπων.

«Μάλλον δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι κατά μέσο όρο οι άντρες λένε πως ενδιαφέρονται να εργάζονται ως μηχανικοί, ηλεκτρολόγοι ή οικοδόμοι, ενώ οι γυναίκες κατά μέσον όρο ενδιαφέρονται να εργάζονται ως εσωτερικές διακοσμήτριες, κοινωνικοί λειτουργοί ή καλλιτέχνες. Παρομοίως, οι διαφορές μεταξύ των γκέι και των στρέιτ αντρών είναι αρκετά μεγάλες. Κατά μέσον όρο οι γκέι άντρες ενδιαφέρονται περισσότερο για πράγματα που θεωρούνται τυπικά γυναικείες δουλειές και χόμπι. Δεν είναι παγκόσμιο. Σε κάποιους γκέι άντρες αρέσει το ποδόσφαιρο, η μηχανολογία και τα αυτοκίνητα. Αλλά η μεγάλη πλειοψηφία απαντά στερεοτυπικά».

Τα παραπάνω βεβαία μπορεί να αποκαλύπτουν περισσότερα για τον περιορισμένο αριθμό επαγγελμάτων στα οποία οι γκέι άντρες νιώθουν ότι μπορούν να εκφραστούν άνετα. Μπορεί κι εμάς να μας άρεσαν οι οικοδομές, αν ξέραμε ότι θα ήμασταν αποδεκτοί.

Ακόμη κι ο Lippa διστάζει να ισχυριστεί ότι οι γκέι άνθρωποι είναι ουσιαστικά διαφορετικοί από τους στρέιτ. «Η ουσιοκρατία», εξηγεί, «είναι ο εχθρός πολλών ακαδημαϊκών, γιατί αναγκάζει την έρευνα να μη λαμβάνει υπόψη της όλες τις πιθανές επιρροές. Ίσως υπάρχουν δεκάδες πιθανοί δρόμοι που οδηγούν στην ομοφυλοφιλία, οποιοσδήποτε συνδυασμός εκ των οποίων μπορεί να παράγει κάποια από τα γνωρίσματα που έχουν εξακριβωθεί. Μπορεί να μην υπάρχει ένα μόνο πράγμα που λέγεται ομοφυλοφιλία· μπορεί να υπάρχουν δεκάδες ομοφυλοφιλίες, πάμπολλες πιθανές διαμορφώσεις προσωπικότητας. Για παράδειγμα, οι γκέι άντρες που έχουν μεγαλύτερους αδελφούς είναι περισσότερο ή λιγότερο θηλυπρεπείς; Οι γκέι άντρες με σπείρες τριχοφυΐας αντίθετες στη φορά του ρολογιού έχουν περισσότερα αρρενωπά χαρακτηριστικά; Ένα αίτιο μπορεί να προκαλέσει μια πιο θηλυπρεπή ομοφυλοφιλία από κάποιο άλλο».

Η ανατροφή αντεπιτίθεται!

Εννοείται ότι η βιολογία δεν καθορίζει τα πάντα. Αρκετοί επικριτές των επιστημόνων που ερευνούν τα βιολογικά αίτια του σεξουαλικού προσανατολισμού, τούς κατηγορούν ότι υποτιμούν τη σημασία των βιωμάτων όσον αφορά τον καθορισμό της ερωτικής έλξης μας. Η φεμινίστρια βιολόγος Anne Fausto-Sterling διεξάγει μάχη εναντίον των ερευνών τους, επειδή υποβιβάζουν τη δύναμη που ασκεί το περιβάλλον στη δημιουργία προσωπικότητας. Η ανατροφή, ισχυρίζεται, πρέπει να μελετάται ως συστατικό στοιχείο του σεξουαλικού προσανατολισμού. Το θηλυκό πιγκουΐνάκι που μεγάλωσε με δυο μπαμπάδες είναι ένα εν δυνάμει θέμα έρευνας: παρόλο που είναι γενετικώς άσχετο και με τους δύο γονείς, τις τελευταίες περιόδους ζευγαρώματος έχει ζευγαρώσει μ' ένα άλλο θηλυκό.

Η βιασύνη να ανακηρύξουμε τη βιολογία βασικό αίτιο όλων εξυπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες, λέει η Fausto-Sterling, συγγραφέας του βιβλίου Sexing the Body, η οποία είναι παντρεμένη με γυναίκα, μετά από ένα γάμο με άντρα. «Για μένα και για κάθε φεμινίστρια, πιστεύω ότι τα βιολογικά επιχειρήματα είναι πολύ σαθρός τρόπος για να διεκδικήσουμε ανθρώπινα δικαιώματα. Προτιμώ οι διεκδικήσεις μας για τα δικαιώματα των γκέι να βασίζονται σε ηθικές, νομικές και συνταγματικές βάσεις, που να μην εδράζονται σε μια συγκεκριμένη επιστημονική άποψη της σεξουαλικής ανάπτυξης».

Ειδικά δε αν αυτή η άποψη ευνοεί τους αντιπάλους των γκέι να σχεδιάζουν δραματικές παρεμβάσεις με στόχο να σταματήσουν την ανάπτυξη ομοφυλόφιλου προσανατολισμού σε ένα έμβρυο. Τι θα συμβεί αν κάποια στιγμή τα προγεννητικά τεστ μπορέσουν να δείχνουν την γκέι προδιάθεση; Σε πόσο καιρό θα κατασκεύαζε μια φαρμακευτική εταιρεία το φάρμακο που θα ρύθμιζε την ορμονική ροή και θα καθόριζε τον προσανατολισμό του μωρού; Ο Michael Bailey δεν προβληματίζεται για τις ηθικές περιπλοκές περισσότερο απ' όσο θα εναντιωνόταν στον προγεννητικό έλεγχο για την ανίχνευση εμβρυακών προβλημάτων υγείας, παρότι σπεύδει να προσθέσει ότι προσωπικά πιστεύει ότι η ομοφυλοφιλία είναι εξίσου καλή με την ετεροφυλοφιλία.

Το σίγουρο είναι ότι κάποια συστήματα αξιών συγκαταλέγουν την ομοφυλοφιλία με τη δρεπανοκυτταρική αναιμία ή το σύνδρομο Down. Όπως το έθεσε ο Matt Foreman από το Task Force: «Όλα αυτά δεν έχουν σχέση με το πόσα δάχτυλα έχει ή θα 'πρεπε να έχει το ένα σου πόδι, αλλά με τον χειρισμό και τον έλεγχο της ανθρώπινής σου υπόστασης. Πολλοί άνθρωποι βλέπουν τους γκέι μόνο από τη σκοπιά της σεξουαλικής συμπεριφοράς. Αλλά ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν είναι αυτό. Αφορά το πώς εντάσσεσαι μέσα στον κόσμο. Δεν θέλω να γίνω συναισθηματικός, αλλά αφορά την ψυχή σου».