Για ορισμένους η ομοφυλοφιλία είναι αρρώστια. Και ως αρρώστια πρέπει να θεραπευτεί. Με κάθε τρόπο. Ακόμα και με βασανιστήρια.

της Ιωάννας Νόρη

Η θεραπεία μετατροπής ή επανόρθωσης (conversion or reparative therapy) δεν είναι τίποτε άλλο από μια σειρά ψευδοεπιστημονικών μεθόδων που στοχεύουν στην αλλαγή/μετατροπή του σεξουαλικού προσανατολισμού από την ομοφυλοφιλία στην ετεροφυλοφιλία. Συμπεριλαμβάνει ψυχανάλυση για την εύρεση των «βαθύτερων εσωτερικών συγκρούσεων» που οδηγούν σε αυτόν το σεξουαλικό προσανατολισμό, διότι η πεποίθηση των επαγγελματιών που εργάζονται σε αυτή τη «θεραπεία» είναι ότι το ομοφυλόφιλο άτομο δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια υγιή σχέση με το γονέα του ίδιου φύλου, οπότε και βρίσκεται σε ένα είδος υποσυνείδητης σύγχυσης.

Η αντίληψη ότι η ομοφυλοφιλία είναι μια ακόμα «αρρώστια», απόρροια κάποιας γενετικής ανωμαλίας ή μια «διαταραχή της ψυχής», η οποία πρέπει να «θεραπευτεί», ή τουλάχιστον να εξαλειφθεί ως κοινωνική συμπεριφορά, δυστυχώς δεν είναι κάτι που ανήκει στο παρελθόν. «Θεραπευτικές» προσπάθειες γίνονται παγκοσμίως ακόμα και σήμερα, και μάλιστα βρίσκονται σε ιδιαίτερη άνθηση. Στο όνομα της επιστήμης, της θρησκείας και της πνευματικότητας, οργανωμένα αντιομοφυλοφιλικά κινήματα χρησιμοποιούν μεθόδους επιβλαβείς σωματικά και ψυχικά, που καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, διαιωνίζουν την προκατάληψη και απενεχοποιούν τη «δικαιολογημένη» βία, που εκφράζεται με την κοινωνική απόρριψη και απέχθεια προς τους ομοφυλόφιλους.

Γκέι όρχεις, στρέιτ όρχεις και καθόλου όρχεις

Ιστορικά, ένας από τους πιο γνωστούς υποστηρικτές της θεώρησης ότι η ομοφυλοφιλία είναι κάτι που μπορεί να τροποποιηθεί μέσω της ιατρικής ήταν ο Αυστριακός ενδοκρινολόγος Eugen Steinach. Ο Steinach μεταμόσχευε όρχεις ετεροφυλόφιλων ανδρών σε ομοφυλόφιλους στην προσπάθειά του να τους «θεραπεύσει» από την ομοφυλοφιλία, καθώς πίστευε ότι είναι μια γενετική ανωμαλία που καθορίζεται από ορμονολογικούς παράγοντες. Η μέθοδός του βέβαια αποδείχτηκε όχι μόνο αναποτελεσματική αλλά και ιδιαίτερα επιβλαβής.

Πάνω στη δική του ιδέα βασίστηκαν και πολλά ναζιστικά πειράματα που έγιναν μετέπειτα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι Ναζί επιστήμονες εφάρμοζαν μια παραλλαγή της μεθόδου του Steinach. Αφαιρούσαν τους όρχεις από τους ομοφυλόφιλους κρατούμενους και τους αντικαθιστούσαν με τεχνητούς, οι οποίοι περιείχαν ορμόνες που οι ίδιοι εισήγαν.  Χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν σε αυτές τις επεμβάσεις και αρκετοί που κατάφεραν να επιβιώσουν δήλωναν «θεραπευμένοι» από την ομοφυλοφιλία στην προσπάθειά τους να κερδίσουν την ελευθερία τους.

Ο ευνουχισμός ως «θεραπεία» δεν περιορίστηκε στους Ναζί και στον Steinach όμως. Σχετικά πρόσφατα κυκλοφόρησαν δημοσιεύματα σε ευρωπαϊκές εφημερίδες που καταγγέλλουν ότι σε ψυχιατρεία της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας του ’50 ευνουχίστηκαν ανήλικοι άρρενες στους οποίους υπήρχε η υποψία ομοφυλοφιλικής τάσης!

Ομοφυλοφιλία: μια καινούργια αρρώστια γεννιέται

Ο Βιεννέζος Steinach αποτελεί πηγή έμπνευσης και για τον Sigmund Freud, ο οποίος ανοίγει το δρόμο στην ψυχιατρική ώστε να συνδεθεί στενά με την ομοφυλοφιλία. Ο ίδιος χρησιμοποιεί την ψυχανάλυση ως θεραπεία της ομοφυλοφιλίας, με απογοητευτικά αποτελέσματα. Παρ’ όλα αυτά, λόγω του κύρους και της διασημότητας που είχε αποκτήσει, γονείς απευθύνονται σε αυτόν για να θεραπεύσει τα παιδιά τους από αυτή τη σοβαρή «ψυχική νόσο». Ο ψυχιατρικός κλάδος αρχίζει να καταλαβαίνει ότι μπορεί να αποκτήσει καινούρια πελατεία και, έτσι, το 1952 ο Αμερικανικός Σύλλογος Ψυχιατρικής (ΑΡΑ) αποφασίζει αυθαίρετα και διά ψηφοφορίας (όπως σε όλες τις διαγνώσεις) να καταχωρήσει στο DSM 1 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) την ομοφυλοφιλία ως «ψυχική διαταραχή».

Όλο και περισσότεροι ψυχίατροι συμμετείχαν στην προσπάθεια να θεραπευτεί η ομοφυλοφιλία και ο όρος «θεραπεία μετατροπής» καθιερώνεται ως επιστημονικός και προτεινόμενος τρόπος θεραπείας.

Η θεραπεία μετατροπής με δυο λόγια

Η θεραπεία μετατροπής ή επανόρθωσης (conversion or reparative therapy) δεν είναι τίποτε άλλο από μια σειρά ψευδοεπιστημονικών μεθόδων που στοχεύουν στην αλλαγή/μετατροπή του σεξουαλικού προσανατολισμού από την ομοφυλοφιλία στην ετεροφυλοφιλία. Συμπεριλαμβάνει ψυχανάλυση για την εύρεση των «βαθύτερων εσωτερικών συγκρούσεων» που οδηγούν σε αυτόν το σεξουαλικό προσανατολισμό, διότι η πεποίθηση των επαγγελματιών που εργάζονται σε αυτή τη «θεραπεία» είναι ότι το ομοφυλόφιλο άτομο δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια υγιή σχέση με το γονέα του ίδιου φύλου, οπότε και βρίσκεται σε ένα είδος υποσυνείδητης σύγχυσης.

Επιπλέον, γίνεται και συμβουλευτική προσέγγιση, για τη στροφή της κοινωνικής συμπεριφοράς του ατόμου προς πιο αρρενωπές δραστηριότητες για τους άνδρες και πιο θηλυκές για τις γυναίκες, αλλά και εκπαίδευση σε κοινωνικές ετεροφυλοφιλικές δεξιότητες, όπως σωματικές κινήσεις, τρόπος έκφρασης και ομιλίας, ενδυματολογικές επιλογές, φλερτ με το αντίθετο φύλο κ.ά.

Εκτός από τις ψυχοθεραπευτικές/εκπαιδευτικές παρεμβάσεις που γίνονται σε ατομικό πλαίσιο, η θεραπεία μετατροπής συμπεριλαμβάνει και «στήριξη» μέσα από πνευματικού περιεχομένου ομάδες, όπου ασκείται πίεση προς την ετεροφυλοφιλία μέσω της προσευχής, αλλά και προσπάθειες εμφύτευσης της ιδέας ότι η ομοφυλοφιλία είναι αμαρτία και μη επιθυμητή από τον Θεό.

Το πιο σημαντικό μέρος όμως της όλης διαδικασίας μετατροπής είναι οι πολλαπλές μέθοδοι αποστροφής στις οποίες υποβάλλονται τα «υποκείμενα», και δεν είναι τίποτε άλλο από μια σειρά βασανιστηρίων καμουφλαρισμένα ως θεραπευτικές και επιστημονικές ψυχοθεραπευτικές τεχνικές.

Η λογική πίσω από αυτά είναι απλή: Εάν δημιουργηθεί αποστροφή σε ομοφυλοφιλικά ερεθίσματα (εικόνες, ήχοι, συμπεριφορές), θα δημιουργηθεί απέχθεια και αποφυγή σε κάθε μορφής ομοφυλοφιλική επιθυμία και συμπεριφορά, και παράλληλα θα αναπτυχθεί η τάση προς την αντίθετη σεξουαλική κατεύθυνση.

«Ιατρικές» θεραπείες ή αλλιώς βασανιστήρια

Στις μεθόδους αποστροφής, οι οποίες βασίζονται στις θεωρίες του Pavlov, χρησιμοποιείται κυρίως το ηλεκτροσόκ τόσο στα χέρια όσο και στα γενετικά όργανα, αλλά και η χορήγηση ψυχοτρόπων χημικών ουσιών που προκαλούν εμετό, ταυτόχρονα με την προβολή ομοφυλοφιλικών οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων.

Πιο συγκεκριμένα, οι «θεραπευόμενοι» υποβάλλονται σε εικόνες, συνήθως γυμνές φωτογραφίες ανθρώπων του ιδίου φίλου, με στόχο να προκληθεί ερωτική επιθυμία και σωματικός ερεθισμός, ενώ παράλληλα πρέπει οι ίδιοι να κάνουν ηλεκτροσόκ στα γεννητικά τους όργανα, ώστε να «συνδεθεί» ο ερωτισμός και η έλξη προς το ίδιο φύλο με το σωματικό πόνο. Και επειδή ο άνθρωπος έχει μια εγγενή τάση στην αποφυγή του πόνου και στην επιζήτηση της ηδονής, όταν συνδέσει μια εμπειρία με τον πόνο, θα προσπαθήσει να την αποφύγει, ώστε να αποφύγει και τον πόνο που θα επέλθει από αυτή. Ακόμα και εάν με τη λογική προσπαθήσει να αποσυνδέσει τον πόνο που θα βιώσει σε μια μελλοντική εμπειρία, ο οργανισμός θα αντιδράσει σαν αυτόματος πιλότος και θα πυροδοτήσει την ίδια σωματική αντίδραση με αυτή στην οποία έχει «εκπαιδευτεί», έστω και αν αυτή η αντίδραση δεν είναι πλέον επιθυμητή.

Αρκετές φορές, αν ο «θεραπευόμενος» αρνηθεί να υποβληθεί σε αυτό το βασανιστήριο, οι «θεραπευτές» του θα κάνουν οι ίδιοι το ηλεκτροσόκ, με όσες επαναλήψεις και για όσο χρονικό διάστημα θεωρήσουν ότι χρειάζεται. Το καλύτερο πιθανό αποτέλεσμα που μπορεί να συμβεί με τις μεθόδους αποστροφής είναι ο ομοφυλόφιλος να αποκτήσει φοβίες, να αισθανθεί ακόμα και σωματικό πόνο στη συνεύρεση με άτομα του ιδίου φύλου, σε καμία περίπτωση όμως δεν θα του δημιουργηθεί ερωτική επιθυμία και έλξη για το αντίθετο φύλο.

Οι επιπτώσεις της «θεραπείας»

Η «θεραπεία» μετατροπής μπορεί κυριολεκτικά να καταστρέψει τη ζωή ενός ανθρώπου, καθώς μερικές από τις παρενέργειές της είναι το υπερβολικό άγχος, τα συναισθήματα ντροπής και ενοχής, η μόνιμη σεξουαλική ανικανότητα και στυτική δυσλειτουργία στους άνδρες, η κατάθλιψη, και δυστυχώς αρκετές φορές η αυτοκτονία. Η αποτελεσματικότητά της είναι μηδενική, παρ’ όλα αυτά η «θεραπεία» αυτή γνώρισε μεγάλη άνθηση, κυρίως μετά το θάνατο του Freud το 1939 και μέχρι την εξέγερση του Stonewall το 1969, η οποία σηματοδότησε την αρχή του ομοφυλοφιλικού κινήματος στην Αμερική.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, μετά από έντονη δράση του ομοφυλοφιλικού κινήματος, με διαδηλώσεις και πορείες κατά της ψυχιατρικοποίησης της ομοφυλοφιλίας, ο ΑΡΑ αποφασίζει (το 1973, πάλι διά ψηφοφορίας) να κατεβάσει ελαφρώς τους τόνους και να επαναδιατυπώσει με «ηπιότερους» ψευδοϊατρικοποιημένους όρους το σεξουαλικό προσανατολισμό ως ψυχική ασθένεια στο DSM 2. Αλλά ήταν στα μέσα της δεκαετίας του ’80 που η λέξη ομοφυλοφιλία αφαιρέθηκε από τη «Βίβλο» της ψυχιατρικής και κρύφτηκε πίσω από ευρύτερους όρους, όπως «μη προσδιορισμένες σεξουαλικές διαταραχές».

Οργανώσεις βασανιστηρίων

Στην πράξη, όμως αυτό που συνέβη ήταν πως η λέξη ομοφυλοφιλία βγήκε από ένα βιβλίο, και όχι η αντίληψη, η οποία παρέμεινε αμετάλλακτη στη συνείδηση των ψυχιάτρων και πολλών ψυχοθεραπευτών. Και ενώ τα ομοφυλοφιλικά κινήματα σταδιακά αναπτύσσονταν παγκοσμίως, παράλληλα με αυτά, το 1973, ξεκίνησε και το πρώτο «πρώην γκέι» κίνημα, με την ονομασία Love in Action. Στόχος αυτού του κινήματος είναι η ενθάρρυνση των ομοφυλοφίλων ώστε να αλλάξουν σεξουαλικό προσανατολισμό ή, έστω, να απέχουν από κάθε ομοφυλοφιλική πράξη. Η μεγαλύτερη μέχρι τώρα «πρώην γκέι» οργάνωση είναι η χριστιανική Exodus International.

Η Exodus ιδρύθηκε από τους Frank Worthen, Michael Bussee, Gary Cooper, Ron Dennis και Greg Reid. Στόχος της είναι να εξαλείψει τον ομοφυλοφιλικό τρόπο ζωής σε όσους ομοφυλόφιλους το επιθυμούν. Όπως υποστηρίζουν, δεν προσπαθούν να θεραπεύσουν την ομοφυλοφιλική τάση ή/και επιθυμία, καθώς το θεωρούν αδύνατον, αλλά να σταματήσουν κάθε ομοφυλοφιλική πράξη και συμπεριφορά. Παρότι ένθερμοι υποστηρικτές της θεραπείας μετατροπής, τόσο η Exodus όσο και άλλες παρεμφερείς οργανώσεις αποφεύγουν τη χρήση σωματικών και «ιατρικών» μεθόδων και προτιμούν να χρησιμοποιούν ψυχολογικές τεχνικές που βασίζονται κυρίως στη θρησκευτική πίστη.

Οι έννοιες της αμαρτίας, της αιώνιας καταδίκης, της οικογενειακής και κοινωνικής απόρριψης γίνονται το μέσο ψυχολογικής βίας και εκφοβισμού στα ομοφυλόφιλα άτομα που βρίσκονται στο στόχαστρό τους. Στην πλειοψηφία τους, είναι ανήλικοι άρρενες ομοφυλόφιλοι, που υποβάλλονται σε αυτή την πλύση εγκεφάλου συνήθως χωρίς τη δική τους θέληση.

Παρ’ όλα αυτά, οι ψευτο-επιστήμες της ψυχιατρικής και της κλινικής ψυχολογίας δεν εγκατέλειψαν το «πελατολόγιό» τους και ανέπτυξαν σταδιακά όλο και περισσότερες τεχνικές, τις οποίες και χρησιμοποιούν συνδυαστικά με τη «θεραπεία μετατροπής». Και παρότι στην Ευρώπη η «θεραπεία μετατροπής» είναι κάτι αρκετά σπάνιο, τουλάχιστον στην ξεκάθαρη μορφή της, στην Αμερική ισχύει το ακριβώς αντίθετο.

{youtube}DMJnVhQSNg0{/youtube}
"Curing" Gays: Understanding Conversion Therapy

Μερικές απλές οδηγίες για να γίνεις στρέιτ

Πιο συγκεκριμένα, ο πλέον ένθερμος «μετατροπέας» της σεξουαλικής κατεύθυνσης είναι ο κλινικός ψυχολόγος Joseph Nicolosi, ο οποίος το 1991 δημοσιεύει το «Θεραπεία μετατροπής της ανδρικής ομοφυλοφιλίας», επαναφέροντας έτσι τη θεραπεία μετατροπής στο προσκήνιο και εισάγοντας «ψυχοθεραπευτικές» παρεμβάσεις που στοχεύουν στο να μετατραπούν οι ομοφυλόφιλοι άνδρες σε ετεροφυλόφιλους.  Το 1992 ο ίδιος, μαζί με τον Charles Socarides και τον Benjamin Kaufman, ιδρύουν τον NARTH (National Association for Research & Therapy of Homosexuality), με στόχο «αποτελεσματικές ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις διαθέσιμες σε όλους τους ομοφυλόφιλους, άνδρες και γυναίκες που επιθυμούν να αλλάξουν».

Στο θεραπευτικό του πλάνο προτείνει: 1) συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες, 2) αποφυγή κάθε δραστηριότητας που θεωρείται ομοφυλοφιλικού ενδιαφέροντος, όπως η όπερα, η μόδα και τα μουσεία, 3) αποφυγή συναναστροφής με γυναίκες παρά μόνο σε ρομαντικό ή σεξουαλικό πλαίσιο, 4) ενθάρρυνση της σύναψης περισσότερων φιλικών σχέσεων με ετεροφυλόφιλους άνδρες, με στόχο τη μιμητική μάθηση αυθεντικών αρσενικών προτύπων, 5) συμμετοχή σε ομάδες εκκλησίας αλλά και σε εκκλησιαστικά κηρύγματα, 6) ετεροφυλοφιλικό φλερτ, σεξουαλική επαφή και γάμο, καθώς και 7) απόκτηση οικογένειας και παιδιών. Ο «δόκτωρ» Nicolosi έχει επίσης δημοσιεύσει και έναν οδηγό για γονείς, όπου εξηγεί το πώς μπορούν οι γονείς να προλαμβάνουν και να αποτρέπουν την ομοφυλοφιλία στα παιδιά τους.

Όπως υποστηρίζει, αυτό που είναι «θεραπευτικό» είναι να γίνει ο ίδιος μια στοργική πατρική φιγούρα, σύμμαχος και βοηθός, ο άνθρωπος που «αποδέχεται» τους «θεραπευόμενούς» του «για αυτό που πραγματικά είναι». Επιπλέον, προσπαθεί να «βγάλει» την ετεροφυλοφιλία από μέσα τους, διότι –υποστηρίζει– η ομοφυλοφιλία είναι κάτι που μπορεί να αποτραπεί, καθώς είναι μια «κακή προσαρμογή», ένα αποτέλεσμα κακής συναισθηματικής σύνδεσης με το γονιό του ίδιου φύλου, μια αντίδραση ουσιαστικά σε οικογενειακές καταστάσεις. Δηλώνει ότι αναλαμβάνει μόνο περιπτώσεις ομοφυλόφιλων ανδρών που είναι δική τους επιλογή να «αλλάξουν». Παρ’ όλα αυτά, έχουν γίνει αρκετές δημόσιες καταγγελίες από ομοφυλόφιλους πελάτες του που υποβάλλονταν στη «θεραπεία» του με τον ίδιο ως «θεραπευτή» και οι οποίοι υποστηρίζουν ότι ήταν ανήλικοι κατά τη διάρκεια της προσπάθειας «μετατροπής» τους σε «αληθινούς άνδρες» και ότι βρίσκονταν εκεί χωρίς τη δική τους θέληση, αλλά από πίεση και άσκηση σωματικής βίας από τους γονείς τους όταν προσπάθησαν να αντισταθούν σε αυτήν.

Στρώνοντας «αδερφίστικες» συμπεριφορές σε πεντάχρονα

Μπορεί όμως ο Nicolosi και ο NARTH, καθώς και άλλες πρώην γκέι οργανώσεις, να είναι ιδιωτικές πρωτοβουλίες, αλλά ίσως ακόμη χειρότερο είναι το γεγονός ότι με δημόσιο χρήμα χρηματοδοτήθηκε τουλάχιστον μια «πειραματική μελέτη» μετατροπής που έλαβε μέρος στις αρχές του ’70, στο τμήμα ψυχολογίας (gender identity clinic) του πανεπιστημίου USLA! Ονομάστηκε «the sissy-boy experiment» και ήταν μια πειραματική προσπάθεια μετατροπής «θηλυπρεπών» αγοριών που παρουσίαζαν «αδερφίστικες» συμπεριφορές, οι οποίες όφειλαν να εξαλειφθούν και να αντικατασταθούν με παραδοσιακά «αρσενικές».

Το πείραμα έγινε πάνω σε αγόρια 5-6 χρονών, των οποίων οι γονείς ανησυχούσαν για τη μελλοντική τους πιθανή εξέλιξη σε ομοφυλόφιλους άνδρες και έκαναν τα παιδιά τους πειραματόζωα, ούτως ώστε να μπορέσουν μεγαλώνοντας να μετατραπούν σε «αληθινούς άνδρες» και να ζήσουν μια «φυσιολογική» ζωή – την ετεροφυλοφιλική.

Η θεραπεία λάμβανε μέρος εντός αλλά και εκτός του πανεπιστημίου. Εντός, τα αγόρια κάθονταν σε ένα δωμάτιο όπου υπήρχαν «αγορίστικα» παιχνίδια, όπως όπλα, στρατιωτάκια και αυτοκινητάκια, αλλά και «κοριτσίστικα» παιχνίδια, όπως κούκλες, κουζινικά κ.ά. Οι μητέρες τους έπρεπε να μπαίνουν στο δωμάτιο μαζί τους και να τα αγνοούν όταν αυτά έπαιζαν με τα «κοριτσίστικα» παιχνίδια, απορρίπτοντάς τα έμμεσα για αυτή τους τη συμπεριφορά, και παράλληλα να τους μιλάνε γλυκά και να τα αγκαλιάζουν τις στιγμές που θα έπαιζαν με τα «αγορίστικα» παιχνίδια, ώστε να τους ενισχύσουν την πεποίθηση ότι θα πάρουν αγάπη, αποδοχή και επιβράβευση όταν συμπεριφέρονται όπως αρμόζει στα αγόρια.

Η «θεραπεία» συνεχιζόταν και στο σπίτι, όπου τα μικρά αγόρια λάμβαναν επιβράβευση και ανταμοιβή για όλες τις «αγορίστικες» πράξεις και συμπεριφορές, έτσι όπως αυτές είχαν οριστεί από τους «ειδικούς επιστήμονες», αλλά παράλληλα και απόρριψη-τιμωρία, που έφτανε ως και τον ξυλοδαρμό από τον πατέρα της οικογένειας, για όσες συμπεριφορές χαρακτηρίζονταν «θηλυπρεπείς».

Το πείραμα θεωρούνταν πετυχημένο όταν ένα αγόρι εγκατέλειπε κάθε «λανθάνουσα» συμπεριφορά, ανεξάρτητα από τις επιπτώσεις που όλη αυτή η διαδικασία θα είχε στον εσωτερικό του κόσμο για το υπόλοιπο της ζωής του, στη διαμόρφωση της αντίληψής του για τον εαυτό του, αλλά και στην ικανότητά του να δημιουργήσει υγιείς σχέσεις με τους συνανθρώπους του μεγαλώνοντας. Γιατί τελικά το θέμα ουδέποτε σε όλες τις παραπάνω «θεραπευτικές» προσπάθειες δεν ήταν οι ανάγκες του ίδιου του ατόμου που υποβάλλεται σε αυτές, ούτε η προσωπική του ευτυχία, αλλά η κοινωνική του συμπεριφορά, η οποία πρέπει να είναι συμβατή με τα ετεροφυλοφιλικά πρότυπα και τις διαστρεβλωμένες θρησκευτικές αντιλήψεις για τον Θεό και την έννοια της αμαρτίας.

Βιβλιογραφία και χρήσιμοι σύνδεσμοι

• Conversion therapy Wikipedia
• “Curing” Gays: Understanding Conversion Therapy
• EX-Gay Movement wikipedia
• A Treatable Compulsive Disorder
• Gay Conversion Therapy and Ex-Gays...A Brief History
• Nicolosi, J. (2002) "A Parent's guide to Preventing  Homosexuality." Downers Grove, IL, p. 48.
• people can change
• H Καθολική Εκκλησία ευνούχιζε αγόρια για να τα θεραπεύσει από την ομοφυλοφιλία
• The ‘sissy-boy experiment’: a documentary on CNN part 1, 2 and 3
• Tomas Aquinas Psychological Clinic
• Stanhope: Center for the Treatment & Cure of Homosexuality